Towary luksusowe a obowiązek zapłaty akcyzy

Towary luksusowe – tak potocznie określa się towary opodatkowane podatkiem akcyzowym. Mimo iż w większości są to produkty zwyczajne, popularne wśród obywateli lub po prostu codziennego użytku, ustawodawca uznał, iż należy je dodatkowo opodatkować. Akcyza obok VAT-u zazwyczaj stanowi lwią część ceny towaru, przez co konsumenci wraz ze wzrostem tego podatku muszą płacić za te produkty coraz więcej. Być może pomstowanie za wzrost cen papierosów czy alkoholu nie ma zbyt dużego racjonalnego uzasadnienia, jednakże potępianie regularnego wzrostu akcyzy takich towarów, jak benzyna, energia elektryczna czy węgiel jest już jak najbardziej na miejscu. Sprawdźmy zatem, co dokładnie podlega pod podatek akcyzowy, jak kształtują się stawki na najpopularniejsze produkty oraz jak szybko rośnie jego wysokość.

Czym jest podatek akcyzowy?

Podatek akcyzowy, obok podatku od towarów i usług, stanowi jedno z głównych źródeł dochodów państwa. Jest to bardzo istotny składnik dochodów budżetowych, stanowiąc około 25% ogółu dochodów podatkowych. W teorii podatek ten ponoszą producenci, eksporterzy i importerzy tzw. towarów luksusowych, jednakże w praktyce danina ta pełni funkcję cenotwórczą. Oznacza to, że tak jak w przypadku VAT, akcyzę dodaje się do określonej już ceny produktu, przez co im większy podatek, tym wyższa kwota końcowa, jaką musi zapłacić konsument, by nabyć dane dobro. Jak to zatem bywa najczęściej – rząd za fasadą walki z wielkimi korporacjami i „prywaciarzami” wkłada ręce do kieszeni zwykłych obywateli.

Co podlega pod podatek akcyzowy?

Podatek akcyzowy został uregulowany znowelizowaną Ustawą o podatku akcyzowym z dnia 6 grudnia 2008 roku, która weszła w życie 1 marca 2009 roku. Jest to bezpośrednia implementacja dyrektywy Rady 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego, uchylająca dyrektywę 92/12/EWG.

Obecnie ogólny katalog dóbr objętych akcyzą nie jest nazbyt rozbudowany, są to bowiem:

• produkty energetyczne i energia elektryczna,
• alkohol i napoje alkoholowe,
• wyroby tytoniowe,
• samochody osobowe.

Oczywiście powyżej zostały określone grupy produktów, bowiem w nich zawarte zostały dalsze kategorie towarów podatkowane na różnoraki sposób. W przypadku produktów energetycznych w grupie tej znajdują się np. energia elektryczna, węgiel i koks, benzyna silnikowa, benzyna lotnicza, oleje opałowe czy paliwa gazowe. Produkty alkoholowe obejmują takie napoje, jak alkohol etylowy, piwo, cydr, wino czy też napoje fermentowane. W wyrobach tytoniowych znajdziemy z kolei takie dobra, jak między innymi papierosy i cygara, tytoń do palenia i susz tytoniowy oraz płyn do papierosów elektronicznych. W wypadku samochodów osobowych sytuacja wygląda nieco inaczej, gdyż ustawodawca nie rozróżnił tutaj ich rodzajów (np. sedan, SUV, auto miejskie) czy gabarytów, a podzielił je w zależności od pojemności silnika oraz rodzaju energii, jaka je napędza. Podział padł na samochody benzynowe oraz hybrydowe, a także pojemność silnika, np. inna stawka została ustalona dla silników o pojemności do 2000 cm3 i powyżej tej wartości.

Klasyfikacja CN i PKWiU

Mimo iż w nowej ustawie akcyzowej ustawodawca posługuje się klasyfikacją scaloną, tj. CN, to cały czas w przestrzeni administracyjnej czy publicystycznej możemy spotkać się z jej odpowiednikiem w postaci klasyfikacji PKWiU (Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług). PKWiU było stosowane do 2009 roku w obrocie krajowym, kiedy w obrocie wewnątrzunijnym stosowano wyłącznie klasyfikację CN. Oba te katalogi w gruncie rzeczy są ze sobą tożsame, z niewielkimi różnicami, jednakże należy pamiętać, że aktualnie jedynym właściwym katalogiem zarówno w kraju, jak i na terenie UE jest klasyfikacja CN.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że nie wszystkie wyroby obarczone podatkiem akcyzowym zostały opisane kodem CN (to znaczy nie znajdują się w tym katalogu). Dotyczy to wyrobów tytoniowych, wyrobów nowatorskich, płynu do papierosów elektronicznych i suszu tytoniowego, a także alkoholu etylowego zawartego w wyrobach niebędących wyrobami akcyzowymi o rzeczywistej objętościowej mocy alkoholu przekraczającej 1,2% objętości.

Zasady opodatkowania

Charakterystyczne dla podatku akcyzowego jest to, że opodatkowane wcale nie są wyroby akcyzowe, a czynności dokonane wobec tych wyrobów lub stany faktyczne powstałe w związku z ich produkcją, dystrybucją czy konsumpcją.

Ustawa za czynności oraz stany faktyczne podlegające opodatkowaniu uznała te, które są zwykłym następstwem standardowej działalności przedsiębiorców związanej z produkcją i obrotem towarami akcyzowymi. Mianowicie będzie to:

• produkcja wyrobów akcyzowych,
• wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego,
• import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu wyrobów akcyzowych wysłanych następnie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów,
• nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego,
• nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych innych niż określone w załączniku nr 2 do ustawy, objętych stawką akcyzy inną niż stawka zerowa, dokonywane do składu podatkowego w celu objęcia ich procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli wprowadzenie ich do składu podatkowego nie nastąpiło,
• wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie oraz wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy, opodatkowanych zerową stawką akcyzy ze względu na ich przeznaczenie,
• wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego ich importerem.

Oprócz powyższych czynności ustawodawca opodatkował także czynności i stany faktyczne, które związane są bezpośrednio z niedochowaniem przez przedsiębiorcę określonych warunków związanych z obrotem wyrobami akcyzowymi. Wystąpienie tych zdarzeń powoduje – niezależnie od zaistnienia obowiązku podatkowego na wcześniejszym etapie obrotu – powstanie nowego obowiązku podatkowego w stosunku do tych towarów. Taka regulacja sprawia, iż krąg podatników poszerza się, bowiem w przypadku naruszenia przepisów to na sprawcę przechodzi obowiązek podatkowy. Osoba naruszająca ustawę nie zawsze musi być pierwotnym podatnikiem podatku akcyzowego.

Powyżej omówione czynności, które powodują powstanie obowiązku podatkowego, to:

• użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich użycie było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy lub nastąpiło bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo zastosowania tej stawki akcyzy,
• dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania zwolnienia od akcyzy,
• sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej stawki akcyzy,
• nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.

Jednofazowość opodatkowania wyrobów akcyzowych

W przeciwieństwie do podatku od towarów i usług, który jest wielofazowy, podatek akcyzowy cechuje się jednofazowością. Oznacza to, iż powinien być pobierany jednokrotnie – co do zasady – na pierwszym etapie obrotu towarem. Powyższe postuluje art. 8 ust. 6 ustawy o podatku akcyzowym. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w stosunku do wyrobu akcyzowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności określonych w powyższym akapicie, to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, jednakże dzieje się tak jedynie w przypadku gdy kwota akcyzy została faktycznie zapłacona. Nie jest wystarczające złożenie samej deklaracji podatkowej.

Warto zwrócić uwagę na stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu, który w swoim wyroku z 25 czerwca 2008 roku (sygn. akt: I SA/Op 23/08) stwierdził, iż w ustawie o podatku akcyzowym „wprowadzono zasadę jednokrotnego opodatkowania akcyzą. Zgodnie z tą zasadą akcyza powinna być uiszczana w pierwszej fazie obrotu. Każda następna transakcja, której przedmiotem będą wyroby akcyzowe, nie powinna podlegać akcyzie, a podmiot dokonujący danej transakcji nie powinien być traktowany jako podatnik akcyzy. Warunkiem odstąpienia od opodatkowania kolejnych transakcji jest jednakże prawidłowe rozliczenie kwoty należnej akcyzy (zadeklarowanie lub zapłacenie) w momencie powstania obowiązku podatkowego z tytułu pierwszej czynności podlegającej akcyzie”.

Towary luksusowe – podsumowanie

Towary luksusowe – chociaż od kiedy ustawa wycofała się z opodatkowania futer czy perfum, bardziej trafna jest nazwa „wyroby akcyzowe” – opodatkowane są podatkiem akcyzowym. Danina ta ma charakter jednofazowy, pośredni oraz cenotwórczy. Co do zasady płacona jest jednokrotnie w chwili wprowadzenia do obrotu danego produktu. Mimo iż najczęściej uiszczana jest przez producenta, importera lub eksportera, to ma bezpośrednie przełożenie na wysokość cen, a zatem przerzucana zostaje na klienta końcowego. Katalog towarów obciążanych akcyzą nie jest długi, co nie oznacza, że sam podatek nie bywa uciążliwy. Obejmuje on bowiem takie dobra, jak wyroby energetyczne, samochody osobowe, alkohol oraz wyroby tytoniowe. Szczególnie obciążenie podatkiem dwóch pierwszych kategorii produktów uderza po kieszeni. Każdy z nas, chociażby pośrednio, korzysta z energii elektrycznej, oleju napędowego, benzyny czy w końcu pojazdów osobowych.