Przedsiębiorcy mogą liczyć na świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa na zasadach podobnych jak w przypadku pracowników. Dotyczy to m.in. prawa do zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu. Osoba prowadząca działalność może uzyskać także prawo do zasiłku chorobowego. W artykule odpowiemy na pytanie czy zwolnienie ciążowe przerywa urlop rodzicielski przedsiębiorcy.
Zasiłek macierzyński i zasiłek chorobowy przedsiębiorcy — obowiązujące przepisy
Rozpatrując kwestię uprawnień przedsiębiorcy do świadczeń związanych z macierzyństwem i chorobą, należy uwzględnić przepisy zawarte w:
Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dalej określanej jako „ustawa zasiłkowa”,
Ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej „ustawą systemową”.
Uprawnienia przedsiębiorcy w zakresie zasiłku macierzyńskiego
Na wstępie należy podkreślić, że przedsiębiorcy nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego na zasadach określonych w Kodeksie pracy — te uprawnienia są zastrzeżone wyłącznie dla pracowników. Przedsiębiorcy mogą natomiast liczyć, po spełnieniu określonych warunków dotyczących opłacania składek, na zasiłek macierzyński za okres odpowiadający wymienionym urlopom.
Jakie składki w zakresie ubezpieczeń społecznych opłaca osoba prowadząca działalność gospodarczą? Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Ponadto przedsiębiorca opłaca składkę na ubezpieczenie wypadkowe i ubezpieczenie zdrowotne.
W konsekwencji zatem przedsiębiorca uzyska prawo do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, które jest dla niego ubezpieczeniem niemającym obowiązkowego charakteru.
W świetle przepisów ustawy zasiłkowej tytułem ubezpieczenia chorobowego jest działalność pozarolnicza, której podjęcie umożliwia podleganie ubezpieczeniu chorobowemu na zasadach dobrowolności w rozumieniu ustawy systemowej.
Oznacza to, że osobie wykonującej działalność gospodarczą przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego w przypadku gdy w okresie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego:
- urodziła dziecko;
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 14. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.
Podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca opłaca jedynie składkę zdrowotną.
Zasiłek chorobowy dla przedsiębiorcy
Przedsiębiorca, który zgłosi się dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego, zyska prawo do świadczeń chorobowych przewidzianych w ustawie zasiłkowej, w tym do zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy przysługuje przedsiębiorcy po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej). Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia, np. wcześniejszego zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, przy czym przerwa pomiędzy ubezpieczeniami:
nie przekroczyła 30 dni, lub
była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Zwolnienie lekarskie w związku z ciążą w czasie korzystania z zasiłku macierzyńskiego
W praktyce mogą się zdarzyć różne sytuacje, odbiegające od standardowych okoliczności – będzie tak np. w przypadku gdy kobieta prowadząca działalność gospodarczą, korzystająca z zasiłku macierzyńskiego, zajdzie ponownie w ciążę i w związku z tym uzyska zwolnienie lekarskie.
Przykład 1.
Kobieta jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność. Obecnie korzysta z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu. Przedsiębiorczyni zaszła ponownie w ciążę we wspomnianym okresie. Ponieważ pojawiły się powikłania ciążowe, kobieta musiała skorzystać z opieki medycznej. Lekarz wystawił zwolnienie lekarskie. Czy za okres, na który wystawiono L4, przysługuje dodatkowy zasiłek chorobowy, czy pobieranie zasiłku macierzyńskiego będzie przerwane?
Należy podkreślić, że choroba przypadająca w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego — zarówno wynikająca z kolejnej ciąży, jak i niezwiązana z tym zdarzeniem — nie wpływa na pobieranie wspomnianego zasiłku.
Inaczej mówiąc, uzyskanie przez kobietę prowadzącą pozarolniczą działalność, aktualnie pobierającą zasiłek macierzyński, L4 w związku z ciążą (np. z powodu powikłań ciążowych lub ryzyka poronienia) nie doprowadzi do przerwania okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Warto zaznaczyć, że zwolnienie lekarskie może przypadać w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego oraz po jego zakończeniu. W takim przypadku jest możliwe uzyskanie zasiłku chorobowego (po upływie okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego), jeżeli osoba uprawniona dokonała zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Przykład 2.
Kobieta prowadząca działalność gospodarczą pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu. Zakończenie tego okresu nastąpi z końcem maja. 20 maja osoba ta otrzymała L4 w związku ze złym samopoczuciem z powodu kolejnej ciąży. Za okres od 20 do 31 maja kobieta nie nabędzie prawa do zasiłku chorobowego. Po upływie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorczyni może uzyskać prawo do zasiłku chorobowego po dopełnieniu niezbędnych formalności.
W tym miejscu warto przywołać stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z 13 lutego 2018 roku (sygn. akt II UK 698/16), zgodnie z którym osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego traktowany jest również jako okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Czy zwolnienie ciążowe przerywa urlop rodzicielski przedsiębiorcy — podsumowanie
Przedsiębiorcy nie mają prawa do urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, mogą natomiast liczyć, po spełnieniu określonych warunków w przedmiocie opłacania składek, na zasiłek macierzyński za okres odpowiadający wymienionym urlopom. Uzyskanie przez osobę pobierającą zasiłek macierzyński zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą nie doprowadzi do przerwania okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego, ponieważ przepisy nie przewidują możliwości jednoczesnego pobierania zasiłku macierzyńskiego i zasiłku chorobowego. Jeżeli L4 trwa po upływie pobierania zasiłku macierzyńskiego, jest możliwe uzyskanie zasiłku chorobowego za okres, w którym zasiłek macierzyński nie jest już wypłacany.
