Zasiłek macierzyński a własna działalność gospodarcza - najważniejsze informacje

Kobiety prowadzące własną działalność gospodarczą napotykają na swojej drodze szereg trudności w zakresie łączenia życia zawodowego z prywatnym. Dlatego planując macierzyństwo, pojawiają się wątpliwości, czy będzie przysługiwał im zasiłek macierzyński, w jakiej wysokości oraz czy mają wpływ na wartość otrzymywanego zasiłku. Zasiłek macierzyński a własna działalność - czego mogą spodziewać się młode mamy prowadzące własną firmę? 

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem pieniężnym przyznawanym za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego, jeżeli w okresie ubezpieczenia chorobowego ubezpieczona¹:

• urodziła dziecko,
• przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia,
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.

Zasiłek macierzyński jest wypłacany bez okresu wyczekiwania, nabywa się do niego prawo już od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. 

Świadczenie można pobierać maksymalnie przez 61 tygodni, w przypadku urodzenia lub adopcji jednego dziecka. W sytuacji urodzenia lub adopcji większej liczby dzieci okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wydłuża się maksymalnie do 81 tygodni². 

Wysokość zasiłku macierzyńskiego 

Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Jeżeli jednak ubezpieczona w terminie 21 od dnia porodu złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i urlopowi rodzicielskiemu w pełnym wymiarze, wówczas wysokość zasiłku za cały czas jego trwania wyniesie 81,5% podstawy. 

Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustala się na zasadach określonych dla zasiłku chorobowego. Dla ubezpieczonego niebędącego pracownikiem podstawę stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Za przychód przyjmuje się kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%. 

Przedsiębiorca deklarując od jakiej podstawy zamierza opłaca składkę na ubezpieczenie chorobowe bezpośrednio wpływa na wysokość zasiłku. Minimalna podstawa może wynosić 60%. przeciętnego wynagrodzenia, a maksymalna 250% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego na dany rok. Maksymalna miesięczna podstawa wymiaru składki w 2023 r. wynosi 17 337, 50 zł. Najniższa podstawa wymiaru składki w przypadku opłacania pełnego ZUS-u wynosi: 4 161, 00 zł.

Zasiłek macierzyński a własna działalność trwająca dłużej niż 12 miesięcy

Obliczając wysokość zasiłku macierzyńskiego należy wziąć pod uwagę wysokość podstawy wymiaru składek z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających nabycie praw do zasiłku. Przedsiębiorcze mamy, które chciałyby otrzymywać wysoki zasiłek macierzyński liczony od pełnej zadeklarowanej podstawy powinny zatem odprowadzać składkę w wyższej wysokości przez pełne 12 miesięcy. W przypadku gdy składki w wyższej wysokości będą obliczane przez okres krótszy niż 12 miesięcy kobieta otrzyma zasiłek powiększony o 1/12 za każdy miesiąc opłacania wyższych składek przed nabyciem do niego prawa. 

Przykład 1.

Zakładając, że przez 5 miesięcy ubezpieczona opłacała składki od podstawy 4161,00 zł (obecna najniższa podstawa wymiaru składek przy opłacaniu pełnego ZUSu) a następnie przez 7 miesięcy opłacała składki od maksymalnej podstawy wymiaru składek ubezpieczenia chorobowego w wysokości 17 337,50 zł.

1. Średnia podstawa wymiaru składek za 12 miesięcy: 5 x 4 161,00 zł + 7 x 17 337,50 zł = 142 167,50 zł; 142 167,50/12 = 11 847,29 zł
2. Podstawa wymiaru zasiłku: 11 847,29 zł – 13,71 % = 10 223,03 zł  
3. Stawka dzienna zasiłku: 10 223,03 zł / 30 = 340,77 zł
4. Stawka miesięczna zasiłku przy miesiącu trwającym 30 dni: 340,77 zł x 30 = 10 223,10 zł

Dzienny zasiłek macierzyński stanowiący 100% podstawy wynosi 340,77 zł.

Dzienny zasiłek macierzyński stanowiący 70% podstawy wynosi 238,54  zł.

Jeżeli ubezpieczona złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i urlopowi rodzicielskiemu w pełnym wymiarze, wówczas będzie otrzymywała zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku, czyli dzienny zasiłek wyniesie 277,73 zł.

Zasiłek macierzyński a własna działalność trwająca krócej niż 12 miesięcy

W sytuacji, gdy okres opłacania składek jest krótszy niż 12 miesięcy a podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi suma:

• przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy.

oraz

• kwoty stanowiącej iloczyn 1/12 przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia oraz liczby tych miesięcy⁴.

Przykład 2. 

Kobieta prowadzi działalność gospodarczą od 01.02.2023 roku, od razu przystąpiła także do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Dziecko urodziło się w sierpniu. Za okres od lutego do lipca tj. 6 miesięcy opłacała podwyższone składki od najwyższej podstawy wymiaru tj. 17 337,50 zł. 

1. Przeciętna miesięczna najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe w 2023 roku: 4 161,00 zł
2. Przeciętna miesięczna najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odjęciu 13,71 %: 4 161,00 zł – 13,71% = 3 590,53 zł
3. Podstawa wymiaru składek za okres 6 miesięcy: 17 337,50 zł
4. Wyliczenie nadwyżki z tytułu opłacania składek: 17 337,50 zł - 4 161,00 zł = 13 176,50 zł
5. Pomniejszenie nadwyżki o 13,71%: 13 176,50 zł - 13,71% = 11 370,00 zł
6. Iloczyn 1/12 kwoty nadwyżki i miesięcy podlegania ubezpieczeniu: 11 370,00 zł/12 x 6 = 5 685,00 zł
7. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego: 3 590,53 zł + 5 685,00 zł = 9 275,53 zł
8. Stawka dzienna zasiłku: 9 275,53 zł / 30 = 309,18 zł

Dzienna stawka zasieku macierzyńskiego stanowiącego:

• 100 % podstawy wynosi 309,18 zł.
• 70 % podstawy wynosi 216,43 zł.
• 81,5 % podstawy wynosi 251,98 zł.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego a preferencyjny ZUS

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, spełniające wymogi określone w ustawie korzystają z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenie chorobowe, na preferencyjnych zasadach, określonych w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tj. od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia. Wartość ta będzie stanowiła podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, czego wyrazem będzie odpowiednio niska wartość świadczenia. Zasiłek macierzyński po złożeniu wniosku zostanie jednak uzupełniony do wysokości świadczenia rodzicielskiego.

Na wartość podstawy zasiłku macierzyńskiego bezpośredni wpływ ma zasada wynikająca z art. 43 ustawy, według której podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Przepis ten dotyczy ubezpieczonych, które przed zasiłkiem macierzyńskim otrzymywały zasiłek chorobowy, a także tych które bezpośrednio po zakończeniu zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka w ciągu 3 miesięcy nabyły prawo do zasiłku macierzyńskiego na kolejne dziecko. 

Przedsiębiorcza mama nie musi się jednak martwić o rodzinny budżet, bowiem w trakcie urlopu macierzyńskiego może prowadzić działalność gospodarczą. Z tego tytułu zobowiązane jest wówczas do opłacanie jedynie składki zdrowotnej, a gdy wartość zasiłku macierzyńskiego nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego, pozostaje ona zwolniona nawet z tego obowiązku.  

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732 t.j.).
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks Pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 t.j.).

Przypisy

¹ Art. 184 ustawy z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 t.j.)
² Art. 180 w zw. z 182¹a ustawy z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 t.j.)
³ Art. 31 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732 t.j.)
⁴ Art. 48 a Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732 t.j.)

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.