Zaliczanie do stażu pracy okresu prowadzenia działalności

W 2024 roku rząd polski planuje wprowadzenie istotnych zmian w Kodeksie pracy. Jedną z nich ma być uwzględnienie okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz innych form zatrudnienia do stażu pracy. Ta rewolucyjna zmiana ma na celu zrównanie w prawach pracowników, niezależnie od formy zatrudnienia, i ma wejść w życie w III kwartale 2024 roku. Jak nowe przepisy będą wyglądały w praktyce i co tak naprawdę się zmieni jeśli chodzi o zaliczanie do stażu pracy okresu prowadzenia działalności.

Staż pracy

Staż pracy wpływa na wiele uprawnień pracowniczych, zarówno w trakcie zatrudnienia, jak i po jego zakończeniu. Oto najważniejsze z nich:

Podczas zatrudnienia:

urlop wypoczynkowy:

do 10 lat stażu pracy: 20 dni,
powyżej 10 lat stażu pracy: 26 dni;

okres wypowiedzenia umowy o pracę:

do 6 miesięcy pracy: 2 tygodnie,
od 6 miesięcy do 3 lat pracy: 1 miesiąc,
powyżej 3 lat pracy: 3 miesiące.

Po zakończeniu zatrudnienia:

odprawa pieniężna – przysługuje w przypadku zwolnienia grupowego lub indywidualnego z przyczyn niedotyczących pracownika, a jej wysokość zależy od stażu pracy;
świadczenie przedemerytalne – przysługuje osobom, które utraciły pracę i spełniają określone warunki, w tym dotyczące stażu pracy.

Pozostałe:

nagroda jubileuszowa – pracodawcy często przyznają nagrody za długoletnią pracę, a ich wysokość może zależeć od stażu pracy;
dodatkowe dni wolne – niektóre firmy oferują dodatkowe dni wolne za staż pracy;
staż pracy ma znaczenie również przy ustalaniu wysokości emerytury.

Zobacz też:

Obecny stan prawny

W Kodeksie pracy nie znajdziemy definicji stażu pracy. Przyjmuje się jednak, że to łączny czas pozostawania w stosunku pracy, czyli kiedy pracownik wykonywał pracę na podstawie:

umowy o pracę,
wyboru,
mianowania,
spółdzielczej umowy o pracę.

Zdarzają się także sytuacje, kiedy do okresu stażu pracy zaliczane są okresy, w których faktycznie pracownik nie wykonywał pracy mimo pozostawania w zatrudnieniu. Do takich zaliczamy okresy:

za które sąd przyznał pensję osobie, która została przywrócona do pracy i która zdecydowała się na jej ponowne podjęcie w danej firmie;
odbywania służby wojskowej o charakterze czynnym lub zawodowym;
prowadzenia gospodarstwa rolnego o indywidualnym charakterze lub wykonywania pracy w tego typu gospodarstwie, które prowadzi współmałżonek;
pobierania świadczenia dla bezrobotnych (zasiłku oraz stypendium), które bezrobotni otrzymują podczas szkolenia, na które zostali skierowani przez starostę;
wykonywania pracy za granicą;
przebywania na urlopie wychowawczym;
o który skrócony został czas wypowiedzenia, jeśli pracownik został zwolniony z winy pracodawcy i za który otrzymał odszkodowanie;
odbywania studiów doktoranckich (maksymalnie 4 lata i o ile jest zakończone zdobyciem tytułu doktora).

Jak łatwo zauważyć, do stażu pracy nie są wliczane okresy:

zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa o dzieło, umowa zlecenie);
prowadzenia działalności gospodarczej.

Czy teraz to się zmieni?

Nowe okresy wliczane do stażu pracy

Rząd, a dokładnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad zmianą przepisów właśnie w zakresie okresów zaliczanych do stażu pracy. Resort pracy chce zaproponować zmianę w Kodeksie pracy, a mianowicie dodać nowy art. 3021, który będzie wskazywał, że poza wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy i stosunków służbowych – do okresu zatrudnienia (czyli stażu pracy) będą wliczane okresy wykonywania pracy i prowadzenia działalności określone w art. 6 ust. 1 pkt 3, 4, 5, 5a, 6, 8, 11, 12 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, jeśli stanowiły tytuł do ubezpieczeń społecznych. Powyższe artykuły wskazują okresy:

prowadzenia działalności pozarolniczej, w tym indywidualnej działalności gospodarczej;
pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innych umów o świadczenie usług;
pełnienia mandatu posła, posła do Parlamentu Europejskiego lub senatora;
odpłatnej pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego oraz odbywania służby zastępczej;
pracy z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych.

Nowe przepisy przewidują wliczanie do stażu pracy okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz umów zlecenie i innych umów o świadczenie usług.

Jeśli zapowiadane zmiany wejdą w życie, będzie to rewolucyjna zmiana. Do tej pory wielu ekspertów zwracało uwagę na niesprawiedliwość i dyskryminację szczególnie osób przedsiębiorczych, które przez lata prowadziły własną działalność gospodarczą. Za przygotowanie projektu ma odpowiadać osobiście minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.

Motywy zmian

Zmiany w Kodeksie pracy są odpowiedzią na obecne realia rynku pracy, gdzie coraz więcej osób pracuje na podstawie umów cywilnoprawnych lub prowadzi własną działalność gospodarczą. Obecnie takie formy zatrudnienia nie są uwzględniane przy ustalaniu stażu pracy, co prowadzi do nierówności w dostępie do uprawnień pracowniczych, takich jak prawo do urlopu, nagrody jubileuszowe czy dodatki za wysługę lat.

Proces legislacyjny

Projekt nowelizacji został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów i planowane jest jego przekazanie do Sejmu w III kwartale 2024 roku. Przyjęcie ustawy przewidziane jest na przyszły rok, a jej wejście w życie planowane jest na 2026 rok. Nowe przepisy będą działać wstecz, obejmując także umowy zawarte przed ich wejściem w życie.

Konsekwencje dla pracowników i pracodawców

Wprowadzenie tych zmian zrównuje prawa pracownicze wszystkich zatrudnionych bez względu na rodzaj umowy, na podstawie której wykonują pracę. Nowe przepisy pozwolą na sprawiedliwsze traktowanie pracowników, którzy przed rozpoczęciem pracy na etacie prowadzili działalność gospodarczą lub pracowali na umowach cywilnoprawnych.

Znaczenie nowelizacji

Zmiana ta ma ogromne znaczenie w kontekście rozwijającego się rynku pracy, na którym różnorodność form zatrudnienia staje się normą. Uwzględnienie działalności gospodarczej oraz innych form zatrudnienia do stażu pracy zapewni równy dostęp do uprawnień pracowniczych dla wszystkich zatrudnionych, co z kolei wpłynie na poprawę jakości pracy i motywacji pracowników.