Zarówno pracodawca wysyłający swoich pracowników na wyjazdy, jak i pracownik wyjeżdżający w delegację powinni wiedzieć, czy mają do czynienia z podróżą służbową, czy też z oddelegowaniem. W praktyce pojęcia te często wprawiają w zakłopotanie. W niniejszym artykule omówione zostanie ubezpieczenie ZUS w przypadku zleceniobiorcy oddelegowanego do pracy za granicę.
Oddelegowanie - na czym polega?
Przepisy nie definiują wprost tego pojęcia oddelegowania. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego oddelegowanie nie wiąże się z podróżowaniem, a jest jedynie czasową zmianą miejsca pracy.
Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L nr 166 z 30.04.2004 z późn. zm.) oraz nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 określają warunki, w jakich oddelegowanie może dotyczyć zleceniobiorcy.
Oddelegowanie może dotyczyć również zleceniobiorców, jeżeli spełnione są warunki określone w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004. Zgodnie z art. 12: ”Osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w Państwie Członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego Państwa Członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, aby zastąpić inną osobę.” Przez pracowników najemnych rozumie się również osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia. Sam fakt oddelegowania za granicę nie przesądza o tym, że ze zleceniobiorcą powinna zostać zawarta umowa o pracę.
Zasada jednego ustawodawstwa
Osoba pracująca na terenie kilku państw członkowskich może w tym samym okresie podlegać ubezpieczeniu społecznemu wyłącznie w jednym państwie.
Zasada miejsca wykonywania pracy
Pracownik podlega ubezpieczeniu w tym kraju, w którym faktycznie pracuje. Nie ma w tym przypadku znaczenia miejsce zamieszkania pracownika, ani siedziba jego pracodawcy.
Delegowanie pracownika/zleceniobiorcy - wyjątek od zasady miejsca wykonywania pracy
Delegowanie osoby zatrudnionej w Polsce przez polskiego pracodawcę do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim powoduje utrzymanie obowiązku zabezpieczenia społecznego w naszym kraju. Delegowanie, które stanowi wyjątek od ogólnej zasady miejsca wykonywania pracy, nie może trwać dłużej niż 24 miesiące. Aby oddelegowanie było możliwe, zarówno pracodawca, jak i pracownik najemny muszą spełnić określone wymagania, oto najważniejsze z nich:
- pracownik musi podlegać ustawodawstwu z zakresu zabezpieczenia społecznego w państwie, z którego ma zostać delegowany, przez okres co najmniej 1 miesiąca bezpośrednio przed delegowaniem za granicę,
- pracownik nie może być delegowany w miejsce innej delegowanej osoby,
- pracodawca powinien prowadzić w Polsce znaczącą część działalności. Zbadanie tego warunku wymaga analizy kilku czynników np. obrotów osiąganych przez delegujące przedsiębiorstwo w państwie delegującym i w państwie zatrudnienia, liczby personelu pracującego w Polsce i za granicą. Warto pamiętać, że katalog wymagań jest otwarty i powinien być dostosowany indywidualnie.
Jeżeli warunki delegowania zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy zostały spełnione, pracodawca powinien wystąpić do oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwego ze względu na swoją siedzibę, o wydanie formularza A1 („zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej”). Zaświadczenie to potwierdza, że osoba wykonująca czasowo pracę za granicą podlega zabezpieczeniu społecznemu w Polsce.
Warto wiedzieć, że w wyjątkowych sytuacjach, gdy okres delegowania osoby zgłoszonej na fomularzu A1 przedłuża się powyżej 24 m-cy, istnieje możliwość dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu w Polsce. W tym celu pracodawca powinien wystąpić do Oddziału ZUS w Kielcach, z prośbą o wystąpienie z wnioskiem zawarcia porozumienia wyjątkowego z instytucją państwa, do którego pracownik został oddelegowany. Jeśli instytucja zagraniczna wyrazi zgodę, pracownik będzie podlegał ubezpieczeniom w Polsce do zakończenia wykonywania tej pracy.
Jeśli chcesz się dowiedzieć jak wygląda ubezpieczenie ZUS w przypadku zleceniobiorcy oddelegowanego do pracy za granicę, przeczytaj dalszą część artykułu.
Ubezpieczenie ZUS w przypadku zleceniobiorcy w delegacji
Na ubezpieczenie zus w przypadku zleceniobiorcy składa się obowiązkowo ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ubezpieczenie wypadkowe oraz ubezpieczenie zdrowotne, dobrowolne jest dla tej osoby ubezpieczenie chorobowe. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych), jaki zleceniobiorca uzyskuje w związku z wykonywaniem umowy zlecenia.
Należy pamiętać, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączona jest część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców. Jest to równowartość diety jaka przysługuje z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju za każdy dzień pobytu. Została ona określona w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Zastrzega się jednak, iż tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia rocznej kwoty granicznej.
Zgodnie z Rozporządzeniem MPiPS w sprawie zasad ustalania wymiaru składek od wynagrodzenia zlecenobiorcy zleceniodawca powinien odliczyć równowartość diet za każdy dzień pobytu za granicą. Po dokonaniu odliczenia i przeliczeniu wynagrodzenia na złote podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustala się następująco:
Porady online
Prowadzisz firmę i masz pytania?
Skorzystaj z porad ekspertów Poradnika Przedsiębiorcy
- jeżeli wynagrodzenie jest niższe niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie (w 2017r. wynoszące 4 263 zł), to składki na ubezpieczenia społeczne należy ustalić od kwoty równej prognozowanemu przeciętnemu wynagrodzeniu w danym roku.
- jeżeli wynagrodzenie jest wyższe niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie w danym roku, to składki na ubezpieczenia społeczne należy ustalić od faktycznej kwoty wynagrodzenia.
Zgodnie z zapisami ustawy zdrowotnej (art. 81) za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców przyjmuje się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób z zastrzeżeniem, że podstawę tę pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez zleceniobiorcę. Należy również pamiętać, że nie stosuje się tu wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby. Jak widać, ubezpieczenie ZUS w przypadku zleceniobiorcy oddelegowanego do pracy za granicę nieco różni się od ubezpieczenia zleceniobiorcy wykonującego zlecenie w Polsce.
