Jeżeli twój dłużnik wyzbywa się majątku, działając na twoją niekorzyść, przy spełnieniu określonych przesłanek ustawowych może przysługiwać ci roszczenie o uznanie danej czynności dłużnika dotyczącej jego majątku za bezskuteczną. Kiedy przysługuje tzw. skarga pauliańska? Co i jak należy wykazać przed sądem, by móc się zaspokoić z majątku dłużnika, mimo że nie jest on już jego własnością? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Przesłanki skargi pauliańskiej
Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
-
dokonanie czynności prawnej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli;
-
uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią w wyniku tej czynności;
-
działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;
-
wiedza osoby trzeciej o pokrzywdzeniu lub niedochowanie należytej staranności w dowiedzeniu się.
Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
Co istotne, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Nie trzeba zatem dodatkowo udowadniać tej przesłanki w pozwie.
Z kolei gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
Czynność prawna nieodpłatna a skarga pauliańska
Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
W przypadku, gdy mamy do czynienia z darowizną, wierzyciel ma zatem uproszczone zadanie. Nie jest konieczne udowodnienie w pozwie, że osoba trzecia wiedziała lub powinna była wiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli.
Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.
Procedura dochodzenia roszczenia
Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową.
W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne.
Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.
Z orzecznictwa wynika, że z takiego uprawnienia osoba trzecia może skorzystać: „[…] zarówno przed procesem o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, w toku tego procesu, jak i w toku egzekucji z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika. W przypadku skorzystania z uprawnienia przed wytoczeniem powództwa oraz w toku procesu dochodzi do oddalenia powództwa, zaś skorzystanie z niego w toku egzekucji powoduje umorzenie postępowania egzekucyjnego w części dotyczącej przedmiotów majątkowych, których dotyczyła czynność prawna uznana za bezskuteczną (gdy zażąda tego wierzyciel – art. 825 pkt 1 kpc), bądź też – jeżeli wierzyciel nie złoży wniosku o umorzenie – osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętych przedmiotów od egzekucji (art. 841 kpc)” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z 17 lipca 2020 roku, I ACa 855/19).
Innymi słowy, jeżeli wyzbył się nieruchomości – na skutek skargi wierzyciel będzie mógł przeprowadzić egzekucję z nieruchomości niezależnie od tego, że nie jest ona już własnością dłużnika.
