Niespłacony kredyt w banku, pożyczka chwilówka czy zaległe podatki – za wszystkie tego typu długi pracownik może zostać objęty postępowaniem egzekucyjnym, które najczęściej dotyczy wynagrodzenia za pracę. Na pracodawcy zatrudniającym pracownika z zajęciem wynagrodzenia ciąży wiele obowiązków. Podstawowym jest właściwe realizowanie zajęcia, czyli np. dokonywanie potrąceń na rzecz organu egzekucyjnego do których m.in. należą potrącenia niealimentacyjne z innych świadczeń niż pensja. Czy pracodawca musi przekazać organowi egzekucyjnemu świadczenia z ZFŚS albo ekwiwalent za urlop? A co z odszkodowaniem za skrócony okres wypowiedzenia? Przeczytaj artykuł i dowiedz się więcej.
Ogólne zasady dokonywania potrąceń na rzecz organów egzekucyjnych
Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę znajdują się w art. 87 Kodeksu pracy (dalej jako KP), w którym można przeczytać, że z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wypłat do PPK, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich opłacania, podlegają potrąceniu:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne – do wysokości połowy wynagrodzenia;
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
- kary pieniężne przewidziane w art. 108 KP.
Art. 87¹ § 1 pkt 1 KP mówi ponadto, że wolna od potrąceń pozostaje kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia przy potrącaniu sum na pokrycie należności innych niż alimentacyjne.
Potrącenia niealimentacyjne - czy diety z tytułu podróży służbowych podlegają potrąceniom komorniczym?
Do końca 2018 roku diety z tytułu podróży służbowych były całkowicie wyłączone spod egzekucji. Jednak nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako KPC) wprowadziła istotne zmiany. Po zmianach od 2019 roku art. 831 KPC mówi, że nie podlega egzekucji: „50% kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów”.
W przypadku zajęć niealimentacyjnych sytuacja prawna pozostaje bez zmian i nadal nie można dokonywać potrąceń z diet w związku z podróż służbową.
Czy potrącenia niealimentacyjne obejmują świadczenia z ZFŚS?
Wielu pracowników z zajęciem wynagrodzenia zastanawia się, czy pracodawca ma prawo przekazać komornikowi lub innemu organowi egzekucyjnemu (ZUS i US) świadczenia, które otrzymują oni z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Pracownik może bowiem otrzymać dofinansowanie do wypoczynku, tzw. „wczasów pod gruszą”, świadczenia świąteczne, np. w postaci bonów czy kart przedpłaconych, dofinansowanie dla dzieci itp. Niestety brakuje jednoznacznych przepisów prawa, które regulują tę kwestię.
W tym temacie wypowiedziało się 21 czerwca 2011 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, które stwierdza, że „Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych [...] nie reguluje zasad postępowania z przyznanymi pracownikowi świadczeniami socjalnymi w przypadku prowadzenia egzekucji z jego wynagrodzenia i innych świadczeń otrzymywanych od pracodawcy”. MPiPS jest zdania, że świadczenia socjalne nie mają charakteru wynagrodzenia za pracę i nie są należnościami ze stosunku pracy (np. mogą z nich korzystać emeryci czy członkowie rodzin pracowników). Podstawowym kryterium przyznawania świadczeń jest sytuacja materialna i życiowa pracowników, a zgodnie z art. 881 KPC podstawowym kryterium uznania świadczenia za podlegające zajęciu jest jego związek z pracą. Jak można dalej przeczytać w piśmie: „nie stanowią one bowiem ekwiwalentu za wykonywaną pracę, nie zależą od wyników pracy, jak np. udział w zyskach pracodawcy”.
Jak pracodawca powinien dokonać potrącenia z przyznanej pracownikowi nagrody?
Nagroda uznaniowa przyznana pracownikowi, w przypadku zajęć niealimentacyjnych, podlega zajęciu komorniczemu lub administracyjnemu do wysokości 50%. W przypadku zajęcia alimentacyjnego podlega zajęciu w całości, podobnie jak dodatkowe wynagrodzenie roczne (tzw. trzynastka) oraz należności przysługujące pracownikom z udziału w zysku czy nadwyżce bilansowej (art. 87 § 5 KP).
Przykład 1.
Pan Marcin otrzymał 15 stycznia 2023 nagrodę uznaniową w wysokości 4000 zł brutto. W związku z tym, że ma on zajęcie niealimentacyjne na kwotę 44 000 zł, pracodawca w tym dniu dokonał następującego przeliczenia:
- 4000 zł brutto nagrody w przypadku pana Marcina po odliczeniu składek ZUS i podatku daje 3 056,96 zł netto;
- 50 proc. wynagrodzenia jest kwotą niższą niż wynagrodzenie minimalne, dlatego też pan Marcin otrzyma tyle, ile wynosi wynagrodzenie minimalne, czyli 2 709,48 zł, a reszta, czyli 347,48 zł, zostanie przekazana komornikowi.
Natomiast wynagrodzenie za styczeń 2023 roku w wysokości 4000 zł brutto (netto , zostanie wypłacone 31 stycznia 2020 roku i nie będzie już czerpało z kwoty wolnej (ta została wykorzystana 15 stycznia). Te dwie wypłaty powinny zostać zsumowane i łącznie należałoby ustalić kwotę do przekazania komornikowi.
3 056,96 nagrody + 2 726,96 wypłaty = 5 783,92x 50% = 2 891,96 (po tyle powinien otrzymać komornik i pan Marcin). W związku z tym, że pan Marcin otrzymał już kwotę 2 709,48 zł, do wypłaty z wynagrodzenia zostanie mu jedynie 182,48 zł.
Czy ekwiwalent za urlop należy przekazać komornikowi?
W sytuacji gdy pracownik kończy zatrudnienie i nie wykorzystał należnego mu urlopu, pracodawca zobowiązany jest w ostatnim dniu zatrudnienia wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Jest on traktowany jak wynagrodzenie za pracę i dlatego obowiązuje go kwota wolna od potrąceń w wysokości minimalnego wynagrodzenia oraz limit potrąceń w wysokości 50% kwoty netto (w przypadku potrąceń niealimentacyjnych).
Przykład 2.
Pani Anna ma zajęcie niealimentacyjne w wysokości 15 200 zł. 11 stycznia 2023 roku skończyła się jej umowa na czas określony, a pracodawca nie zaproponował jej przedłużenia. Pani Ania ma 80 godzin urlopu i dlatego pracodawca musi w ostatnim dniu pracy wypłacić jej ekwiwalent. Pani Anna zarabia miesięcznie 4500 zł brutto.
4500 zł : 20,92 = 215,11 : 8 h = 26,89 x 80 h = 2 151,20 zł
Kwota ta jest mniejsza od minimalnego wynagrodzenia za pracę, dlatego z ekwiwalentu pani Anny nie można dokonać potrącenia.
Podsumowanie
Pracodawca, dokonując potrąceń niealimentacyjnych ze świadczeń innych niż pensja, musi zachować szczególną czujność. Każdy element wynagrodzenia należy rozpatrzyć pod kątem możliwości dokonywania potrąceń, gdyż niektóre składniki są traktowane jak wynagrodzenie za pracę, a inne nie. Odmienny zatem będzie, dla każdego ze składników, sposób wyliczania kwoty wolnej i możliwości dokonywania potrąceń. Dokonując potrąceń w sposób niezgodny z prawem, pracodawca naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą ze strony wierzycieli, ale też należy mieć na uwadze, że niesłuszne potrącenia stanowią wykroczenie przeciwko prawom pracownika i w razie kontroli PIP pracodawca może zostać ukarany mandatem sięgającym nawet 30 000 zł.
