Tworzenie programów komputerowych to nie tylko dochodowy interes, lecz także ważna dziedzina gospodarki. Rozwój w tym kierunku to przyszłość. Jeżeli zostaniemy w tyle, możemy później nie być już w stanie nadgonić straty. Dlatego też prawodawca wprowadził ulgi podatkowe dla dochodu uzyskiwanego dla tego typu branż. Tzw. IP BOX to od lat marzenie wielu programistów. 5-procentowy PIT to niewiele w porównaniu do innych systemów podatkowych obowiązujących w Polsce. Branża IT jednak ma to do siebie, że firmy rzadko kiedy zatrudniają na umowę o pracę, a o wiele częściej na B2B. I tutaj pojawia się pytanie, czy współtworzenie kodu programistycznego daje prawo do wskazanej ulgi?
Czym jest program komputerowy?
Zdefiniowanie programu komputerowego nie jest prostą sprawą. Ani prawo autorskie, ani prawo podatkowe, mimo że odnosi się do tego pojęcia, nie wskazuje dokładnie, czym on jest. Można jednak pokusić się o wskazanie na bardzo ogólną definicję, która często pojawia się w piśmiennictwie. Zgodnie z nią program komputerowy to zbiór kodów i symboli wchodzących w skład określonego języka programowania i używanych w trakcie tworzenia danego programu, zgodnie z zasadami tego języka. Zbiory kodów i symboli zostają utrwalane w pamięci komputera w postaci magnetycznego zapisu zero-jedynkowego. Zbiór ten jest informatycznym opisem algorytmu, tj. ciągu czynności faktycznych do wykonania przez sprzęt komputerowy w reakcji na określony sygnał zewnętrzny (czynność dokonaną przez użytkownika) lub na określony sygnał wewnętrzny.
Program komputerowy to nie tylko aplikacja na komputer. Równie dobrze może być to oprogramowanie służące obsłudze innych urządzeń, jak telefony komórkowe, tablety czy elektronika RTV i AGD. Za program komputerowy uznaje się również strony internetowe (nie każdą stronę, wszystko zależy tutaj od jej cech indywidualnych).
Warto jeszcze odnieść się do przepisów prawa autorskiego, które wskazują nam, jakie elementy aplikacji są chronione. To z kolei da nam wskazówkę, co możemy traktować za program komputerowy, a co już nie. Omawiane oprogramowanie składa się z dwóch elementów, tj.:
- warstwy programistycznej (tj. kodu źródłowego);
- warstwy graficznej (tj. interfejsu użytkownika).
Przepisy prawa autorskiego uznają za program komputerowy podlegający ochronie prawnoautorskiej wyłącznie warstwę programistyczną. Należy zatem uznać, że również prawo podatkowe tak traktuje omawiane pojęcie.
Tworzenie programów komputerowych a ulga IP BOX
IP BOX to nic innego jak jedna z ulg podatkowych w podatku dochodowym, zarówno dla osób fizycznych, jak i prawnych. Ustawa podatkowa wskazuje tutaj na ulgę w podatku od dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Jednym z takich praw jest właśnie autorskie prawo do programu komputerowego.
Wprowadzenie tej instytucji było podyktowane zachęceniem przedsiębiorców do rozpoczęcia prac badawczo-rozwojowych. Z kolei działalność badawczo-rozwojowa oznacza działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Aby móc skorzystać z ulgi, przedsiębiorca musi być właścicielem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. W wyjątkowych sytuacjach takim prawem może być licencja wyłączna. Ponadto musi on spełniać określone warunki księgowe, tj. musi on prowadzić dokładną ewidencję, która będzie pozwalała ustalić przychody, koszty uzyskania przychodów oraz dochody. Przedsiębiorca musi zatem zadbać, aby z ksiąg rachunkowych wyodrębnione zostały te zyski i straty, które pochodzą z przedmiotowego prawa autorskiego.
Czy programista na B2B jest przedsiębiorcą?
Można się zastanawiać, czy programista posiadający kontrakt B2B, wykonujący zlecenie dla jednego podmiotu, jest przedsiębiorcą. Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Co do zasady taka osoba prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Wystawia faktury, rozlicza koszty, opłaca samodzielnie podatki i odprowadza składki na ZUS. W świetle prawa jest zatem przedsiębiorcą.
Okazać się jednak może, że pomimo założenia firmy i zarejestrowania się w CEIDG, to nie jest on przedsiębiorcą, a etatowym pracownikiem. Wszystko zależy od tego, jak skonstruowana została umowa między zleceniodawcą a programistą. Umowa o pracę nie tworzy stosunku pracy tylko dlatego, że się tak nazywa. Jest nią, ponieważ posiada wszystkie elementy wymagane prawem pracy.
Jeżeli kontrakt B2B będzie posiadał zapisy w kwestii:
- rodzaju wykonywanej pracy;
- miejsca wykonywania pracy;
- wynagrodzenia za pracę odpowiadającego rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
- wymiaru czasu pracy;
- dnia rozpoczęcia pracy
– istnieje duże prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, a zawarty kontrakt jest zawarty nielegalnie (jako próba ominięcia prawa).
Przykład 1.
Programista zawarł z firmą IT kontrakt B2B. W treści umowy wskazany został rodzaj wykonywanej pracy, zakres zadań, sposób wyliczania wynagrodzenia oraz dzień jej rozpoczęcia. Czy umowa została sporządzona prawidłowo?
Jest to umowa B2B, zleceniodawca nie określił bowiem wymiaru czasu pracy ani miejsca jej wykonywania. Wskazany został natomiast zakres zadań programisty. Oznacza to, że może on pracować, gdzie i kiedy chce, ważne, aby zlecone świadczenia były wykonywane na czas i w sposób prawidłowy.
Ile zyskuje programista na IP BOX?
Tworzenie programów komputerowych nie tylko jest dobrze opłacane, lecz także jest bardzo dobrze postrzegane przez prawodawcę. Ulgowe traktowanie objawia się w obniżeniu podatku dochodowego. Wynosi on 5%, gdzie zasady ogólne wskazują na 12% i 32%, a podatek liniowy na 19%. Jest to bardzo duża różnica.
Trzeba przy tym pamiętać, że ulga IP BOX jest przeznaczona wyłącznie dla przedsiębiorców, którzy wybrali podatek progresywny lub liniowy. Ryczałtowcy nie mają już takiej możliwości. Co również istotne, pod ulgę podlegają tylko te prace, które rzeczywiście mają charakter badawczo-rozwojowy. Nawet przy tworzeniu programu komputerowego nie każda czynność będzie podlegała pod IP BOX. Stworzenie kodu owszem, ale już skorzystanie z gotowych elementów graficznych do zbudowania warstwy wizualnej czy testy oprogramowania powinny być opodatkowane z pominięciem z ulgi.
Tworzenie programów komputerowych dla podmiotu trzeciego – czy podlega pod ulgę?
Czy wytwarzanie, rozwijanie oraz ulepszanie przez programistę oprogramowania lub części oprogramowania, działając w ramach zespołu programistów pracujących dla podmiotu trzeciego w celu wytworzenia nowych, ulepszonych produktów, podlega pod IP BOX? Odpowiedzi na to pytanie udzielił już Naczelny Sąd Administracyjny w swoim wyroku z 14 listopada 2023 roku (II FSK 17/23), w którym stwierdził, że przedsiębiorca, przenosząc prawa autorskie do wytworzonej części oprogramowania za wynagrodzeniem na kontrahenta, uzyskuje dochody z tytułu sprzedaży autorskiego prawa majątkowego do elementu składowego oprogramowania, który powstał w efekcie jego samodzielnej pracy twórczej.
Niebudzące wątpliwości jest to, że kwalifikowanym prawem własności intelektualnej jest autorskie prawo do programu komputerowego podlegające ochronie prawnej. Wskazać przy tym należy, że programiści mogą tworzyć indywidualnie programy komputerowe (w tym pojęciu mieszczą się także m.in. kody źródłowe) i wówczas każdemu z nich do stworzonego przez niego utworu przysługuje prawo autorskie jako twórcy. Kilka takich utworów (samodzielnych części) może być następnie połączonych w jeden utwór zbiorowy przez kontrahenta, który zamówił go u poszczególnych twórców. Uprawnionym do tego utworu zbiorowego będzie podmiot zamawiający te poszczególne utwory i dokonujący ich połączenia. Jednak nawet to połączenie nie powoduje utraty praw autorskich twórców poszczególnych części utworu zbiorowego.
We wzorze wskaźnika służącego do obliczenia wysokości dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej (określonej w art. 30ca ust. 4 ustawy o PIT) uwzględnione są zarówno koszty prowadzonej przez podatnika samodzielnej działalności badawczo rozwojowej, jak i koszty związane z nabyciem wyników prac badawczo-rozwojowych nabytych od innych podmiotów. Wnioskować z tego należy, że ustawodawca uwzględnił zróżnicowanie w prawie autorskim utworu indywidualnego (tworzonego przez twórcę) od utworu zbiorowego (powstałego w wyniku połączenia utworów indywidualnych stworzonych przez twórców) oraz przewiduje możliwość stosowania preferencji podatkowej przy dochodzie z kwalifikowanych praw własności intelektualnej zarówno w odniesieniu do twórcy, jak i do podmiotu uprawnionego, który łączy poszczególne utwory w utwór.
Powyższe oznacza, że nawet niewielka ilość kodu źródłowego stanowi program komputerowy. Nie musi być to już całościowe oprogramowanie, które może być od razu komercjalizowane. Części składowe aplikacji również uprawniają do skorzystania z ulgi IP BOX. A zatem tworzenie programów komputerowych dla podmiotu trzeciego nie stanowi ograniczenia w możliwości korzystania z omawianej ulgi.
