Mechanizm podzielonej płatności w praktyce - warto wiedzieć (cz.1)

Mechanizm podzielonej płatności zastąpił z dniem 1 listopada 2019 r. mechanizm odwrotnego obciążenia. Od tego dnia powstało wiele wątpliwości, problemów z prawidłowym identyfikowaniem sprzedawanych towarów względem obowiązkowego mechanizmu, ale i problemem, kiedy należy zapłacić przy pomocy mechanizmu split payment. Warto, zatem poznać bliżej mechanizm podzielonej płatności w praktyce czyli jak rozwiązać wiele problemów związanych z jego zastosowaniem.

Słowo o odwrotnym obciążeniu

Prawodawca uchylił ze skutkiem od 1 listopada 2019 r. przepisy dotyczące odwrotnego obciążenia w krajowych transakcjach sprzedaży.
Jeszcze do końca października 2019 r. mechanizm ten znajdował zastosowanie, gdy:

1. dostawca i nabywca towarów był czynny podatnik VAT,
2. przedmiot dostawy to towary występujące w byłym już załączniku nr 11 do ustawy o VAT,
3. dostawa towarów nie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego określonego w art. 43 ust. 1 ustawy o VAT,
4. wartość sprzedanych towarów w ramach jednej transakcji przekracza sumę 20.000 zł. netto, jeżeli przedmiotem dostawy jest sprzęt elektroniczny.

Należy jednak pamiętać, iż nawet teraz może się zdarzyć, że w niektórych wyjątkowych sytuacjach część podatników będzie miało jeszcze obowiązek rozpoznać transakcję sprzedaży (i zakupu) z zastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Podstawowe zagadnienia na temat mechanizmu podzielonej płatności

Mechanizm podzielonej płatności zwanej dalej mechanizmem split payment zastąpił dotychczas stosowany mechanizm rozliczania podatku VAT od sprzedaży niektórych towarów i usług, czyli odwrotne obciążenie.

W przypadku split payment zasada działania polega na uregulowaniu przez nabywcę otrzymanej faktury nabycia towarów lub usług poprzez komunikat płatności, który rozdysponuje:

1. całość lub część wartości netto z tej faktury na konto firmowe sprzedawcy oraz
2. całość lub część wartości podatku VAT z tej faktury na specjalny rachunek VAT sprzedawcy.

Mechanizm split payment obowiązkowo obowiązuje od 1 listopada 2019 r., ale wyłącznie w stosunku do towarów i usług znajdujących się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Co dokładnie się z tym wiąże? O tym w dalszej części publikacji.

Kiedy sprzedawca jest zobligowany wystawić fakturę z zastosowaniem split payment

Sprzedawca ma obowiązek wystawić fakturę z adnotacją mechanizm podzielonej płatności, jeżeli będą łącznie spełnione poniższe warunki:

1. łączna wartość faktury opiewa na minimum 15.000 zł. brutto,
2. dostawcą towaru lub usługi jest czynny podatnik VAT,
3. nabywcą towarów jest podatnik prowadzący działalność gospodarczą, spółka osobowa lub spółka kapitałowe,
4. przedmiotem sprzedaży wykazanej na fakturze jest minimum jeden towar lub jedna usługa zawarta w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (załącznik zawierający towary i usługi objęte mechanizmem split payment).

Zatem sprzedawca w określonych wyżej warunkach wystawia fakturę sprzedaży z zastosowaniem (adnotacją) mechanizmu podzielonej płatności z doliczoną już stawką VAT na fakturze tak jak w krajowej transakcji sprzedaży natomiast nabywca otrzymując taką fakturę ma obowiązek ją uregulować również poprzez mechanizm split payment.

Wszystko byłoby proste i zrozumiałe, ale wciąż pojawia się wiele problemów, które uniemożliwiają podatnikom prawidłowe rozliczenie transakcji sprzedaży, zakupu w zakresie podatku VAT.

Split payment i odwrotne obciążenie na pograniczu okresów

W niektórych przypadkach może się zdarzyć, iż część podatników zastosuje jeszcze mechanizm odwrotnego obciążenia po okresie jego obowiązywania (po 31 października 2019 r.).

Przykład 1.

Czynny podatnik VAT wystawił 31 października 2019 r. fakturę za wykonany montaż instalacji wodno-kanalizacyjnej. Usługa została wykonana 25 listopada 2019r. 

W tej sytuacji podatnik świadczący usługi wystawi fakturę jeszcze z zastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia a więc bez naliczania podatku VAT stosując stawkę NP. oraz z zamieszczeniem adnotacji na fakturze „odwrotne obciążenie”.

Co ważne podatnik w składanych JPK_VAT oraz deklaracji VAT wykaże jeszcze rozliczając miesiąc listopad 2019 r. daną transakcję sprzedaży z zastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Ponadto złoży za miesiąc listopad 2019 r. informację podsumowującą VAT-27, w której również wykaże powyższą transakcję.

Przykład 2.

Czynny podatnik VAT otrzymał 31 października 2019 r. zaliczkę na poczet produkcji i montażu konstrukcji dachu w kwocie 25.000 zł. Druga zaliczka w kwocie 15.000 zł. została otrzymana w grudniu 2019 r. i w tym miesiącu wystawiona została faktura końcowa. W jaki sposób powinien rozliczyć daną transakcję sprzedawca?

W przedstawionych okolicznościach w stosunku do otrzymanej zaliczki 31 października 2019 r. podatnik opodatkuje ją z zastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia, czyli bez stawki VAT.

Natomiast drugą zaliczkę opodatkuje już według właściwej stawki VAT na świadczone przez siebie usługi. Tak samo będzie wyglądało opodatkowanie względem VAT w stosunku do pozostałej nierozliczonej kwoty VAT wynikającej z wystawionej faktury końcowej.

Likwidacja odwrotnego obciążenia jednak nie zawsze

Mechanizm odwrotnego obciążenia funkcjonował w odniesieniu do krajowych transakcji sprzedaży do końca października 2019 r. Od listopada 2019 r. poza wyjątkami nie znajduje on już zastosowania.

Podkreślenia natomiast wymaga fakt, że zlikwidowana mechanizm dotyczący tylko i wyłącznie krajowych transakcji sprzedaży. Nadal podatników obowiązuje wystawienie faktur np. w przypadku świadczenia usług dla kontrahentów:

1. z Unii Europejskiej,
2. spoza Wspólnoty Europejskiej

- z adnotacją na fakturze odwrotne obciążenie – podatek VAT (podatek od wartości dodanej) rozlicza nabywca usługi poza wyjątkami określonymi w art. 28c-f ustawy o VAT.

Podatnik zwolniony z VAT a split payment

Wielu podatników zwolnionych z VAT zastanawia się czy mają oni obowiązek opłacania faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” opiewającej na minimum 15.000 zł brutto z zastosowaniem mechanizmu split payment.

Zgodnie z art. 19 pkt 2 ustawy prawo przedsiębiorców podatnicy są zobowiązani do stosowania mechanizmu split payment przy płatności za fakturę o wartości minimum 15.000 zł. brutto.

Nie ma w przepisach ani ustawy o VAT ani ww. ustawy rozgraniczenia ani uwypuklenia, że zapłata za faktury z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” płacą jedynie czynni podatnicy VAT. Tak, więc zobligowanymi do zapłaty za tego typu faktury na kwotę przynajmniej 15.000 zł brutto są wszyscy podatnicy prowadzący działalność gospodarczą, czyli czynni podatnicy VAT, zwolnieni podatnicy VAT przedmiotowo i podmiotowo, ale też osoby nieprowadzące działalności, ale zarejestrowane do VAT.

Mechanizm podzielonej płatności w praktyce - kiedy split payment ma charakter dobrowolny a kiedy obowiązkowy?

Sporo problemów sprawia podatnikom nabywcom określenie, kiedy obowiązkowo należy zapłacić za pomocą mechanizmu split payment, a kiedy dobrowolnie.

Obowiązkowe zastosowanie mechanizmu należy stosować dla faktur na sumę minimum 15.000 zł. brutto. To jednak nie wszystko. Faktura ta musi zawierać przynajmniej jedną usługę lub towar znajdującą się w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Jednak w takiej sytuacji podatnik ma do wyboru:

1. zapłacić (obowiązkowo) za pomocą mechanizmu split payment tylko za tę jedną pozycję zawartą w załączniku nr 15 do ustawy o VAT a resztę zwykłym przelewem,
2. zapłacić całość faktury za pomocą mechanizmu split payment.

Oczywiście, jeżeli faktura na minimum 15.000 zł. brutto dotyczy w całości towarów lub usług zawartych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, wówczas podatnik ma obowiązek w całości zapłacić taką fakturę z zastosowaniem mechanizmu split payment.

Jednak jak postąpić, gdy faktura jest poniżej 15.000 zł. a dotyczy np. w całości lub w części towaru lub usługi z załącznika nr 15 do ustawy o VAT?

W tym wypadku podatnik ma możliwość:

1. dobrowolnie zapłacić całość faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności,
2. dobrowolnie zapłacić całość faktury standardowym przelewem,
3. dobrowolnie zapłacić część faktury z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności a część za pomocą standardowego przelewu.