Zmiana danych w świadectwie pracy po korekcie płci

Obecnie zdarzają się przypadki, kiedy zmiany prawne nie nadążają za zmieniającą się rzeczywistością. Przykładem tego jest sytuacja, kiedy dochodzi do korekty płci. Wówczas pojawia się pytanie, co z dokumentami? Co ze świadectwami pracy? Czy dopuszczalna jest zmiana danych w świadectwie pracy w takiej sytuacji?

Etapy procesu uzgadniania płci 

Proces uzgadniania płci polega na dostosowaniu jednostki do życia w zgodzie z własną tożsamością płciową. Elementami tego procesu są:

• tranzycja medyczna, 
• tranzycja społeczna,
• tranzycja prawna. 

Tranzycja medyczna dotyczy zmian w fizjonomii i ciele. Głównie opiera się na leczeniu hormonalnym i zabiegach operacyjnych mającym na celu dostosować cechy jednostki do płci, z którą osoba taka się utożsamia.

Tranzycja społeczna obejmuje zmiany w życiu prywatnym, rodzinnym polegające na tym, że jednostka zaczyna funkcjonować w roli społecznej zgodnej z płcią, z którą się identyfikuje. 

Tranzycja prawna polega na korekcie płci metrykalnej oraz uzgodnieniu płci i danych osobowych we wszystkich rejestrach i dokumentach.

Zmiany w procesie uzgadniania płci

Dotychczas sprawy dotyczące zmiany płci budziły wiele kontrowersji, konieczne było bowiem pozywanie rodziców, którzy nie zawsze akceptowali fakt, że ich dziecko chce zmienić płeć metrykalną.

Obecnie osoba, która chce dokonać zmiany płci, musi złożyć wniosek. Sądem właściwym rzeczowo do rozpoznania spraw o ustalenie płci w pierwszej instancji jest sąd rejonowy. 

Właściwość miejscowa sądu określona zostanie na podstawie miejsca zamieszkania wnioskodawcy.

Wystąpienie z wnioskiem o ustalenie płci może nastąpić w przypadku rozpoznania przez lekarza seksuologa u powoda zaburzenia identyfikacji płciowej – transseksualizmu, czyli niezgodności płci psychicznej z anatomicznymi cechami płciowymi danej osoby, przy jednoczesnym braku chorób psychicznych, nieprawidłowości hormonalnych czy genetycznych. Opłata od wniosku wynosi 100 zł.

Jak napisać wniosek o zmianę płci?

Wniosek o zmianę płci powinien zawierać elementy takie jak:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowany;
• imiona i nazwiska strony, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 
• numer PESEL wnioskodawcy składającego wniosek;
• wskazanie, że jest to wniosek o zmianę płci;
• żądanie dokonania zmiany płci;
• wnioski dowodowe;
• wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek;
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników.

Postępowanie przed sądem w sprawie zmiany płci

Należy liczyć się z tym, że sąd może powołać z urzędu dowód z opinii biegłego lekarza, która potwierdza diagnozę transpłciowości. Lekarze seksuolodzy i specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego mają kwalifikacje zawodowe do tego, aby w sposób profesjonalny oceniać kwestie tożsamości płciowej i wydawać diagnozę co do transpłciowości. Dlatego też sądy w ramach postępowania dowodowego mogą dopuścić taki dowód. 

Skutki zmiany płci

Wydanie przez sąd postanowienia ustalającego zmianę płci prowadzi do:

• ujawnienia tej okoliczności w akcie urodzenia w formie wzmianki dodatkowej;

• zmiany numeru PESEL osoby, która występowała o wydanie wyroku ustalającego zmianę płci, gdyż ostatnia cyfra wskazuje na płeć;

• zmiany imienia osoby, która występowała o wydanie wyroku ustalającego zmianę płci.

Osoba, która uzyskała orzeczenie ustalające zmianę płci, może zawrzeć związek małżeński z osobą uprzednio posiadającą tę samą płeć.

Korekta płci a zmiana danych w świadectwie pracy

Niestety przepisy prawa nie są jeszcze w pełni dostosowane do tego, aby móc skorygować wszystkie dokumenty po tym, jak doszło do zmiany płci. 

Szczegółową treść świadectwa pracy reguluje Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 roku w sprawie świadectwa pracy. 

Świadectwo pracy zawiera informacje niezbędne do ustalenia uprawnień ze stosunku pracy i uprawnień z ubezpieczeń społecznych, w tym:

1. okres lub okresy zatrudnienia;
2. wymiar czasu pracy pracownika w czasie trwania stosunku pracy;
3. rodzaj wykonywanej pracy lub zajmowane stanowiska, lub pełnione funkcje;
4. tryb i podstawę prawną rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, a w przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem – strony stosunku pracy, która dokonała wypowiedzenia;
5. okres, za który pracownikowi przysługuje odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę;
6. okres zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
7. okres urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy i wykorzystanego w tym roku;
8. okres urlopu opiekuńczego wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
9. okres wykorzystanego urlopu bezpłatnego i podstawę prawną jego udzielenia;
10. okres wykorzystanego urlopu ojcowskiego;
11. okres wykorzystanego urlopu rodzicielskiego i podstawę prawną jego udzielenia;
12. okres wykorzystanego urlopu wychowawczego i podstawę prawną jego udzielenia;
13. okres, w którym pracownik korzystał z ochrony stosunku pracy w okresie urlopu wychowawczego;
14. okres zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem wykorzystanego w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
15. liczba dni pracy zdalnej okazjonalnej wykonywanej w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
16. liczba dni, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe, w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy;
17. okres odbytej czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych;
18. okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;
19. wykorzystany dodatkowy urlop albo inne uprawnienia lub świadczenia przewidziane przepisami prawa pracy;
20. okresy nieskładkowe przypadające w okresie zatrudnienia, którego dotyczy świadectwo pracy, uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty;
21. zajęcia wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym;
22. należności ze stosunku pracy uznanych i niezaspokojonych przez pracodawcę do dnia ustania tego stosunku z powodu braku środków finansowych;
23. informacji o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach – na żądanie pracownika.

Pracownik ma prawo do wystąpienia z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie świadectwa pracy w ciągu 14 dni od otrzymania świadectwa pracy. W razie nieuwzględnienia tego wniosku przez pracodawcę pracownik ma prawo do wystąpienia z żądaniem sprostowania świadectwa pracy do sądu pracy w ciągu 14 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania świadectwa pracy przez pracodawcę, a w przypadku niezawiadomienia przez pracodawcę o odmowie sprostowania świadectwa pracy – o prawie wystąpienia z żądaniem sprostowania świadectwa pracy do sądu pracy. Pouczenie w tym zakresie musi znaleźć się w świadectwie pracy. 

Efektem tego jest​ to, że osoba, która zmieniła płeć, musi wyjaśnić tę sytuację przed pracodawcą. Może to być dla niej niekomfortowe, dotyczy bowiem bardzo intymnej sfery życia. Niektóre osoby w obawie przed dyskryminacją lub po to, aby uniknąć tłumaczeń, nie przedstawiają dokumentów ze starymi danymi pracodawcom. 

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych sygnalizował w ostatnim czasie tę lukę w przepisach, ale na ten moment nie zostały podjęte inicjatywny, aby ją usunąć. 

Przykład 1.

Pani Monika zmieniła płeć, urodziła się bowiem jako mężczyzna. Orzeczeniem sądu dokonano korekty jej płci. Pani Monika porządkuje swoją sytuację po tym przełomowym w jej życiu wydarzeniu. Dokonała już zmiany w świadectwach i dyplomach. Chciałaby wystąpić do poprzedniego pracodawcy o zmianę w treści świadectwa pracy. Czy pani Monika ma taką możliwość? 

Obecnie przepisy prawa nie dopuszczają takiej możliwości, dlatego były pracodawca odmówi jej takiego sprostowania. 

Zmiana płci a dokumenty dotyczące wykształcenia

W przypadku korekty płci zmiany w dokumentach możliwe są tylko w zakresie dokumentacji z okresu kształcenia, do czego podstawy prawne przewidziane zostały w rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki z 7 czerwca 2023 roku w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków oraz Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 roku w sprawie studiów.

Podsumowanie

Podsumowując, rzeczywistość wymusza pewne zmiany i dzięki temu zmodyfikowano zasady ustalania płci przed sądem. Jednak nie wszystkie sfery życia zawierają materialnoprawne rozwiązania pozwalające dostosować dokumenty do zmiany płci. Tak jest w przypadku świadectw pracy. Pozostaje liczyć, że niebawem podjęte zostaną działania mające na celu wyeliminowanie tej luki w prawie.