Udzielenie pożyczek pracownikom przez zakład pracy

W obecnej sytuacji na rynku pracy zakłady starają się zatrzymać najlepszych specjalistów lub ich pozyskać. Aby tego dokonać, poza pensją oferują liczne benefity. Jednym z nich jest udzielenie pożyczek pracownikom.

Umowa pożyczki

Zgodnie bowiem z art. 720 § 1 Ustawy Kodeks cywilny (dalej jako kc) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Ze swej istoty umowa pożyczki nakłada na pożyczającego obowiązek zwrotu tej samej ilości pieniędzy. Zatem z punktu widzenia podatku dochodowego od osób fizycznych kwota pożyczki jest świadczeniem zwrotnym; jak wynika z powyższej definicji, powinna zostać zwrócona przez pożyczkobiorcę. Konsekwentnie sama pożyczka jako taka nie stanowi dochodu podatkowego dla pożyczkobiorcy, ponieważ w wyniku jej udzielenia nie następuje stałe przysporzenie majątkowe dla pracownika. W zależności od tego, jak zostanie ukształtowana przez strony umowa pożyczki, może ona przyjąć postać umowy nieodpłatnej bądź też odpłatnej, gdzie pożyczkobiorca zobowiązany będzie do zapłaty odsetek. Umowa pożyczki jest umową konsensualną. Dochodzi do skutku poprzez zgodne oświadczenia woli.

Opodatkowanie stosunku pracy a udzielenie pożyczek pracownikom

W treści art. 10 ust. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako ustawa o PIT) zostały określone źródła przychodów, gdzie między innymi w pkt 1 wymienia się: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracę nakładczą, emeryturę lub rentę.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy o PIT za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyte w tym przepisie sformułowanie „w szczególności” oznacza, że przepis zawiera tylko przykładowe wyliczenie przychodów ze stosunku pracy, za które uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne dokonane przez pracodawcę lub też otrzymane od niego świadczenia nieodpłatne lub częściowo odpłatne.

Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych ustala się według zasad określonych w art. 11 ust. 2–2b (patrz art. 12 ust. 3 ustawy o PIT).

Stosownie do art. 11 ust. 2a ustawy o PIT wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1. jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu;
3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
4. w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

W przypadku, gdy świadczenie jest częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tego świadczenia ustaloną według zasad określonych w ust. 2 lub 2a a odpłatnością ponoszoną przez podatnika (art. 11 ust. 2b ustawy o PIT). 

Do przychodów ze stosunku pracy zalicza się więc nie tylko świadczenia rzeczowe czy pieniężne, lecz także wartość świadczenia nieodpłatnego lub częściowo odpłatnego.

Obniżone odsetki – przychód

Jak to opisaliśmy na wstępie, celem pożyczek zakładowych jest zachęcenie do podjęcia pracy lub zatrzymanie pracowników w zakładzie. Tym samym pożyczki te są udzielane na bardzo preferencyjnych warunkach.

Przykład 1.

Zakład produkujący okna postanowił wprowadzić możliwość ubiegania się o pożyczkę od firmy. Są one finansowane ze środków obrotowych. Zakład wprowadził regulamin ich udzielania. Ponadto warunki udzielenia oraz spłaty pożyczki określa indywidualna umowa pożyczki. Jest ona zawarta w formie pisemnej. Umowa pożyczki zawiera zgodę pracownika na potrącanie ratalnych spłat pożyczki bezpośrednio z należnego mu wynagrodzenia za pracę. Przedmiot działalności zakładu nie obejmuje prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek. Oprocentowanie pożyczek nie jest rynkowe i wynosi 2% rocznie. Zakład pracy zastanawia się, czy w tym przypadku po stronie pożyczkobiorców nie powstaje przychód.

W tej sytuacji istotne jest, że zakład pracy nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek lub kredytów. Ponadto co ważne, zasady udzielania tych pożyczek stosowane są według jednolitych reguł wobec wszystkich pracowników (regulamin). W przypadku udzielenia pracownikowi nieoprocentowanej pożyczki po stronie pracowników nie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o PIT w związku z otrzymaniem pożyczki nieoprocentowanej.

Potwierdzenie powyższego znajdziemy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 23 grudnia 2013 r., numer IPTPB1/415-599/13-4/AP:

„Wobec powyższego, biorąc pod uwagę zaprezentowany we wniosku opis stanu faktycznego oraz przepisy prawne w tym zakresie należy stwierdzić, że skoro strony umowy pożyczki nie zastrzegły odpłatności w postaci odsetek, to czynność ta nie spowoduje u pracowników Wnioskodawcy powstania przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Tym samym, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych. Powyższe oznacza, że w przedstawionym stanie faktycznym przychód podatkowy nie wystąpi, a zatem na Wnioskodawcy nie będą ciążyły obowiązki płatnika”.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że otrzymanie nieoprocentowanej pożyczki nie spowoduje powstania u pracownika przychodu powiększającego podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych (dochód).

W sytuacji udzielenia pracownikowi nieoprocentowanej pożyczki wartość hipotetycznych odsetek nie będzie stanowiła przychodu tegoż pracownika w rozumieniu przepisów ustawy o PIT.