Pracodawca może udzielić pracownikowi pożyczki ze swoich środków obrotowych. Jest to zjawisko powszechne w relacji pracownik–pracodawca. Warto zatem zastanowić się nad skutkami podatkowymi tak udzielonego wsparcia. W niniejszym artykule wyjaśnimy, czy umowa pożyczki z pracownikiem zobowiązuje go do rozliczenia z tego tytułu podatku PIT i PCC.
Umowa pożyczki z pracownikiem a podatek dochodowy
Zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Jak zatem widać z przywołanego przepisu, pożyczka jest świadczeniem zwrotnym.
W związku z tym, iż pożyczka jest udzielana pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, pojawia się pytanie, czy kwota ta powinna zostać zakwalifikowana do przychodów ze stosunku pracy. Zwróćmy uwagę, że ustawa PIT zawiera definicję przychodów ze stosunku pracy. W myśl art. 12 ust. 1 tej ustawy obejmują one wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
W ramach podatku PIT opodatkowaniu podlegają zatem te przysporzenia majątkowe, które mają charakter trwały oraz definitywny. Jak wskazaliśmy na wstępie, pożyczka jest natomiast świadczeniem zwrotnym. Powoduje to, że pożyczki udzielone pracownikowi nie stanowią przychodów ze stosunku pracy. Ze swej istoty umowa pożyczki z pracownikiem nakłada na pożyczającego obowiązek zwrotu tej samej ilości pieniędzy. Sama pożyczka nie stanowi zatem dochodu podatkowego dla pożyczkobiorcy, ponieważ w wyniku jej udzielenia nie następuje stałe przysporzenie majątkowe dla pracownika.
Jak podano w art. 12 ust. 3 ustawy PIT, wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych ustala się według zasad określonych w art. 11 ust. 2–2b. Regulacja podaje, że wartość nieodpłatnych świadczeń określa się m.in. na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, w szczególności z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Należy przy tym wskazać, że konieczność rozpoznania przychodu z nieodpłatnych świadczeń po stronie pracownika uzależniona będzie od zasad udzielania pożyczek, które są ustanowione u pracodawcy.
W orzecznictwie podkreśla się, że jeżeli pracodawca nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek i zasady udzielania pożyczek są jednolite dla wszystkich pracowników, udzielenie ze środków obrotowych pożyczki nieoprocentowanej nie powoduje wówczas powstania po stronie pracownika przychodu z nieodpłatnego świadczenia.
Przykład 1.
Pracodawca opracował regulamin udzielania pożyczek dla swoich pracowników. Każdy z pracowników może wystąpić o udzielenie nieoprocentowanej pożyczki. W takim przypadku nieodpłatne świadczenie z tytułu nieoprocentowanej pożyczki nie powstaje.
Organy podatkowe wskazują, że inne skutki podatkowe wywoła natomiast sytuacja, w której pracodawca udziela nieoprocentowanej pożyczki jedynie wybranym pracownikom. W takiej sytuacji dochodzi już do powstania przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń po stronie pracownika w wysokości odsetek, które pracownik musiałby zapłacić, gdyby zaciągnął pożyczkę w instytucji zajmującej się udzielaniem pożyczek.
Przykład 2.
Pracodawca udzielił jednorazowej pożyczki kierownikowi oddziału. U pracodawcy nie funkcjonuje żaden regulamin czy też zasady udzielania pożyczek dla pracowników. W tych okolicznościach po stronie pracownika powstanie przychód z nieodpłatnych świadczeń w zakresie stosunku pracy.
Powyżej analizowaliśmy przypadki, gdy pożyczki udzielane są przez pracodawców, którzy nie zajmują się udzielaniem pożyczek w zakresie swojej działalności. Co jednak w sytuacji, gdy pracodawca wykonuje czynności udzielania pożyczek profesjonalnie? W tym aspekcie po stronie pracowników powstanie przychód z nieodpłatnych świadczeń, jeżeli pracodawca udzieli pożyczki na warunkach korzystniejszych niż warunki, jakie oferuje osobie trzeciej (klientowi).
Czy umowa pożyczki z pracownikiem podlega PCC?
Pożyczka jest umową, która podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Zobowiązanym do zapłaty podatku jest pożyczkobiorca, którym w tym wypadku jest pracownik.
Należy jednak zwrócić uwagę na treść art. 2 pkt 4 ustawy PCC. Przepis ten podaje, że nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
b) zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
-
umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
-
umów sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
Z powyższego wynika, że podatkowi nie podlegają czynności objęte w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług, lub takie czynności, w których przynajmniej jedna ze stron z tytułu ich dokonania jest zwolniona z podatku od towarów i usług (z wyjątkiem określonych czynności, które w przedmiotowej sprawie nie występują).
Sięgając natomiast do treści ustawy VAT należy wskazać, że zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT wolne od podatku są usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę. Jeżeli zatem udzielenie pożyczki korzysta ze zwolnienia od podatku VAT, na mocy art. 2 pkt 4 ustawy PCC taka pożyczka nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem PCC. Potwierdza to treść interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 26 sierpnia 2016 roku, IBPB-2-1/4514-362/16-1/DP: „Wnioskodawca wskazał w opisie stanu faktycznego, że pożyczkodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Udzielona przez niego pożyczka korzystała ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług, co zostało potwierdzone, jak wskazał Wnioskodawca, w interpretacji indywidualnej z 11 kwietnia 2016 roku, ILPP2/4512-1-133/169-2/MN, wydanej dla Spółki. Skoro tak, to z racji tego, że z tytułu otrzymanej przez Wnioskodawcę pożyczki pożyczkodawca podlegał regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, pożyczka otrzymana przez Wnioskodawcę podlegała wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych na mocy art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. W rezultacie na Wnioskodawcy jako pożyczkobiorcy nie ciążył obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych”.
