Obecnie przepisy prawa oraz medycyna pozwalają na to, aby osoba dokonała korekty płci – mężczyzna w kobietę i odwrotnie. Jakie dane pracownicy podają pracodawcy? Czy należy do nich płeć? Czy zmiana płci pracownika wiąże się z dodatkowymi obowiązkami dla pracodawcy? Wyjaśniamy poniżej.
Jakie dane osobowe pracownik podaje pracodawcy?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy inne dane osobowe podaje osoba, która ubiega się o pracę w toku rekrutacji, a inne osoba, która zostanie przyjęta.
Co oczywiste, kandydat do pracy podaje tych danych mniej niż pracownik. Są to:
- imię (imiona) i nazwisko;
- data urodzenia;
- dane kontaktowe wskazane przez taką osobę – numer telefonu, e-mail, adres zamieszkania;
- wykształcenie;
- kwalifikacje zawodowe;
- przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
Niemniej, informacja o wykształceniu, kwalifikacjach, przebiegu zatrudnienia może być wymagana tylko wtedy, kiedy jest to niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku.
Każdy pracodawca z łatwością może jednak wskazać, że takie właśnie dane są dla niego konieczne, aby ocenić choćby doświadczenie kandydata do pracy, umiejętności, przydatność na stanowisku pracy.
Po przyjęciu do pracy pracownik poda pracodawcy dodatkowo dane osobowe, które obejmują:
- adres zamieszkania;
- numer PESEL, a w przypadku jego braku – rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość (dotyczy to głównie zagranicznych pracowników);
- inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe jego dzieci i innych członków najbliższej rodziny, jeżeli ich podanie jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy;
- wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie;
- numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych.
Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą – pracownik zatem albo pisemnie, albo w formie elektronicznej, albo ustnie przekazuje w tym zakresie informację pracodawcy.
Oczywiście najbezpieczniejsza forma, zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy, to oświadczenie na piśmie lub w formie wiadomości e-mail czy choćby SMS.
Gwarantuje to, że informacja nie zostanie przeoczona czy zmodyfikowana w toku jej przekazywania, choćby do kadr, jeśli w zakładzie pracy jest wyodrębniona taka komórka.
Co do zasady płeć nie jest zatem informacją, która powinna zostać podana do wiadomości pracodawcy. Dotychczas jednak już imię wskazywało na to, jakiej płci jest pracownik.
Obecnie, gdy występują także imiona uniwersalne, unisex, czasami trudno jest po imieniu stwierdzić, czy jest to imię damskie, czy męskie. Dotyczy to zwłaszcza imion zagranicznych, które może być trudno rozszyfrować. Niemniej kwestia płci związana jest z innymi danymi osobowymi pracownika, jeżeli ich podanie jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy. Niewątpliwie bowiem, o czym w dalszej części, kobieta i mężczyzna mają różne obowiązki oraz uprawnienia związane z macierzyństwem i ojcostwem.
Aktualizowanie danych osobowych
W interesie pracownika jest to, aby dane, które podał pracodawcy przy zatrudnieniu go, były na bieżąco aktualizowane.
Na przykład, jeśli pracownik zmieni nazwisko, powinien poinformować o tym pracodawcę, bo będzie to miało znaczenie zarówno w sprawach związanych z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, jak i urzędem skarbowym.
Również takie kwestie jak zmiana adresu zamieszkania – to w interesie pracownika jest poinformowanie pracodawcy o aktualnym adresie, nawet na wypadek rozwiązania stosunku pracy – aby można było skutecznie doręczyć mu choćby świadectwo pracy.
Stąd też korekta płci również jest okolicznością, o której pracownik musi poinformować pracodawcę, zwłaszcza jeżeli ta informacja wiąże się też ze zmianą danych osobowych takich jak imię i nazwisko.
Czy zmiana płci pracownika wiąże się z dodatkowymi obowiązkami dla pracodawcy?
Najlepszą formą przekazywania informacji o danych osobowych pracownika jest forma pisemna lub elektroniczna.
Są to informacje istotne w zakresie zarówno pracownika, jak i pracodawcy, dlatego wymagane jest tutaj zachowanie formy oficjalnej, aby nie odbyło się to podczas lunchu w pracy czy przekazanie tego pomiędzy klientami szefowi.
Oświadczenie może przybrać następującą formę:
Ja, niżej podpisany, dotychczas występująca pod danymi osobowymi Mariola Pąk, oświadczam, że od 15 listopada 2023 roki zmieniły się moje dane osobowe i teraz nazywam się Marcin Pąk, płeć: mężczyzna. Proszę o zwracanie się do mnie i kierowanie korespondencji na dane: Marcin Pąk.
Taka informacja pisemna zostanie załączona do akt i na pewno nie będzie przeoczona czy zapomniana lub w inny sposób zbagatelizowana.
Taka wiadomość uzyskana przez pracodawcę poza odnotowaniem jej w aktach osobowych i wdrożeniem w życie, powinna też zostać przekazana do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dla którego istotne jest to, czy osoba jest kobietą, czy mężczyzną.
Od tego zależą bowiem takie uprawnienia, jak zasiłek macierzyński, zasiłek macierzyński dla ojców, chorobowe w czasie ciąży, czy w końcu kwestie związane z emeryturą, która kobietom przysługuje od 60., a mężczyznom od 65. roku życia, dlatego niezbędne jest zaktualizowanie tego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Co do zasady po korekcie płci traktuje się osobę jak kobietę albo mężczyznę od zawsze, zatem wiek uprawniający do przejścia na emeryturę takiej osoby może ulec zmianie – zwiększyć się lub zmniejszyć. Nadal jednak istotny będzie staż pracy, zgromadzone składki. Gdyby ZUS zakwestionował korektę płci, wydał negatywną decyzję w stosunku do przejścia na emeryturę (zawsze będzie to dotyczyło osób, które po korekcie płci staną się kobietami i będą mogły wcześniej przejść na emeryturę), można wnieść odwołanie od decyzji do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Aktualnie nie toczy się wiele takich procesów lub są one w toku – brak jest rozstrzygnięć, zatem wszczęcie postępowania będzie w dużej mierze oparte na nowatorskim podejściu.
W Argentynie miał miejsce przypadek zakwestionowania przez właściwy organ korekty płci – jak się okazało, osoba zrobiła to wyłącznie w celu uzyskania szybszego prawa do emerytury i innych świadczeń. Udowodniono, że wcześniej pisała obraźliwe komentarze w stosunku do osób transpłciowych. Decyzja o korekcie płci była sprzeczna z charakterem tej instytucji, pozorna i nie mogła zostać zaakceptowana.
Również w Polsce sądy decydujące o korekcie płci weryfikują, czy osoba spełnia wszelkie kryteria do tego, aby w zakresie korekty płci uzyskać skuteczną ochronę sądową. Dotyczy to podjętych zmian w zakresie wyglądu, a także uzyskania psychicznej identyfikacji odczuwalnej przynależności płciowej do płci, z którą się ona utożsamia. W ten sposób wypowiedział się między innymi Sąd Okręgowy w Słupsku w sprawie o sygn. akt: I C 36/17 wyrokiem z 20 listopada 2017 roku, ustalając korektę płci osoby, mimo sprzeciwu pozwanych – rodziców tego człowieka.
Różnice w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn
Należy pamiętać, że przepisy BHP różnicują sytuację pracowników ze względu na płeć. Dotyczyć to może, na przykład limitu wagi przedmiotów, jakie mogą być podnoszone i przenoszone w ramach ręcznych prac transportowych.
Normy dźwigania dla mężczyzn wynoszą 30 kg przy pracy stałej (na odległość maksymalnie 25 m) i 50 kg w trakcie pracy dorywczej. W przypadku kobiet waga ciężaru jest niższa, co wiąże się z odmiennością ich budowy ciała, ilością tkanki mięśniowej i wydolności fizycznej, która u kobiet standardowo jest niższa niż u mężczyzn. To odmienne traktowanie norm dźwigania dla mężczyzn i kobiet nie przeczy zasadzie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy.
Kobiety nie mogą dźwigać przedmiotów ważących więcej niż 12 kg przy pracy stałej (na odległość nie dłuższą niż 25 m) i 20 kg, jeśli jest to praca dorywcza.
Zatem mężczyzna, który dokona korekty płci, będzie mógł dźwigać lżejsze przedmioty, natomiast w przypadku odwrotnej zmiany – musi godzić się z tym, że wymagania wobec niego w tym zakresie wzrosną.
