Od 26 kwietnia 2023 roku w przepisach prawa pracy funkcjonuje instytucja zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Korzystanie z niej przez pracownika wpływa na jego wynagrodzenie (ma prawo do połowy wynagrodzenia za czas zwolnienia), co w konsekwencji powoduje konieczność uzupełniania wynagrodzenia przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i innych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, w przypadkach, w których przy obliczaniu tej podstawy uwzględnieniu podlega wynagrodzenie z miesiąca, w którym pracownik korzystał ze wspomnianego zwolnienia od pracy. Jak dokładnie powinno wyglądać uzupełnienie wynagrodzenia w razie wystąpienia siły wyższej? Przeczytaj!
Wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej
Jak stanowi art. 1481 § 1 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy, o którym mowa wyżej, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Zwolnienie, udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny (art. 1481 § 2-4 kp).
W myśl § 5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kp, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej należy stosować zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy. Oznacza to, że w omawianym przypadku znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Przykład 1.
Pracownik korzystał w październiku 2024 roku ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, w wymiarze 2 dni. W miesiącu tym przypadały 23 dni robocze, czyli 184 godziny pracy (23 × 8 h). Zgodnie z rozkładem czasu pracy obowiązującym pracownika wykonuje on pracę w dniach od poniedziałku do piątku, po 8 godzin każdego z tych dni. Oznacza to, że 2-dniowe zwolnienie od pracy obejmowało 16 godzin (2 × 8 h). Wynagrodzenie zasadnicze pracownika, wynikające z umowy o pracę wynosi 8200 zł. Za październik 2024 roku pracownik otrzymał również premię (zmienny składnik wynagrodzenia, umniejszany za czas nieobecności) w wysokości 700 zł. Tak więc należną pracownikowi połowę wynagrodzenia za 2 dni zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej obliczamy następująco:
8 200 zł : 184 h = 44,56 zł
44,56 zł × 16 h = 712,96 zł
712,96 zł : 2 = 356,48 zł
700 zł : 168 h = 4,17 zł
4,17 zł × 16 h = 66,72 zł
66,72 zł : 2 = 33,36 zł
356,48 zł + 33,36 zł = 389,84 zł
Wynagrodzenie z tytułu zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej wynosi 389,84 zł.
Podstawa wymiaru zasiłku przy wynagrodzeniu stałym
Jeżeli pracownik, który korzystał ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, otrzymuje wyłącznie wynagrodzenie stałe ustalone w umowie o pracę, przy obliczaniu podstawy zasiłku chorobowego należy przyjąć kwotę wynagrodzenia wynikającą ze wspomnianej umowy (art. 38 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 37 ust. 2 pkt 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej „ustawa zasiłkowa”).
Przykład 2.
Pracownik otrzymuje jednoskładnikowe miesięczne wynagrodzenie zasadnicze wynoszące 7500 zł. Był on niezdolny do pracy z powodu choroby w listopadzie. W jednym z 12 miesięcy uwzględnianych przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za listopad (w czerwcu) pracownik ten korzystał z jednodniowego zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, należy przyjąć, jako wynagrodzenie pracownika za czerwiec, kwotę wynikającą z umowy o pracę, pomniejszoną o 13,71% tej kwoty:
7500 zł – 7500 zł × 13,71% = 6471,75 zł.
Podstawa wymiaru zasiłku przy wynagrodzeniu zmiennym
Jeżeli wynagrodzenie pracownika obejmuje składnik zmienny (np. wynagrodzenie prowizyjne, którego wysokość jest uzależniona od osiąganych przez pracownika wyników pracy, jak choćby od wartości sprzedaży produktów firmy), należy dokonać uzupełnienia wynagrodzenia zgodnie z art. 38 ust. 2 pkt 2 w związku z art. 37 ust. 2 pkt 1 ustawy zasiłkowej. Czyli zmienne wynagrodzenie miesięczne, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował cały miesiąc, ustala się poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte, i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu.
Jeśli za miesiąc, za który wynagrodzenie podlega uzupełnieniu, pracownik otrzymał wynagrodzenie stałe i zmienne, oraz wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej, całość wynagrodzenia traktujemy jak wynagrodzenie zmienne.
Przykład 3.
Pracownik przebywał na zwolnieniu chorobowym w październiku 2024 roku. W maju 2024 roku korzystał on z 2-dniowego zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Oznacza to, że przepracował 18 z 20 dni roboczych przypadających w tym miesiącu. Pracownik otrzymuje wynagrodzenie prowizyjne, czyli wynagrodzenie zmienne. Za maj 2024 roku wynagrodzenie to wyniosło 6700 zł. Jeżeli wynagrodzenie za maj 2024 roku będzie uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi, to za ten miesiąc, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za październik 2024 roku, należy przyjąć kwotę 6423,81 zł, zgodnie z obliczeniem:
6700 zł : 18 dni = 372,22 zł (wynagrodzenie za przepracowanie 1 dnia);
372,22 zł × 20 dni = 7444,40 zł (wynagrodzenie uzupełnione);
7444,40 zł – 2 × 372,22 zł : 2 = 7072,18 zł (uzupełnione wynagrodzenie, pomniejszone o wynagrodzenie z tytułu działania siły wyższej).
Przykład 4.
Jednym z 12 miesięcy uwzględnianych przy ustalaniu podstawy zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi za wrzesień 2024 roku, jest lipiec 2024 roku, w którym pracownik korzystał z 2-dniowego zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Zatem w lipcu 2024 roku pracownik przepracował 21 z 23 dni roboczych przypadających w tym miesiącu. Za wspomniany miesiąc otrzymał wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 8000 zł, premię regulaminową, w kwocie 600 zł, zmniejszoną za czas nieobecności usprawiedliwionej, oraz wynagrodzenie za czas zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, w wysokości 373,91 zł. W tym przypadku obliczenia przedstawiają się następująco:
(8000 zł + 600 zł + 373,91 zł) : 21 dni = 427,33 zł (wynagrodzenie za 1 dzień);
427,33 zł × 23 dni = 9828,59 zł (wynagrodzenie uzupełnione);
9828,59 zł – 2 × 427,33 zł : 2 = 9401,26 zł (uzupełnione wynagrodzenie, pomniejszone o wynagrodzenie z tytułu działania siły wyższej).
Uzupełnienie wynagrodzenia w razie wystąpienia siły wyższej - podsumowanie
Instytucja zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej uregulowana w art. 1481 kp stanowi wdrożenie do polskiego porządku prawnego art. 7 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 roku w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.
