Podstawa wymiaru składek - wysokość składek ZUS przedsiębiorcy i pracownika

Opłacanie składek ZUS, zarówno za siebie, jak i swoich pracowników, jest obowiązkiem każdego przedsiębiorcy. Niewywiązywanie się z tego obowiązku rodzi określone konsekwencje, m.in. karę grzywny. Ile wynoszą składki ZUS za przedsiębiorców i pracowników? To zależy od podstawy, której wysokość jest uzależniona od kilku czynników. Co ważne, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) różni się od podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Podstawa wymiaru składek dla początkujących przedsiębiorców

Przedsiębiorca, który zakłada działalność gospodarczą, może skorzystać z tzw.ulgi na start. Dzięki niej przez pierwsze 6 miesięcy może opłacać wyłącznie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Kolejną ulgą jest tzw. preferencyjny ZUS. Dzięki tej uldze, przez 24 miesiące przedsiębiorca opłaca obniżone składki na ubezpieczenia społeczne oraz zwolnienie z opłacania składki na FP. Podstawa wymiaru składek w tym przypadku zależy od obowiązującego w danym roku wynagrodzenia minimalnego. Dokładniej podstawa preferencyjnych składek społecznych stanowi 30% wynagrodzenia minimalnego. W 2023 roku podstawa preferencyjnych składek społecznych wynosi od stycznia wynosi 1047 zł (30% z 3490 zł brutto) i od lipca 1080 zł (30% z 3600 zł brutto). Od tej kwoty wylicza się składki, stosując odpowiedni procent.

Ostatnią ulgą z jakiej może korzystać przedsiębiorca jest twz. mały ZUS plus. Ustalenie podstawy opłacania składek odbywa się w oparciu o osiągnięty za rok poprzedni dochód. Warunków do skorzystania z tej ulgi jest jednak o wiele więcej. Jednakże dzięki osoby uzyskujące niewielkie zyski mogą znacznie obniżyć koszty ZUS-u.

Pełne składki ZUS dla przedsiębiorców

Wysokość procentowa składek społecznych wynosi tyle samo dla przedsiębiorców opłacających preferencyjne składki i pełny ZUS. Obliczane są jednak od innych podstaw. Przedsiębiorcy, którzy nie mogą skorzystać z preferencyjnych składek, opłacają je w wyższej kwocie. W ich przypadku, podstawa wymiaru składek zależy od prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia za pracę na dany rok. Podstawę składek ZUS stanowi 60% tej kwoty.

W 2023 roku prognozowane przeciętne wynagrodzenie za pracę wynosi 6935 zł po przemnożeniu razy 60% daje to 4161,00 zł. Kwota ta stanowi podstawę wymiaru składek.

Mały ZUS plus czyli składki od dochodu

Przedsiębiorcy, którzy w poprzednim roku podatkowym osiągnęli niewielki dochód mogą korzystać z ulgi tzw. mały ZUS plus, czyli opłacać składki społeczne uzależnione od wysokości osiągniętego dochodu. Co ważne z ulgi mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy nie mają prawa do opłacania składek preferencyjnych. Do małego ZUS plus nie może zgłosić się przedsiębiorca, który:

• prowadził działalność gospodarczą w roku poprzednim krócej niż 60 dni,
• korzystał z opodatkowania w formie karty podatkowej (i są jednocześnie zwolnieni z VAT),
• są w trakcie korzystania z preferencyjnych składek ZUS, 
• realizują pracę na rzecz byłego pracodawcy,
• osiągnęli w roku poprzednim przychody przekraczające 120 000 zł. 

Składka zdrowotna nie dla wszystkich przedsiębiorców taka sama

Bez względu na to, czy przedsiębiorca opłaca składki preferencyjne, czy pełne, wszyscy mają obowiązek opłacania składki zdrowotnej. Od stycznia 2022 r. całkowicie zmieniły się przepisy określające sposób ustalania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Od tego momentu składka zdrowotna przedsiębiorcy zależy od formy opodatkowania.

W bardzo dużym uproszczeniu składka zdrowotna będzie wynosiła:

• podatek rozliczany na zasadach ogólnych - składka zdrowotna opłacana od miesięcznej podstawy stanowiącej dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka. Składka zdrowotna stanowi 9% obliczonej według powyższych zasad podstawy. Jednak składka nie może być niższa od 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym. W 2023 roku jest to od stycznia do czerwca 314,10 zł (9% z 3490 zł), a od lipca do grudnia 324 zł (9% z 3600 zł);
• rozliczenie podatkiem liniowym - zasady obliczania podstawy składki zdrowotnej dla osób korzystających z podatku liniowego są takie same, jak dla przedsiębiorców rozliczających się według zasad ogólnych. Samą składkę będzie stanowić jednak 4,9% uzyskanego w poprzednim miesiącu dochodu, nie mniej niż 9% minimalnego wynagrodzenia;
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - osoby, które jako formę opodatkowania wybrały ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, opłacają składki zależne od wysokości przychodu osiągniętego w danym roku kalendarzowym. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi odpowiednia stawka procentowa przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego (włącznie z wypłatami z zysku). Stawka procentowa uzależniona ma być od wysokości osiągniętego przychodu. Sama składka wynosił 9% tej podstawy;
• karta podatkowa -podstawę składki zdrowotnej stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym. W 2023 roku minimalne wynagrodzenie będzie wynosić w pierwszej połowie roku 3490 zł,a  w drugiej połowie roku 3600 zł, czyli składka zdrowotna wyniesie od stycznia do czerwca 314,10 zł (9% z 3490 zł), a od lipca do grudnia 324 zł (9% z 3600 zł).

Składki ZUS za pracownika

Podstawa wymiaru składek dla pracownika nie jest kwotą odgórną. Wysokość składek zależy od wynagrodzenia brutto, które on otrzymuje. Przepisy gwarantują jednak wynagrodzenie minimalne za pracę. Co ważne, część składek opłacanych jest przez pracownika (tzn. są one potrącane z wynagrodzenia pracownika), a pozostałą część opłaca pracodawca z własnych środków, ponad wynagrodzenie wypłacane pracownikowi.

Przykład 1.

Jan Kowalski jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem minimalnym obowiązującym w 2023 roku, czyli 3490 zł brutto od stycznia do czerwca, a od lipca do grudnia 3600 zł brutto. Jaka będzie wysokość składek pobrana z wynagrodzenia pracownika, a ile będzie wynosił rzeczywisty koszt zatrudnienia pracownika dla pracodawcy?

Wyliczenia składek ZUS przedstawia poniższa tabela:

Rzeczywisty koszt zatrudniania pracownika w 2023 roku będzie wynosił od stycznia do czerwca 4204,75 zł (3490 zł + 714,75 zł), a od lipca do grudnia 4337,28 zł (3600 zł + 737,28 zł).