Coraz więcej kobiet podbija rynek pracodawców – często dosłownie nimi zostając. Badania wykazują, że w Polsce co trzecia firma była założona i jest prowadzona przez kobietę. Jakie prawa przysługują kobiecie-przedsiębiorcy będącej w ciąży, która otrzymuje zwolnienie lekarskie? Jakich formalności należy dopilnować, żeby otrzymać zasiłek macierzyński? A gdy już się go otrzyma – jak wówczas rozliczać się z ZUS? W poniższym artykule znajdziesz kompendium wiedzy na temat zwolnień lekarskich w trakcie ciąży oraz w kwestiach związanych z prawem do zasiłku macierzyńskiego.
Zwolnienie lekarskie – co z zasiłkiem chorobowym?
Każdy przedsiębiorca niezdolny do pracy, aby mieć prawo do zasiłku chorobowego, musi zgłosić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych chęć przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Może nim zostać objęta osoba, która podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W praktyce oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca opłaca obligatoryjnie składki na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne, to może wystąpić z wnioskiem o objęcie go również dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.
Należy pamiętać o tym, że prawo do zasiłku chorobowego przedsiębiorca nabywa dopiero po 90 dniach nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu chorobowemu i terminowemu opłacaniu składki na to ubezpieczenie.
Zwolnienie lekarskie ze względu na ciążę
Jak już wspomniano, jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą jest zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od co najmniej 90 dni oraz płaciła w terminie składki za to ubezpieczenie, to ma prawo wystąpić z wnioskiem o przyznanie jej zasiłku za okres niezdolności do pracy wywołany ciążą. Maksymalny okres przebywania na zasiłku chorobowym przez kobietę ciężarną wynosi 270 dni. W takim przypadku wysokość zasiłku chorobowego wynosi 100% podstawy wymiaru.
Podstawa wymiaru składek ZUS przedsiębiorcy na zwolnieniu chorobowym
Przedsiębiorczyni, która ze względu na ciążę została uznana przez lekarza specjalistę jako niezdolna do wykonywania pracy oraz otrzymuje bądź otrzymała już zasiłek chorobowy, ma prawo rozliczać się z ZUS na innych warunkach. Taka osoba, za okres przebywania na zwolnieniu chorobowym, ma możliwość pomniejszenia opłacanych przez siebie składek na ubezpieczenia społeczne. Ta zasada dotyczy tylko przedsiębiorców opłacających składki za ubezpieczenia od standardowej podstawy. Osoby opłacające składki od wyższej podstawy wymiaru co do zasady nie mają takich praw.
Pomniejszania składek za ubezpieczenia społeczne dokonuje się proporcjonalnie. Należy podstawę wymiaru składek podzielić przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, w którym wystąpiła choroba. Następnie otrzymany wynik należy pomnożyć przez liczbę dni prowadzenia działalności (czyli okres bez zwolnienia chorobowego).
Istotny jest fakt, że składka zdrowotna jest niepodzielna – nie można jej w żaden sposób pomniejszyć niezależnie od okoliczności i należy ją opłacać zawsze w pełnej wysokości.
Przykład 1.
W maju 2021 roku pani Julita, która prowadzi własną firmę o charakterze przemysłowo-handlowym, ze względu na częste omdlenia została skierowana przez lekarza na badania oraz otrzymała zwolnienie lekarskie na okres 2 tygodni – od 13 do 26 dnia miesiąca. Pani Julita rozliczając się z ZUS w maju, nie zmieniła wysokości opłat za składki, ponieważ nie otrzymała jeszcze zasiłku na konto. W czerwcu przedsiębiorczyni dostała przelew od ZUS – wypłatę świadczenia z ubezpieczenia chorobowego. W związku z otrzymanym przelewem pani Julita zdecydowała się na proporcjonalne pomniejszenie podstawy wymiaru składek.
Podstawa wymiaru składek przy „Dużym ZUS” - 3155,40 zł
Proporcjonalne pomniejszenie podstawy wymiaru składek
3155,40 zł/31 dni maja = 101,78 zł
101,78 zł x (31 dni maja - 14 dni chorobowego) = 1 730,48 zł.
Pani Julita będzie musiała opłacić składki za ubezpieczenie społeczne policzone od kwoty 1 730,48 zł. Natomiast składkę za ubezpieczenie zdrowotne zapłaci w standardowej wysokości – w 2021 roku kwota ta wynosi 381,81 zł.
Zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński jest to świadczenie pieniężne przyznawane osobom ubezpieczonym zgłoszonym do ubezpieczenia chorobowego, które spełniły odpowiednie warunki.
Komu i na ile przyznaje się zasiłek macierzyński?
Zasiłek macierzyński przysługuje osobie objętej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, której w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego narodziło się dziecko. Zasiłek mogą otrzymać również osoby, które zdecydowały się na przyjęcie dziecka.
To, na ile zasiłek macierzyński zostanie przyznany przedsiębiorczyni zależne jest od ilości dzieci urodzonych podczas jednego porodu. Gdy kobieta urodzi:
- 1 dziecko – zasiłek macierzyński zostaje przyznany na 52 tygodnie (w tym 20 tygodni na zasadach urlopu macierzyńskiego i 32 tygodnie na zasadach urlopu rodzicielskiego),
- 2 dzieci – zasiłek macierzyński zostaje przyznany na 65 tygodni (w tym 31 tygodni na zasadach urlopu macierzyńskiego i 34 tygodnie na zasadach urlopu rodzicielskiego),
- 3 dzieci – zasiłek macierzyński zostaje przyznany na 67 tygodni (w tym 33 tygodni na zasadach urlopu macierzyńskiego i 34 tygodnie na zasadach urlopu rodzicielskiego),
- 4 dzieci – zasiłek macierzyński zostaje przyznany na 69 tygodni (w tym 35 tygodni na zasadach urlopu macierzyńskiego i 34 tygodnie na zasadach urlopu rodzicielskiego),
- 5 lub większa liczba dzieci – zasiłek macierzyński zostaje przyznany na 71 tygodni (w tym 37 tygodni na zasadach urlopu macierzyńskiego i 34 tygodnie na zasadach urlopu rodzicielskiego).
Jakie dokumenty należy przedłożyć do ZUS w celu otrzymania zasiłku macierzyńskiego?
Osoba ubiegająca się o zasiłek macierzyński powinna dostarczyć do ZUS odpowiednie dokumenty, do których należą:
- oświadczenie wskazujące okres, w którym przedsiębiorca zamierza pobierać świadczenie,
- zaświadczenie lekarskie wskazujące przewidywaną datę porodu (w sytuacji, gdy przedsiębiorczyni ubiega się o wypłatę świadczenia przysługującego za okres przypadający jeszcze przed dniem porodu),
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (gdy wnioskuje się o otrzymanie zasiłku przysługującego za okres liczony począwszy od dnia porodu),
- zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3b.
Wysokość wypłacanego zasiłku macierzyńskiego
Osoba, której przysługuje zasiłek macierzyński, ma prawo wybrać, w jakiej wysokości będzie wypłacane jej to świadczenie pieniężne. Dostępne są dwie opcje wypłaty zasiłku macierzyńskiego:
- przez cały przypisany okres świadczenia – wypłata zasiłku w wysokości 80% podstawy wymiaru,
- za czas ustalony przepisami prawa pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, plus za okres:
- 6 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia jednego dziecka,
- 8 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci
wypłata zasiłku w wysokości 100% podstawy wymiaru, a następnie za czas pozostałego urlopu rodzicielskiego wypłata w wysokości 60% podstawy wymiaru.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego przy małym dochodzie przedsiębiorczyni
W sytuacji, gdy po wyliczeniach zasiłku macierzyńskiego okazuje się, że wysokość świadczenia jest niższa od wysokości świadczenia rodzicielskiego, przy wydaniu pozytywnej decyzji ZUS o przyznaniu zasiłku, dojdzie do jego wyrównania. W praktyce oznacza to, że zasiłek macierzyński zostanie wyrównany do wysokości świadczenia rodzicielskiego, czyli do kwoty 1000 zł.
Zasiłek macierzyński – rozliczenia z ZUS przy założeniu kontynuowania prowadzenia działalności
Przedsiębiorczyni decydując się na założenie rodziny dalej w świetle prawa pozostaje osobą prowadzącą działalność gospodarczą, a to rodzi obowiązek kontynuacji informowania ZUS o zmianach, jakie nastąpiły w obszarze ubezpieczeniowym płatnika składek oraz opłacania składek.
Informacja do ZUS o zmianie tytułu ubezpieczenia
Gdy przedsiębiorczyni wnioskująca o przyznanie zasiłku macierzyńskiego dostanie pozytywną decyzję o jego nadaniu lub gdy otrzyma pierwszą wypłatę świadczenia, ma obowiązek poinformować ZUS o zmianie tytułu ubezpieczenia z racji prowadzonej działalności.
Przedsiębiorczyni, która do tej pory była objęta obowiązkiem ubezpieczeniowym np. społecznym i zdrowotnym, musi dokonać wyrejestrowania z ubezpieczeń ZUS. Wyrejestrowanie takie zostaje zgłoszone poprzez przedłożenie deklaracji ZUS ZWUA. W deklaracji ZWUA należy wskazać datę wyrejestrowania. Będzie nią dzień otrzymania prawa do zasiłku macierzyńskiego. Kod przyczyny wyrejestrowania to 600 – inna przyczyna wyrejestrowania.
W następnym kroku osoba objęta zasiłkiem macierzyńskim musi dokonać ponownej rejestracji w ZUS. Dokonuje tego poprzez złożenie deklaracji ZUS ZZA. Rejestracja zgłaszana jest na formularzu ZZA, ponieważ osoba, której nadano prawa do korzystania z zasiłku macierzyńskiego, jest zobligowana do opłacania tylko składki zdrowotnej w trakcie pobierania świadczenia. Data powstania tego obowiązku ubezpieczeniowego to również dzień, w którym przyznano zasiłek macierzyński.
Składki ZUS na zasiłku macierzyńskim
Jak zostało wspomniane powyżej, przedsiębiorca w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego powinien obowiązkowo opłacać jedynie składkę zdrowotną. Należy pamiętać jednak, że do czasu wypłaty zasiłku lub otrzymania decyzji o jego przyznaniu, płatnik powinien opłacać składki w pełnych kwotach.
Oczywiście prawo nie zabrania takiej osobie zgłoszenia się do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zgłoszenie się do jakiegokolwiek dobrowolnego ubezpieczenia zawsze skutkować będzie koniecznością opłacania za nie składek.
Zasiłek macierzyński a deklaracje rozliczeniowe
Przedsiębiorca korzystający z zasiłku macierzyńskiego, będący zarazem zgłoszony jedynie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, przy założeniu, że nie ma zgłoszonych innych osób do ubezpieczeń, powinien przekazywać za siebie tylko deklarację DRA do ZUS za każdy miesiąc kalendarzowy z wykazaniem jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Przedsiębiorca, który rozlicza składki wyłącznie za siebie, po złożeniu pierwszej deklaracji ZUS DRA z wykazaniem jedynie składki zdrowotnej, ma prawo zaprzestania generowania i dostarczania do ZUS kolejnych deklaracji przy założeniu, że wysokość składek nie ulega zmianie.
Może również zdarzyć się sytuacja, w której przedsiębiorca wysłał już deklarację rozliczeniową za dany okres i dopiero po jej otrzymaniu został przyznany zasiłek za część okresu rozliczeniowego. W takiej sytuacji należy sporządzić deklarację korygującą do sporządzonego już rozliczenia.
Natomiast jeśli przedsiębiorca ma zgłoszone inne osoby do ubezpieczeń (np. pracowników), zobligowany jest do składania za siebie imiennych raportów ZUS RZA co miesiąc.
Składki ZUS przy zawieszeniu działalności gospodarczej
Gdy przedsiębiorca, któremu przysługuje zasiłek macierzyński, zdecyduje się zawiesić działalność gospodarczą w trakcie pobierania świadczenia, wówczas nie opłaca on żadnych składek na ubezpieczenia.
Zakończenie pobierania zasiłku macierzyńskiego, gdy przedsiębiorca nie zawieszał działalności gospodarczej
Kiedy okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego dobiegnie końca, płatnik składek ponownie musi poinformować ZUS o zmianie schematu podlegania ubezpieczeniom. W takiej sytuacji przedsiębiorczyni powinna dokonać wyrejestrowania z ubezpieczenia zdrowotnego przy wykorzystaniu formularza ZUS ZWUA. Datą zakończenia obowiązywania ówczesnego obowiązku ubezpieczeniowego jest dzień następny po ostatnim dniu otrzymywania zasiłku macierzyńskiego.
Następnie należy dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych poprzez złożenie deklaracji ZUS ZUA. Datą powstania nowego obowiązku ubezpieczeniowego będzie ten sam dzień, który zostanie wskazany jako dzień zakończenia obowiązywania wyłącznie ubezpieczenia zdrowotnego.
Przedsiębiorca zgłoszonym do ubezpieczenia chorobowego, który spełnił odpowiednie warunki przysługuj zasiłek macierzyński. W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca może prowadzić działalność. jednak powinien pamiętać że konieczne jest złożenie w ZUS odpowiednich deklaracji zgłoszeniowych.
