Prowadzenie działalności gospodarczej prędzej czy później będzie wiązało się z koniecznością zawieranie różnego rodzaju kontraktów. Jednym z nich może być tzw. umowa inwestycyjna. Czym dokładnie jednak jest takie zobowiązanie i jakie obowiązki są z nim związane?
Umowy w działalności gospodarczej
Do najczęściej spotykanych umów zawieranych przez przedsiębiorstwa zaliczamy:
-
umowy o pracę z pracownikami zatrudnionymi w danej firmie;
-
umowy cywilnoprawne (zlecenie, o dzieło), które niejako zastępują typowe umowy o pracę;
-
umowy o roboty budowlane – szczególnie w przypadku dużych przedsiębiorstw, które rozpoczynają swoją działalność lub rozszerzają jej zakres.
Umowa inwestycyjna jest kolejnym rodzajem umowy, który może pojawiać się w ramach prowadzenia określonego przedsiębiorstwa. W praktyce takie zobowiązanie pojawia się przede wszystkim wśród dużych firm, które wykonują swoje zadania w formie spółki prawa handlowego. Umowa ta może jednak pojawić się także w przypadku planów założenia start-upu.
Umowa inwestycyjna
Umowa inwestycyjna należy do kategorii umów nienazwanych, stąd nie odnajdziemy jej regulacji w żadnym polskim akcie prawnym. W rzeczywistości jest zlepkiem kilku rodzajów kontraktów, bardzo blisko jej do konstrukcji umowy zlecenia oraz o roboty budowlane. Cechą charakterystyczną omawianego zobowiązania jest chęć zainwestowania kapitału pieniężnego przez inwestora w powstanie nowej lub rozwój już istniejącej firmy.
Podstawowym celem umowy inwestycyjnej jest określenie zasad, na podstawie których dojdzie do przekazania określonej puli pieniężnej na rzecz oznaczonego przedsiębiorstwa lub start-upu. Umowa ta powinna być zawarta w zwykłej formie pisemnej, nie ma więc konieczności, aby jej strony korzystały w tym zakresie z pomocy notariusza.
Kontrakt inwestycyjny reguluje cały przebieg inwestycji, jej dokładny cel, wzajemne prawa i obowiązki inwestora oraz założyciela określonego przedsiębiorstwa lub start-upu. W praktyce umowy tego rodzaju opiewają na spore kwoty, w związku z czym to inwestor powinien być stroną, która będzie najmocniej chroniona odpowiednimi postanowieniami – możliwe jest więc tutaj lekkie odstępstwo od zasady równowagi stron i ich praw, która pojawia się przy większości umów cywilnoprawnych.
Treść umowy inwestycyjnej
Jak każda umowa, również i umowa inwestycyjna powinna określać w możliwie jak najdokładniejszy sposób prawa i obowiązki jej stron, a także główny przedmiot zobowiązania. Schemat omawianego kontraktu powinien wyglądać następująco:
-
określenie stron umowy – inwestorem będzie osoba, która wnosi swój kapitał finansowy na start lub rozwój oznaczonego przedsiębiorstwa bądź start-upu. Stroną takiej umowy może być zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej (np. spółka osobowa prawa handlowego, stowarzyszenie, wspólnota mieszkaniowa);
-
przedmiot umowy – jest to oznaczenie wysokości kapitału finansowego przeznaczanego na założenie lub rozwój przedsiębiorstwa jednej ze stron umowy, procesu inwestycyjnego (na czym będzie on dokładnie polegał i z jakich etapów będzie się składał), a także opisu planowanej inwestycji (jak będzie wyglądało tworzone lub modernizowane przedsiębiorstwo po zakończeniu całej umowy) i terminarza płatności. W ramach przedmiotu umowy ważne jest również określenie zamknięcia procesu inwestycyjnego oraz podanie końcowej daty, do której jedna ze stron umowy zobowiązuje się powołać do życia oznaczone przedsiębiorstwa lub dokonać modyfikacji strukturalnej już istniejącej firmy;
-
struktura właścicielska – jeden z najistotniejszych elementów umowy inwestycyjnej, który określa udziały poszczególnych osób w danym przedsiębiorstwie. Inwestor ma bowiem prawo domagać się przejęcia części własności przedsiębiorstwa z racji zainwestowania określonej ilości pieniędzy w jego powstanie lub rozwój. Konieczne jest tutaj oznaczenie liczby udziałów oraz terminu ich objęcia przez konkretne osoby. W tej części powinny znaleźć się także regulacje dotyczące prawa przejęcia przedsiębiorstwa, jego odkupu, łączenia oraz likwidacji;
-
określenie zasad powoływania i składu organów spółki (zarządu, rady nadzorczej);
-
zobowiązanie wspólników do dokonania określonych zmian w umowie spółki;
-
ograniczenia, zobowiązania lub prawa wszystkich lub poszczególnych wspólników związane z konkurencją, zbyciem udziałów, pracą na rzecz spółki;
-
oświadczenia i zapewnienia stron – w tej części znajdują się regulacje co do sposobu rozwiązywania ewentualnych sporów pomiędzy stronami umowy (np. poprzez sąd polubowny lub mediację), zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa lub ochrony własności intelektualnej;
-
warunki zawieszające wejście w życie umowy – proces tworzenia lub modyfikowania przedsiębiorstwa może być uzależniony od uzyskania odpowiedniej dokumentacji administracyjnej i sądowej (np. zgody urzędowe, odpisy z ksiąg wieczystych i inne). W tym przypadku niektóre zapisy umowne wejdą w życie dopiero wraz ze spełnieniem konkretnych czynności przez oznaczoną stronę (np. rozpoczęcie budowy siedziby przedsiębiorstwa będzie możliwe dopiero w ciągu 14 dni od dnia uzyskania stosownego pozwolenia na budowę);
-
załączniki (np. regulaminy powoływania członków organów zarządzających lub nadzorczych, wersje umowy, pozwolenia na budowę itp.).
Istotne klauzule w umowie inwestycyjnej
Dobrze sporządzona umowa inwestycyjna powinna zawierać w swej treści dwie podstawowe klauzule:
-
lock-up – jej zastosowanie uniemożliwia zbycie udziałów w przedsiębiorstwie przez określony czas (trwania umowy lub po zakończeniu jej obowiązywania). Zapis ten może dotyczyć zarówno wszystkich, jak i konkretnie oznaczonych udziałów. Takie postanowienie ma uchronić przedsiębiorcę przed zbyt szybkim przekazaniem firmy w ręce innej osoby tuż po zakończeniu całej inwestycji;
-
antyrozwodnieniową – jej celem jest zabezpieczenie inwestora przed możliwością obniżenia jest procentowego udziału w danym przedsiębiorstwie. W przypadku emisji nowych udziałów w spółce, wspólnik chroniony taką klauzulą zyskuje gwarancję automatycznego nabywania odpowiedniej liczby nowych udziałów (jego procentowy udział w firmie nie zostaje więc w ten sposób zmniejszony).
Kiedy podpisać umowę inwestycyjną?
W rzeczywistości umowa inwestycyjna jest mocno rozbudowanym zobowiązaniem, który wiąże się z dużą ilością pieniędzy przeznaczanych na powstanie lub rozwój konkretnej działalności. Z reguły dotyczy spółek prawa handlowego, które planują szeroki zakres działalności. Oczywiście zobowiązania tego rodzaju mogą pojawiać się w przypadku niewielkich firm czy wspomnianych wcześniej start-upów – nie jest to jednak zbyt często spotykane.
Umowa inwestycyjna powinna być podpisana dopiero po dokonaniu analizy jej treści przez obie strony przyszłego zobowiązania. Takie kontrakty są bowiem zdecydowanie bardziej skomplikowane, niż ma to miejsce np. w przypadku umowy zlecenia czy też umowy o roboty budowlane. Stąd też konieczność skorzystania z pomocy specjalizującego się w nich prawnika. Niezależnie jednak od treści danego zobowiązania jego zaciągnięcie powinno być poprzedzone analizą rynkową – inwestor powinien wiedzieć, czy pomysł potencjalnego kontrahenta na stworzenie konkretnej firmy lub rozbudowę już istniejącej ma mocny potencjał i czy za kilka lat będzie można oczekiwać zwrotu pieniędzy.
Podsumowanie
Umowa inwestycyjna należy do kategorii nienazwanych umów prawa cywilnego. Jej podstawowym przedmiotem jest przekazanie pieniędzy przez jedną ze stron (inwestora) na rzecz drugiej (obecnego lub przyszłego przedsiębiorcy) celem powstania nowej lub modyfikacji już istniejącej działalności gospodarczej. W zdecydowanej większości przypadków umowy inwestycyjne dotyczą spółek prawa handlowego, rzadziej innych form działalności. Możliwe jest także doprowadzenie przy ich pomocy do powstania start-upów. Sama umowa wymaga od stron jedynie zachowania zwykłej formy pisemnej.
