Zachowanie pracownika w czasie pracy ma znaczenie, ponieważ o ile za wzorową pracę pracodawca może wynagrodzić, to za nieprzepisowe zachowanie ma prawo ukarać karą porządkową, także finansową. Kodeks pracy jasno określa kiedy, w jakich okolicznościach oraz w jaki sposób kara pieniężna może zostać nałożona na pracownika.
Kara pieniężna - Kodeks pracy
Zasady nakładania kary porządkowej na pracownika reguluje Kodeks pracy, Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141). Dział czwarty, rozdział VI - Odpowiedzialność porządkowa pracowników, art. 108 k.p. określa, za jakie przewinienia oraz w jakiej wysokości pracodawca ma prawo zastosować karę pieniężną wobec pracownika. Natomiast sposoby potrącenia z wynagrodzenia z tytułu nałożonej kary pieniężnej reguluje art. 87 oraz 87.1 k.p.
Kara pieniężna - jakie przewinienia?
Zgodnie z Kodeksem pracy kara pieniężna może zostać nałożona na pracownika za następujące wykroczenia:
- za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych,
- za opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
- za stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Zasady nałożenia kary pieniężnej
Kara pieniężna może zostać nałożona na pracownika wedle ściśle określonych zasad.
Za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia netto (przypadającego pracownikowi do wypłaty), po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1–3 (np. alimentów).
Na nałożenie kary pieniężnej, od chwili otrzymania wiadomości o naruszeniu przepisów przez pracownika, pracodawca ma 2 tygodnie. Przy czym nie może upłynąć okres 3 miesięcy od momentu naruszenia przepisów, w przeciwnym razie kara nie może zostać nałożona na pracownika zgodnie z postanowieniami Kodeksu pracy.
Przed nałożeniem kary pieniężnej pracownik musi zostać wysłuchany. Jeżeli pracownik nie może być wysłuchany z powodu nieobecności w zakładzie pracy, bieg dwutygodniowego terminu, o którym mowa wyżej, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika w pracy.
Pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika o zastosowaniu kary na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia. W tym samym piśmie musi zostać zawarta informacja o prawie pracownika do zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Przy zastosowaniu kary przede wszystkim bierze się pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kara pieniężna a wypłata wynagrodzenia
Kara pieniężna może zostać potrącona od wynagrodzenia pracownika. Zgodnie z art. 87 k.p. z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - potrąceniu podlegają między innymi kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
Kolejność potrąceń ściśle określa art. 87 § 1 k.p. Z pierwszeństwa korzystają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych - świadczenia alimentacyjne, a następnie inne niż alimentacyjne świadczenia. Kolejno potrącane są zaliczki pracownicze, a na końcu dopiero kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.
W przypadku kary pieniężnej kwota wynagrodzenia za pracę wolna od potrąceń wynosi:
90% minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy.
Wysokość kary, która nie wymaga zgody pracownika, określa katalog kar pracowniczych art. 108 k.p.:
Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń.
Ten ma jednak prawo nie zgodzić się z zastosowaniem wobec niego kary porządkowej, jeżeli została ona nałożona na niego z naruszeniem przepisów prawa. W takiej sytuacji pracownik ma prawo, w ciągu 7 dni od daty zawiadomienia go o ukaraniu, wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu.
Pracownik, który wniósł sprzeciw, w ciągu 14 dni od zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu może wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary porządkowej. Jeżeli sąd uzna sprzeciw pracownika wobec zastosowanej kary, pracodawca jest zobowiązany zwrócić równowartość tej kary.
