Ministerstwo Finansów uszczelnia polski system podatkowy, w szczególności podatek od towarów i usług. Nowym narzędziem, które ma w tym pomóc, jest podzielona płatność. Na wstępie należy przypomnieć, że jej stosowanie ma być dobrowolne. Plany wprowadzenia split payment od samego początku budzą niepokój podatników.
Przyczyny wprowadzenia split payment (argumenty ustawodawcy)
Polski system rozliczania podatku VAT dotychczas nie przewidywał żadnych szczególnych rozwiązań, jeśli chodzi o płatność podatku VAT płaconego przy zakupie towarów lub usług. Obecne rozwiązanie opiera się na odpowiedzialności za rozliczenie po stronie sprzedawcy.
Przykład 1.
Podatnik będący producentem mebli sprzedaje je do hurtowni. Sprzedawca, dokonując sprzedaży, wystawia fakturę i w terminie 7 dni otrzymuje zapłatę. Dostawca w takim przypadku ma obowiązek rozliczenia podatku należnego w deklaracji podatkowej. Sprzedawca w przypadku nadwyżki podatku należnego nad naliczonym ma obowiązek go wpłacić do organu podatkowego. Kupujący ma natomiast prawo do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturze. Co się jednak stanie, gdy sprzedawca nie rozliczy podatku? Uczciwy podatnik (kupujący) dotychczas nie mógł uchronić się przed nieuczciwością sprzedawcy. W praktyce to kupujący ponosił konsekwencje nieuczciwości sprzedawcy.
Ustawodawca zdał sobie sprawę, że rozliczenie podatku oparte jest na podmiocie dokonującym dostawy. W przypadku jego nieuczciwości może nastąpić uszczuplenie wpływów z podatku VAT. System jest oparty na uczciwości sprzedawcy. Otrzymując zapłatę, ma on do dyspozycji nie tylko kwotę należności za towar, lecz także podatek VAT. Tym samym nieuczciwy sprzedawca może narazić budżet na straty, nie dokonując rozliczenia podatku. Ustawodawca zdając sobie sprawę z tych niedoskonałości systemu, chce wprowadzić split payment. Ma to być lekarstwem na powyższe nadużycia.
Mechanizm podzielonej płatności
W uzasadnieniu projektu czytamy, że istota tego rozwiązania polega na tym, iż płatność za nabyty towar lub usługę jest dokonywana w taki sposób, że zapłata odpowiadająca wartości sprzedaży netto jest płacona przez nabywcę na rachunek bankowy dostawcy, natomiast pozostała zapłata odpowiadająca kwocie podatku od towarów i usług jest płacona na specjalne konto dostawcy - rachunek VAT. Dostawca ma bardzo ograniczone możliwości dysponowania środkami znajdującymi się na rachunku VAT.
Dzięki temu, że dostawca nie otrzymuje całej kwoty brutto od nabywcy na swój rachunek bankowy, nie może przy przeprowadzaniu transakcji gospodarczych mających na celu wyłudzanie podatku od towarów i usług szybko „zniknąć”, zatrzymując dla własnych korzyści VAT należny fiskusowi.
Mechanizm podzielonej płatności uważany jest za jedno z rozwiązań mających na celu przeciwdziałanie nadużyciom i oszustwom podatkowym. Umożliwia on bowiem organom podatkowym monitorowanie i blokowanie środków na rachunkach VAT, eliminując ryzyko znikania podatników wraz z zapłaconym im przez kontrahentów, a nieodprowadzonym podatkiem. Mechanizm ten z założenia utrudnia lub wręcz uniemożliwia powstawanie nadużyć już na etapie samej transakcji. Jednocześnie ma on zapewnić lepszą transparentność rozliczeń VAT-owskich i utrudnić wyprowadzanie pieniędzy.
Kto będzie mógł korzystać z nowych rozwiązań split payment?
Mechanizm podzielonej płatności znajdzie zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do transakcji dokonywanych na rzecz innych podatników (transakcje B2B). Tym samym pozostanie bez wpływu na zakupy dokonywane przez konsumentów (nieprowadzących działalności gospodarczej).
Nowe rozwiązanie zakłada dobrowolność w stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności. Ustawodawca pozostawia nabywcy towarów i usług możliwość skorzystania z tej metody rozliczeń. Skorzystanie ze split payment będzie oznaczało określone konsekwencje zarówno dla nabywcy, jak i dostawcy towarów lub usługodawcy.
W projekcie ustawy wprowadzono przepisy nakładające na banki i SKOK-i obowiązek założenia podatnikom rachunków VAT. Podatnicy chcący skorzystać z mechanizmu podzielonej płatności dokonują wpłaty na ten wydzielony rachunek. Należy podkreślić, że środki zgromadzone na rachunku VAT będą cały czas środkami należącymi do podatnika od towarów i usług.
Co będzie można zrobić ze środkami zgromadzonymi na rachunku VAT?
Projekt nie zakłada, żeby organy podatkowe miały dostęp do tych rachunków czy też żeby mogły samodzielnie dokonywać operacji finansowych na tych rachunkach. Podatnicy będą również mieli ograniczone możliwości użycia środków zgromadzonych na rachunku VAT. Podatnik od towarów i usług będzie mógł wyłącznie dokonywać z niego przelewu na inny rachunek VAT oraz będzie mógł opłacać swoje zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT do urzędu skarbowego.
Ustawodawca dla podatników podatku od towarów i usług, u których będzie dochodziło do odkładania się środków finansowych na rachunku VAT, przewiduje prawo do wystąpienia z wnioskiem o dokonanie przelewu środków zgromadzonych na jego rachunku VAT na rachunek bankowy tego podatnika prowadzony dla celów działalności gospodarczej. Uwolnienie środków finansowych w ten sposób byłoby dokonywane wyłącznie na wniosek podatnika, który podlegałby weryfikacji przez właściwe organy podatkowe. W ten sposób uwalniane byłyby wyłącznie „bezpieczne” z punktu widzenia fiskusa środki finansowe.
Zachęty dla podatników chcących skorzystać z metody podzielonej płatności
Ponieważ system ma być dobrowolny, aby zachęcić podatników do korzystania z niego, przewidziano szereg zachęt. W projekcie przewidziano, iż w przypadku podatników, którzy będą stosować metodę podzielonej płatności, nie będą miały zastosowanie przepisy o odpowiedzialności solidarnej oraz regulacje związane ze stosowaniem sankcji określonych w art. 112b i art. 112c ustawy o VAT. Dodatkowo przewiduje się rezygnację ze stosowania art. 56b Ordynacji podatkowej (który ustanawia podwyższoną stawkę odsetek za zwłokę w odniesieniu do zaległości w podatku od towarów i usług) do zaległości powstałej za okres, za który podatnik w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę podatku naliczonego, której 95% wynika z faktur zapłaconych z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności. Zmiana ta stanowi dodatkową zachętę do korzystania z projektowanego mechanizmu, ponadto środki zgromadzone na rachunku VAT są środkami wyłączonymi ze swobodnej dyspozycji przez podatnika i nie wydaje się zasadne, aby pobieranie podwyższonej stawki odsetek za zwłokę było w przypadku częstego korzystania z proponowanego mechanizmu zasadne.
Przewidziano także zmiany polegające na zachęceniu podatników do wcześniejszej zapłaty zobowiązania z tytułu podatku od towarów i usług, jeżeli zostanie ona dokonana za pomocą rachunku VAT. Jeśli podatnik skorzysta z tej możliwości, w takim przypadku kwota jego zobowiązania będzie zmniejszona o kwotę obliczoną na podstawie zaproponowanego wzoru, uzależnioną od kwoty zobowiązania, stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego obowiązującej na dwa dni robocze przed dniem zapłaty oraz terminu, w jakim zobowiązanie zostanie uregulowane.
Ocena nowego rozwiązania
Ustawodawca wprowadza całkowitą nowość w podatku od towarów i usług. Bardzo pozytywnie należy ocenić fakt, że system będzie dobrowolny. Tym samym to podatnik sam może zdecydować, czy chce z niego skorzystać. Ponadto zaletą jest, iż ustawodawca zawarł system zachęt. Na pewno powyższe zachęty mogą spowodować, że wielu podatników chętniej będzie chciało skorzystać z tej formy płatności.
