Zaliczka w podzielonej płatności - czy to w ogóle możliwe?

Mechanizm podzielonej płatności, czyli tzw. split payment jest jednym ze sposobów regulowania rozrachunków pomiędzy przedsiębiorcami. Od 1 listopada 2019 został jest on obowiązkowy i dotyczy obowiązkowy zamkniętego katalogu towarów i usług. Jednocześnie ustawodawca wprowadził możliwość stosowania zapłaty z wykorzystaniem split payment w przypadku braku faktury. Jest to korzystne rozwiązanie z punktu widzenia przedsiębiorcy, który nie chce wystawiać faktury zaliczkowej przed otrzymaniem zapłaty. Sprawdźmy, jak powinna zostać rozliczona zaliczka w podzielonej płatności.

Na czym polega split payment?

W celu uregulowania zobowiązań, przedsiębiorcy mogą stosować płatność gotówką, kompensatę lub przelew bankowy. Mechanizm podzielonej płatności odnosi się do ostatniej z wymienionych metod, ponieważ jest to szczególny sposób płatności z wykorzystaniem tzw. komunikatu przelewu dokonywanego za pośrednictwem banków lub SKOK-ów.
Zgodnie z art. 108a ust. 3 ustawy o VAT komunikat przelewu składa się z 4 głównych pozycji, takich jak:

• kwota całości lub części kwoty podatku VAT wynikającej z faktury zakupu,
• kwota całości lub części wartości brutto z faktury zakupu,
• numer faktury zakupu, za którą dokonywana jest płatność z wykorzystaniem split payment,
• NIP sprzedawcy.

Aby możliwe było zastosowanie płatności przy użyciu komunikatu przelewu, zarówno nabywca, jak i sprzedawca muszą posiadać rachunek rozliczeniowy, do którego utworzony został specjalny rachunek VAT. W przeciwnym wypadku przelew nie zostanie zrealizowany. Nabywca zobligowany jest do uregulowania płatności z wykorzystaniem specjalnego komunikatu przelewu, w sytuacji gdy spełnione zostaną łącznie 3 warunki:

• wartość brutto transakcji wynosi powyżej 15 000 zł lub równowartość tej kwoty,
• co najmniej jedna pozycja z faktury zawarta została w załączniku 15 ustawy o VAT,
• jest to transakcja pomiędzy podatnikami (tzw. B2B) bez względu na status VAT sprzedawcy i nabywcy.

Faktura zaliczkowa a split payment

Zaliczką nazywa się część należności wpłacanej na poczet przyszłej dostawy towarów bądź usług w celu zabezpieczenia wykonania umowy. Powszechnie stosowaną zasadą jest, że faktury zaliczkowe dokumentują otrzymanie zaliczki i wystawiane są po otrzymaniu środków przez sprzedawcę.

Przedsiębiorcy mają jednak wątpliwości, czy otrzymana zaliczka w podzielonej płatności znajdzie zastosowanie?

W myśl art. 106i ust. 7 pkt 2 ustawy o VAT podatnicy mają możliwość wystawienia faktury na 60 dni przed otrzymaniem całości lub części zapłaty. Należy rozumieć przez to, że faktura może zostać wystawiona 60 dni przed otrzymaniem tzw. 100% zaliczki lub zaliczki częściowej. Faktura taka stanowić będzie podstawę wpłaty środków przez nabywcę z wykorzystaniem split payment.

Zgodnie z art. 106f ust. 1 ustawy o VAT faktura zaliczkowa powinna zawierać m.in. takie elementy jak:

• kolejny numer, który w sposób jednoznaczny identyfikuje fakturę,
• NIP sprzedawcy,
• otrzymaną kwotę zapłaty,
• kwotę podatku VAT.

Oznacza to, że faktura zaliczkowa posiada wszystkie niezbędne dane, aby nabywca mógł dokonać wpłaty zaliczki w podzielonej płatności.

Faktura pro forma a zaliczka w podzielonej płatności

Mechanizm podzielonej płatności ma zastosowanie do faktur w rozumieniu ustawy o VAT. Zgodnie z art. 2 pkt 31 ustawy o VAT poprzez fakturę należy rozumieć dokument w formie papierowej lub elektronicznej, który zawiera dane wymagane ustawą i przepisami wydanymi na jej podstawie. Pro forma nie jest fakturą uprawniającą do dokonania zapłaty z wykorzystaniem komunikatu przelewu, ponieważ nie stanowi ona dokumentu księgowego. Potwierdzeniem tego stanowiska jest komunikat Ministerstwa Finansów, w którym czytamy, że: “Dokument nazywany fakturą pro-forma nie jest dowodem księgowym. Jest to dokument wystawiany w obrocie gospodarczym i jego celem może być np. potwierdzenie złożenia oferty czy przyjęcia zamówienia do realizacji. Wyraźne oznaczenie tego dokumentu wyrazami pro-forma powoduje, że nie można przypisać mu waloru faktury w rozumieniu przepisów o VAT, gdyż podmiot wystawiający taki dokument jednoznacznie wskazuje, że nie jest to faktura. Wystawienie tego dokumentu nie powoduje zatem skutków w zakresie podatku VAT, tj. obowiązku zapłaty wykazanego w tym dokumencie podatku oraz nie stanowi dla kontrahenta podstawy do odliczenia wykazanego w tym dokumencie podatku VAT.”

Zgodnie z powyższym stanowiskiem, które zostało przedstawione przez Ministerstwo Finansów, pro forma nie jest uznawana za fakturę.

Pomimo tego, że w momencie wpłaty zaliczki nabywca nie posiada faktury musi być w stanie udowodnić związek pomiędzy wpłaconą zaliczką a fakturą zaliczkową wystawioną w terminie późniejszym. Zgodnie ze stanowiskiem ustawodawcy: “(...)w przypadku zapłaty zaliczki w podzielonej płatności, podatnik powinien być w stanie udowodnić, że płacona przez niego zaliczka dotyczy konkretnej faktury, którą otrzymał po zapłacie zaliczki. Jeżeli podatnik nie będzie w stanie powiązać konkretnej płatności zaliczki z konkretną fakturą dokumentującą tę zaliczkę, powstanie wątpliwość, czy podatnik wywiązał się z obowiązku zapłaty w podzielonej płatności, jeżeli taki obowiązek u niego powstał w związku z tą zaliczką.”

Dokonując przelewu zaliczki z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności , w komunikacie przelewu należy podać dane takie jak:

• kwota podatku VAT wynikająca z wpłaconej zaliczki,
• wartość wpłaconej zaliczki,
• w polu dotyczącym numeru faktury należy wpisać słowo “zaliczka”,
• NIP sprzedawcy.

Przykład 1.

Pan Łukasz prowadzący firmę XYZ zakupił miedziane druty o wartości 20 000 zł brutto. Wpłacił zaliczkę w wysokości 10 000 zł z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności. Zgodnie z warunkami umowy zawartą ze sprzedawcą wpłacone przez pana Łukasza środki będą zaliczane na poczet najstarszych zaległości. W związku z tym, że pan Łukasz zalegał z płatnościami za wystawione wcześniej faktury na kwotę 30 000 zł, które nie były objęte mechanizmem podzielonej płatności sprzedawca zaliczył otrzymane środki na poczet tych zaległości. Czy można uznać, że pan Łukasz wywiązał się z obowiązku zapłaty z wykorzystaniem split payment?

W związku z tym, że wpłacona zaliczka została potraktowana przez sprzedawcę jako zapłata za zaległe faktury (zgodnie z warunkami zawartej umowy) organ kontroli może zakwestionować wywiązanie się z obowiązku zapłaty za zakup towarów znajdujących się w załączniku 15 ustawy o VAT z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności.