Wynagrodzenie pracownicze składa się z wielu różnych elementów, dotyczy to także pieniędzy pobieranych przez zleceniobiorców oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło. Czy istnieje możliwość potrącenia z wynagrodzenia przez zatrudniającego – co można odliczyć od wynagrodzenia zleceniobiorcy, który jest uczestnikiem PPK?
Czym jest PPK?
PPK – Pracownicze Plany Kapitałowe – to program mający na celu zwiększenie wysokości emerytury danej osoby w przyszłości. Aby kapitał ten mógł być zwielokrotniony, konieczne jest jego systematyczne powiększanie przez cały okres zatrudnienia. Przystępując do PPK, pracownik wyraża zgodę, aby część jego pensji była przekazywana na konto emerytalne (podobnie jak dzieje się to w przypadku odprowadzania składek do ZUS-u). Zatrudniony otrzymuje możliwość powiększania swojego kapitału, choć następuje to oczywiście kosztem bieżącej wypłaty.
Uczestnictwo w PPK jest całkowicie dobrowolne, zaś wpłaty pobrane na rzecz tego programu, ale w ostateczności nieprzekazane do PPK, podlegają zwrotowi. Podstawowymi cechami PPK są:
- wyższa stopa zwrotu oszczędności – w ramach programu na emeryturę oszczędza zarówno pracownik, jak i pracodawca (wpłata podstawowa pracodawcy to 1,5% wynagrodzenia danej osoby, wpłata podstawowa pracownika to zaś 2% otrzymywanej pensji. Istnieje możliwość zadeklarowania wpłaty dodatkowej w wysokości 2,5% dla pracodawcy oraz 2% dla pracownika);
- całkowicie prywatne oszczędności;
- bonus za uczestnictwo w PPK w postaci 250 zł otrzymywanych na start oraz 240 zł wypłacanych corocznie.
Zleceniobiorca a PPK
Ustawodawca nie wprowadza ograniczeń, jeśli chodzi o możliwość przystępowania zleceniobiorców do PPK. Zgodnie z obowiązującymi przepisami takie osoby mogą być uczestnikami programu, jeśli znajdują się w przedziale wiekowym od 18 do 70 lat. Pamiętajmy przy tym, że nieosiągnięcie 55 lat przez zatrudnionego powoduje automatyczne zapisanie go do PPK przez przełożonego (chyba że wcześniej wyrazi on swój sprzeciw). W przypadku gdy zatrudniony ukończył już 55 lat, potrzebny jest jego dodatkowy wniosek o przyłączenie. Niezbędne jest także odprowadzanie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w ramach istniejącej umowy zlecenia – w przeciwnym wypadku taka osoba nie będzie mogła przystąpić do PPK.
Przykład 1.
Jan jest studentem i pracuje na umowie zlecenia w weekendy w pobliskiej kawiarni. W jego przypadku nie można włączyć go do PPK, ponieważ pracodawca nie odprowadza za niego żadnych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W tej sytuacji nie jest możliwe dokonywanie potrąceń wynagrodzenia na rzecz PPK.
Zajęcie wynagrodzenia zleceniobiorcy
Pensja otrzymywana w ramach wykonywania pracy może być zajmowana przez komornika w ramach toczącego się postępowania egzekucyjnego. Warto przy tym zaznaczyć, że takich czynności nie mogą dokonywać żadne firmy windykacyjne – nie pozwala na to ich ograniczony zakres kompetencji. Zajęcie komornicze następuje najczęściej w związku z nieopłacanymi świadczeniami alimentacyjnymi przez zatrudnionego. Może jednak dotyczyć również i innych kwestii (np. nieuregulowanej pożyczki lub kredytu, niezapłaconego mandatu lub grzywny).
Okazuje się, że zajęciu podlega nie tylko wynagrodzenie osiągane w ramach stosunku pracy, lecz także to otrzymywane na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej (w tym umowy zlecenia). Zajęcie pensji uzyskiwanej ze stosunku zlecenia może mieć miejsce jednak tylko wtedy, gdy będzie to wprost wynikało z właściwego postanowienia komorniczego (w jego treści musi znaleźć się informacja, że zajęciu podlegają pieniądze uzyskiwane w ramach zawartej umowy cywilnoprawnej).
Teoretycznie wynagrodzenie uzyskiwane ze zlecenia może być zajmowane w pełnej wysokości (tj. w 100%). Jest to odmienna zasada niż ta obowiązująca przy zajmowaniu pensji pracowniczych (w tym drugim przypadku komornik musi zostawić pracownikowi wynagrodzenie w minimalnej, ustawowej wartości). Z drugiej jednak strony zleceniobiorca może bronić się przed pełnym zajęciem regulacją zawartą w odpowiednich przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 833 § 21 kpc przepisy art. 87 i art. 871 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. W praktyce oznacza to, że dłużnik może bronić swojego wynagrodzenia przed pełnym zajęciem komorniczym, powołując się na obowiązek pozostawienia mu pensji w co najmniej minimalnym wymiarze.
Potrącenia z wynagrodzenia zleceniobiorcy
Zleceniobiorca ma prawo do otrzymywania zasiłku, z którego również można dokonywać stosownych potrąceń. W praktyce komornik powinien dokonać odrębnego potrącenia względem wszystkich świadczeń uzyskiwanych przez zleceniobiorcę (osobno z wynagrodzenia, osobno z pobieranego zasiłku). Realizując potrącenia z pensji zleceniobiorcy, od podstawy jego dokonania odejmuje się zaliczkę na PIT pochodzącą z wpłaty do PPK finansowanej przez zleceniodawcę oraz całą wpłatę do PPK pokrywaną ze środków zleceniobiorcy.
Jeśli umowa zlecenia jest jedynym źródłem utrzymania zatrudnionego, pracodawca może dokonać zajęcia pensji tylko w takim zakresie, w jakim pozostawi zleceniobiorcy kwotę odpowiadającą minimalnemu wynagrodzeniu za pracę (potrzebną do zaspokojenia podstawowych potrzeb egzystencjalnych).
Podstawą dokonania potrącenia jest w tym przypadku wypłacane wynagrodzenie netto pomniejszone o wpłaty wnoszone do PPK. Podstawę dokonania potrącenia należy obniżyć o zaliczkę na podatek dochodowy (PIT) obliczoną od wpłaty do PPK finansowanej przez zleceniodawcę oraz o całą wpłatę do PPK finansowaną przez ubezpieczonego.
Przykład 2.
Zleceniobiorca uzyskuje wynagrodzenie miesięczne w kwocie 2900 zł netto i jest uczestnikiem PPK. Komornik wszczął wobec niego postępowanie egzekucyjne z tytułu zaległej pożyczki, skutkiem czego dokonał zajęcia pensji otrzymywanej z umowy zlecenia. Podstawa dokonania potrącenia (PDP) będzie wynosiła 2065,19 zł (opłata podstawowa do PPK finansowana przez zleceniodawcę: 2900 zł × 1,5% = 43,50 zł, wpłata podstawowa do PPK finansowana przez zleceniobiorcę: 2900 zł × 2% = 58 zł, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: 2900 zł, składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego łącznie: 397,59 zł, podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2502,41 zł, składka zdrowotna 9%: 225,22 zł, składka zdrowotna 7,75%: 193,94 zł, koszty uzyskania przychodów: (2900 zł - 397,59 zł) × 20% = 500,48 zł, podstawa opodatkowania: 2900 zł - 397,59 zł - 500,48 zł + 43,50 zł ≈ 2045 zł, zaliczka na PIT do US: 2045 zł × 17% - 193,94 zł ≈ 154 zł. Reasumując, 2900 zł - 397,59 zł - 225,22 zł - 154 zł - 58 zł = 2065,19 zł).
Maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia (MDKP) tytułem świadczenia niealimentacyjnego wynosi 1/2 PDP: 2065,19 zł × 1/2 = 1032,60 zł. Kwota wolna od zajęcia to w tym przypadku 1110,70 zł – odejmujemy ją od PDP, co w omawianym przypadku daje nam 2065,19 zł - 1110,77 zł = 954,42 zł. Wynik należy porównać z MDKP (1032,60 zł). Jeśli jest równy lub wyższy, FMKP ogranicza się do MDKP. Gdy wynik jest niższy od MDKP, FMKP jest równa wynikowi. W tym przypadku FMKP = 954,42 zł. Kwota potrącenia świadczenia niealimentacyjnego z wynagrodzenia: 954,42 zł, wynagrodzenie ze zlecenia „na rękę”: 2065,19 zł - 954,42 zł = 1110,77 zł.
Potrącenia z zasiłku zleceniobiorcy
W odniesieniu do potrąceń dokonywanych z zasiłku pobieranego przez zleceniobiorcę zleceniodawca nie odprowadza z zasiłków zleceniobiorców zaliczek na PIT, lecz wypłaca je w kwocie brutto.
Przykład 3.
Zleceniobiorca otrzymuje zasiłek w kwocie 799 zł netto i jest uczestnikiem PPK. Komornik wszczął wobec niego postępowanie egzekucyjne z tytułu zaległej pożyczki, skutkiem czego dokonał zajęcia otrzymywanej przez dłużnika zaliczki. Maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia (MDKP) tytułem świadczenia niealimentacyjnego wynosi 25% kwoty zasiłku brutto: 799 zł × 25% = 199,75 zł. Kwota wolna od potrąceń z racji świadczenia niealimentacyjnego to 878,81 zł/mies.; faktyczną kwotę wolną oblicza się, dzieląc 878,81 zł przez 30 i mnożąc przez liczbę dni pobytu na zasiłku (zakładamy, że zleceniobiorca przebywał na zasiłku przez 9 dni) - 878,81 zł / 30 × 9 = 263,64 zł. Następnie od PDP odejmujemy kwotę wolną: 663 zł - 263,64 zł = 399,36 zł. Kwota wolna powstaje poprzez pomnożenie wartości zasiłku przez wartość nieodprowadzanej zaliczki na podatek dochodowy, a następnie odjęcie jej od wysokości zaliczki (w naszym przypadku ilustruje to działanie 799 zł × 17% = 135,83 zł; 799 zł - 135,83 zł = 663 zł). Wynik porównuje się z MDKP (tj. 199,75 zł). Skoro jest wyższy, to FMKP ogranicza się do MDKP. Kwota potrącenia świadczenia niealimentacyjnego z zasiłku: 199,75 zł, zasiłek „na rękę”: 663 zł - 199,75 zł = 463,25 zł + 136 zł zaliczki PIT.
Podsumowanie - potrącenia wynagrodzenia i zasiłku zleceniobiorcy
Wynagrodzenia i zasiłki otrzymywane przez zleceniobiorców mogą być potrącane w ramach prowadzonego postępowania komorniczego. Nie wolno jednak dokonać zajęcia całej pensji wynikającej z umowy zlecenia, podobnie jak ma to miejsce w przypadku wynagrodzenia wynikającego ze stosunku pracy. Obliczanie kwoty wolnej od zajęcia oraz podstawy dokonania potrącenia jest procesem czasochłonnym i wymaga posiadania wielu informacji księgowych odnoszących się do danego pracownika, dotyczy to także wielkości składki odprowadzanej w ramach uczestnictwa w PPK. W praktyce proces ten powinien być dokonywany przez doświadczonego pracownika księgowego.
