W 2023 roku wprowadzono nową nieobecność, z której mogą skorzystać pracownicy: jest to tzw. zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Przysługuje ono w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, gdy niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika w domu. Wymiar tego zwolnienia to 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. To pracownik decyduje o tym, czy nieobecność wykorzysta godzinowo, czy w dniach. Dokonuje tego w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia w danym roku kalendarzowym. Jak wyliczane jest wynagrodzenie z powodu siły wyższej?
Wynagrodzenie z powodu siły wyższej
Zgodnie z art. 148(1) Kodeksu pracy za czas zwolnienia z powodu siły wyższej przysługuje należność w wysokości połowy wynagrodzenia.
§ 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
Omawiany przepis nie precyzuje jednak szczegółowo, w jaki sposób naliczyć wynagrodzenie. Dlatego w tym przypadku należy odnieść się do § 5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 roku w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy. Wynika z tego, że przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
Etapy ustalania wynagrodzenia za zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej są następujące:
należy określić, jakie składniki płacy powinny wejść do podstawy wynagrodzenia za zwolnienie od pracy. Uwzględnia się w niej stałe i zmienne elementy pensji, które przysługują pracownikowi w miesiącu, w którym korzystał on z czasu wolnego. Do podstawy wyliczeń nie wchodzą m.in. następujące składniki:
- wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego,
- jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
- premie uznaniowe, gdy nie mają charakteru roszczeniowego,
- nagrody z zakładowego funduszu nagród,
- wynagrodzenie za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- odprawy emerytalne lub rentowe;
- inne odprawy pieniężne;
należy obliczyć stawkę godzinową ze stałych składników (podzielenie kwoty stałych składników przez nominalny czas pracy z miesiąca, w którym wystąpiła nieobecność w pracy);
należy obliczyć stawkę godzinową ze zmiennych składników płacy (podzielenie sumy zmiennych składników wypłaconej w miesiącu, w którym wystąpiła nieobecność w pracy, przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych w tym miesiącu przez podwładnego);
należy zsumować stawkę godzinową ze stałych i zmiennych składników (2.+3.);
należy obliczyć kwotę wynagrodzenia za zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej. Pomnożenie 50% wyliczonej stawki godzinowej przez liczbę godzin, w czasie których pracownik korzystał ze zwolnienia od pracy (4. x 50% x liczba godzin zwolnienia).
Pomniejszenie wynagrodzenia zasadniczego za czas nieobecności ustala się w następujący sposób:
miesięczną stawkę wynagrodzenia należy podzielić przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu;
otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę godzin nieprzepracowanych;
otrzymaną kwotę odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.
Wynagrodzenie z powodu siły wyższej na przykładach
Przykład 1.
Pani Anna zatrudniona jest na pełny etat w podstawowym systemie czasu pracy (praca od poniedziałku do piątku po 8 godzin ). W miesiącu, w którym nominalny czas pracy wynosił 168 godzin, skorzystała z 2 dni wolnego z powodu zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej (przez resztę miesiąca świadczyła pracę). Przysługują jej stała pensja w wysokości 9000 zł brutto oraz zmienna premia, która wyniosła 1000 zł brutto.
Jakie wynagrodzenie otrzyma w omawianym miesiącu?
1. Określenie składników płacy:
wynagrodzenie ze składników stałych: 9000,00 zł
wynagrodzenie ze składników zmiennych: 1000,00 zł
2. Stawka godzinowa ze stałych składników:
9000,00 zł/168 godz. = 53,57 zł
3. Stawka godzinowa ze zmiennych składników płacy:
1000,00 zł /152 godz. = 6,58 zł
4. Zsumowanie stawki godzinowej ze stałych i zmiennych składników:
53,57 zł + 6,58 zł = 60,15 zł
5. Wynagrodzenia za zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej:
60,15 zł x 50% x 16 godz. = 481,20 zł
6. Obniżenie wynagrodzenia zasadniczego:
9000,00 zł/168 godz. = 53,57 zł
53,57 zł x 16 godz. = 857,12 zł
9000,00 zł – 857,12 zł = 8142,88 zł
7. Wynagrodzenie za omawiany miesiąc:
zasadnicze: 8142,88 zł
premia: 1000,00 zł
wynagrodzenie za czas zwolnienia z powodu siły wyższej: 481,20 zł
Przykład 2.
Pan Tomasz zatrudniony jest na pełny etat w podstawowym systemie czasu pracy (praca od poniedziałku do piątku po 8 godzin ). W miesiącu, w którym nominalny czas pracy wynosił 176 godzin, skorzystał z 2 godzin wolnego z powodu zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej (przez resztę miesiąca świadczył pracę). Przysługuje stała pensja w wysokości 5000 zł brutto oraz zmienna premia, która wyniosła 200 zł brutto.
Jakie wynagrodzenie otrzyma w omawianym miesiącu?
1. Określenie składników płacy:
wynagrodzenie ze składników stałych: 5000,00 zł
wynagrodzenie ze składników zmiennych: 200,00 zł
2. Stawka godzinowa ze stałych składników:
5000,00 zł/176 godz. = 28,41 zł
3. Stawka godzinowa ze zmiennych składników płacy:
200,00 zł /174 godz. = 1,15 zł
4. Zsumowanie stawki godzinowej ze stałych i zmiennych składników:
28,41 zł + 1,15 zł = 29,56 zł
5. Wynagrodzenia za zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej:
29,56 zł x 50% x 2 godz. = 29,56 zł
6. Obniżenie wynagrodzenia zasadniczego:
5000,00 zł/176 godz. = 28,41 zł
28,41 zł x 2 godz. = 59,12 zł
5000,00 zł – 59,12 zł = 4940,88 zł
7. Wynagrodzenie za omawiany miesiąc:
zasadnicze: 4940,88 zł
premia: 200,00 zł
wynagrodzenie za czas zwolnienia z powodu siły wyższej: 29,56 zł
Zwolnienie z powodu siły wyższej zostało wprowadzone, aby pracownicy mieli możliwość dodatkowego wolnego w kryzysowych sytuacjach. Takie wolne jednak zdecydowanie wpłynie na wysokość wynagrodzenia, jakie otrzymają w danym miesiącu, dlatego warto wiedzieć, w jaki sposób jest ustalane.
