30 kwietnia 2018 roku weszła w życie ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Jest to najważniejsza ustawa wchodząca w skład tzw. Konstytucji biznesu i zastąpiła obowiązującą do tej pory ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Nowa ustawa ma na celu poprawę relacji pomiędzy przedsiębiorcami a urzędami na bardziej przyjazne, wprowadzając m.in. domniemanie uczciwości przedsiębiorcy czy zasadę, że co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone.
Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone
W art. 8 ustawy Prawo przedsiębiorców określono, że “Przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorca może być obowiązany do określonego zachowania tylko na podstawie przepisów prawa”. Zasada ta wynika również z samej Konstytucji RP. W art. 22 określono, iż “ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny”.
Przedsiębiorca może zatem swobodnie dobierać metody i środki w realizacji celów biznesowych, o ile nie stoją one w sprzeczności z prawem. Po stronie ustawodawcy natomiast leży odpowiednie, jasne doprecyzowanie aktów prawnych. Zapis z nowej ustawy brzmi trochę jak wytrych do szukania przez przedsiębiorców luk w przepisach. Natomiast organy skarbowe nie powinny w ten sposób patrzeć na podatników, mając na uwadze kolejną, opisaną niżej zasadę.
Prawo przedsiębiorcy a domniemanie jego uczciwości
Organy administracji publicznej mają kierować się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy, zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów. Ta zasada powinna mieć przede wszystkim odzwierciedlenie w przeprowadzanych kontrolach czy też czynnościach sprawdzających. Urzędnicy nie powinni z góry zakładać istnienia okoliczności, które mogą rodzić dla przedsiębiorcy negatywne skutki (np. wyrzucenie wydatków z kosztów i tym samym zwiększenie zobowiązania podatkowego wraz z odsetkami). Ewentualne nieprawidłowości powinny zostać poparte jednoznacznymi dowodami. Wiąże się to z kolejną zasadą, rozstrzygania wątpliwości na korzyść przedsiębiorcy.
Prawo przedsiębiorcy za przyjazną interpretacją przepisów
W art. 10 ust. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców określono, że: “jeżeli przedmiotem postępowania przed organem jest nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, organ rozstrzyga je na korzyść przedsiębiorcy”.
Dzięki powyższej zasadzie eliminowane mają być przypadki, gdy rozstrzygnięcia spraw na niekorzyść przedsiębiorców zostały dokonane na podstawie niejednoznacznych dowodów. Natomiast dla bezpieczeństwa zasada ta została obwarowana dodatkowymi zapisami, iż przepisu tego nie stosuje się, jeżeli:
-
w postępowaniu uczestniczą podmioty o spornych interesach lub wynik postępowania ma bezpośredni wpływ na interesy osób trzecich,
-
odrębne przepisy wymagają od przedsiębiorcy wykazania określonych faktów,
-
wymaga tego ważny interes publiczny, w tym istotne interesy państwa, a w szczególności jego bezpieczeństwa, obronności lub porządku publicznego.
Prawo przedsiębiorców - zasada proporcjonalności
Zgodnie z art. 12 ustawy Prawo przedsiębiorców, “organ prowadzi postępowanie w sposób budzący zaufanie przedsiębiorców do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania”. Oznacza to, że organy skarbowe mogą podejmować tylko takie działania, które są proporcjonalne do zamierzonego celu.
Przykładem może być przeprowadzanie czynności sprawdzających, w których urzędnicy powinni żądać tylko takich dokumentów, jakie są faktyczne wymagane w danym przypadku przepisami prawa. W praktyce oznacza to, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą nie powinna być zobowiązana do przedstawiania np. dowodów w postaci dokumentów magazynowych PZ potwierdzających dodatkowo zakup towarów handlowych czy materiałów pomocniczych, jako że nie jest obowiązana przepisami prawa do gromadzenia tego typu dokumentacji.
Zwiększenie pewności prawa
Kolejną zasadą jest to, że “organ bez uzasadnionej przyczyny nie odstępuje od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym” (art. 14 Ustawy Prawo Przedsiębiorców). Zapis ten powinien uspokoić przedsiębiorców, którym coraz trudniej odnaleźć się w zawiłościach przepisów podatkowych. Ich niejednoznaczność powoduje często powstanie wątpliwości wymagających wydania indywidualnych interpretacji. Na tej podstawie tworzona jest utrwalona praktyka interpretacyjna.
Przedsiębiorca, który decyduje się na samodzielne prowadzenie księgowości, nie musi przy każdej wątpliwości zwracać się o wydanie interpretacji przepisów podatkowych, jeśli istnieje już utrwalona praktyka w tym zakresie. Nowa zasada powinna zapewnić mu komfort przy szybszym podejmowaniu decyzji biznesowych.
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców
Dodatkowym aspektem wprowadzanych zmian jest powołanie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. W art. 16 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców pojawił się krótki zapis, iż “na straży praw mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców stoi Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców”. Natomiast zadania, jakie do niego należą, zostały opisane w osobnej ustawie. W zakresie jego kompetencji znajdzie się m.in.:
-
opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących interesów przedsiębiorców oraz zasad podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej na terytorium Polski,
-
pomoc w organizacji mediacji między przedsiębiorcami a organami administracji publicznej,
-
współpraca z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona praw przedsiębiorców,
-
inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w zakresie związanym z wykonywaniem działalności gospodarczej na terytorium Polski, w szczególności w dziedzinie przedsiębiorczości oraz prawa gospodarczego,
-
występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie lub zmianę innych aktów normatywnych w sprawach dotyczących działalności gospodarczej,
-
występowanie do właściwych organów z wnioskiem o wydanie objaśnień prawnych, jeśli przepisy będące przedmiotem wniosku budzą wątpliwości w praktyce.
Ustawa Prawo przedsiębiorców konkretyzuje i rozwija zasady pochodzące z Konstytucji RP. Pytanie zatem, czy faktycznie potrzebne było przeniesienie ich na łamy ustawy? W opracowaniu z omówieniem zmian z tzw. Konstytucji biznesu Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii wskazało, że po pierwsze - przedsiębiorcy potrzebują “swojej” ustawy, w której znają konkretne przepisy. Po drugie, dzięki temu zasady te będą miały bezpośredni wpływ na praktykę działania organów władzy publicznej, co powinno zostać odzwierciedlone w poprawie relacji z przedsiębiorcami.
