Węgiel stanowi jeden z rodzajów wyrobów akcyzowych, co oznacza, że wiele czynności prawnych oraz faktycznych obejmujących wyroby węglowe będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem akcyzowym. Poniżej będziemy analizować przypadek zużycia przez przedsiębiorcę węgla na własne potrzeby i jak rozliczyć podatek akcyzowy na wyroby węglowe.
Podatek akcyzowy na wyroby węglowe
Akcyza obejmuje swoim zakresem obrót wyrobami akcyzowymi, którymi są także wyroby węglowe. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1a ustawy o podatku akcyzowym (dalej: ustawa AKC), wyroby węglowe to wyroby energetyczne określone w poz. 19–21 załącznika nr 1 do ustawy. Zgodnie z treścią wskazanego załącznika do wyrobów akcyzowych zalicza się:
- węgiel; brykiety, brykietki i podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla – jeżeli są przeznaczone do celów opałowych, klasyfikowane do kodu CN 2701;
- węgiel brunatny (lignit), nawet aglomerowany, z wyłączeniem gagatu – jeżeli jest przeznaczony do celów opałowych, klasyfikowany do kodu CN 2702;
- koks i półkoks, z węgla, węgla brunatnego (lignitu) lub torfu, nawet aglomerowany; węgiel retortowy – jeżeli są przeznaczone do celów opałowych, klasyfikowany do kodu CN 2704 00.
Katalog czynności, których wykonanie generuje obowiązek podatkowy w zakresie wyrobów węglowych, został określony w art. 9a ustawy AKC. W przepisie tym czytamy, że w przypadku wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą jest m.in.:
- sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu;
- użycie wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy;
- użycie wyrobów węglowych przez finalnego nabywcę węglowego.
W przypadku tak skonstruowanego przepisu konieczne jest wyjaśnienie pojęcia finalnego nabywcy węglowego oraz pośredniczącego podmiotu węglowego.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 23c ustawy AKC finalny nabywca węglowy to podmiot, który nabywa na terytorium kraju, importuje lub nabywa wewnątrzwspólnotowo wyroby węglowe i jednocześnie nie jest pośredniczącym podmiotem węglowym. Natomiast w myśl art. 2 ust. 1 pkt 23a ustawy pośredniczący podmiot węglowy to podmiot mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium kraju, dokonujący sprzedaży, dostawy wewnątrzwspólnotowej, nabycia wewnątrzwspólnotowego, importu lub eksportu wyrobów węglowych.
Zauważmy zatem, że nie podlega opodatkowaniu sprzedaż wyrobów węglowych pomiędzy pośredniczącymi podmiotami węglowymi. Czynnością opodatkowaną jest wyłącznie sprzedaż wyrobów węglowych na rzecz finalnego nabywcy węglowego. W związku z tym ustawodawca wskazał w art. 9a ust. 4 ustawy AKC, że w przypadku sprzedaży wyrobów węglowych sprzedawca jest obowiązany ustalić, czy sprzedaje te wyroby pośredniczącemu podmiotowi węglowemu, czy finalnemu nabywcy węglowemu.
Obowiązek podatkowy obciąża w tym przypadku sprzedawcę wyrobów węglowych, a zatem to on jest zobligowany ustalić, czy kupujący jest finalnym nabywcą węglowym (w takim przypadku sprzedaż będzie opodatkowana akcyzą), czy też jest jedynie pośredniczącym podmiotem węglowym (taka czynność nie jest objęta akcyzą).
Zużycie zakupionego węgla na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej
Z przedstawionych regulacji wynika, że czynnościami podlegającymi opodatkowaniu akcyzą są zarówno przypadki sprzedaży wyrobów węglowych, jak i ich zużycia. Tutaj zatem pojawia się pytanie, czy taka sytuacja rodzi konieczność zapłaty podatku od każdej czynności.
W celu udzielenia odpowiedzi na tak postawione pytanie należy sięgnąć do treści art. 9a ust. 3 ustawy AKC, gdzie możemy przeczytać, że jeżeli w stosunku do wyrobów węglowych powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą, to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, jeżeli jej kwota została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.
Powyższa regulacja wyraża zasadę jednofazowości podatku akcyzowego. Fakt zapłacenia akcyzy na jednym etapie obrotu wyklucza taką konieczność na kolejnych.
Przykład 1.
Spółka Alfa zakupiła od spółki Beta węgiel celem zużycia na potrzeby ogrzania własnych hal magazynowych. Spółka Beta, wystawiając fakturę, umieściła adnotację „naliczono akcyzę”. Czy spółka Alfa musi zapłacić akcyzę z tytułu zużycia zakupionego węgla na własne potrzeby?
W opisanym przypadku spółka Alfa występuje w roli finalnego nabywcy węglowego, co oznacza, że spółka Beta, dokonując sprzedaży, rozpoznaje czynność opodatkowaną akcyzą (zgodnie z art. 9a ust. 1 pkt 1 ustawy AKC). To z kolei oznacza, że spółka Alfa nie musi odprowadzać akcyzy od zużycia węgla (zgodnie z art. 9a ust. 3 ustawy AKC).
Jednocześnie należy wskazać, że jeżeli na poprzednich etapach obrotu akcyza nie została zapłacona, to zużycie węgla na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej może podlegać opodatkowaniu akcyzą.
Przykład 2.
Spółka Beta jako pośredniczący podmiot węglowy zakupiła węgiel celem dalszej odsprzedaży. Z uwagi na wystąpienie nagłych potrzeb produkcyjnych zużyła cały węgiel na własne potrzeby. W jaki sposób kształtuje się obowiązek podatkowy w akcyzie w przypadku spółki Beta?
Spółka Beta zakupiła węgiel jako pośredniczący podmiot węglowy, co oznacza, że sprzedawca nie naliczył w tym przypadku akcyzy (spółka nie miała bowiem statusu finalnego nabywcy węglowego). W momencie, kiedy spółka Beta podjęła decyzję o zużyciu węgla na własne potrzeby, powstał obowiązek podatkowy na mocy art. 9a ust. 1 pkt 4 ustawy AKC.
Na zakończenie warto przywołać katalog czynności, których przedmiotem są wyroby węglowe, a które są zwolnione od akcyzy. Jak podaje art. 31a ust. 1 ustawy AKC, zwalnia się od akcyzy czynności podlegające opodatkowaniu, których przedmiotem są wyroby węglowe przeznaczone do celów opałowych:
- w procesie produkcji energii elektrycznej;
- w procesie produkcji wyrobów energetycznych;
- przez gospodarstwo domowe (i inne podmioty publiczne)
- do przewozu towarów i pasażerów koleją;
- do łącznego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej;
- w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb oraz w leśnictwie;
- w procesach mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do redukcji chemicznej;
- przez zakład energochłonny wykorzystujący wyroby węglowe, w którym wprowadzony został w życie system prowadzący do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do podwyższenia efektywności energetycznej.
Podsumowując powyższe, możemy wskazać, że nie każde zużycie węgla na własne potrzeby przedsiębiorstwa będzie generować obowiązek podatkowy w akcyzie. Dla identyfikacji konieczności zapłaty podatku kluczowe jest ustalenie statusu nabywcy oraz określenie, czy akcyza została odprowadzona przez poprzednich uczestników transakcji.
