Dynamika rozwoju gospodarczego sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na zmianę miejsca pracy połączoną z koniecznością dojazdu poza stałe miejsce zamieszkania. W zależności od dostępnych rodzajów komunikacji między konkretnymi miejscowościami, czasami zachodzi konieczność wykorzystania prywatnego samochodu w celu dojazdu do miejsca zatrudnienia. Dużą popularnością cieszą się tzw. wspólne podróże różnych osób w zamian za partycypację w kosztach podróży (carpooling). Czy kierowca otrzymujący zwrot kosztów podróży przypadających na poszczególnych pasażerów otrzymuje przychód w myśl ustawy o PIT podlegający opodatkowaniu?
Czym jest carpooling?
Carpooling to nic innego jak system planowania wspólnych przejazdów, który opiera się na dzieleniu między wszystkich uczestników podróży kosztów, jakie kierowca ponosi na danej trasie. Wspólne przejazdy polegają na udostępnianiu przez kierowców wolnych miejsc w swoich samochodach w zamian za zwrot kosztów paliwa, który pokrywa tylko część realnych kosztów podróży.
Ideą, która przyświeca wspólnym przejazdom, jest ograniczanie kosztów dojazdu kierowcy do punktu docelowego przy jednoczesnym umożliwieniu osobom nieposiadającym samochodu przejazdu w tym samym kierunku za zwrot kosztów. Oznacza to, że zabronione jest uzyskiwanie dochodu poprzez zabieranie pasażerów w trasę, w szczególności gdy kierowca z różnych przyczyn nie ponosi kosztu przejazdu lub ten koszt jest mu zwracany przez inne osoby (nie pasażerów).
Kontakt między kierowcą a osobami, które chciałyby podjąć się wspólnej podróży, odbywa się najczęściej za pomocą przeznaczonych do tego aplikacji mobilnych i platform internetowych, które działają na podstawie regulaminów.
Przykład 1.
Jak Kowalski dojeżdża codziennie do pracy z miejscowości X do Y 200 km w obie strony. Nie prowadzi działalności gospodarczej, w szczególności nie świadczy usług transportowych. W związku z dużą liczbą pokonywanych dziennie kilometrów swoim prywatnym samochodem, zamierza on skorzystać z jednej z dostępnych na rynku aplikacji mobilnej, która umożliwia nawiązanie kontaktu pomiędzy kierowcami chcącymi podróżować do określonego punktu docelowego a pasażerami podróżującymi w to samo lub znajdujące się na trasie kierowcy miejsce, umożliwiając im odbycie wspólnego przejazdu oraz podział związanych z nim kosztów.
Czy carpooling można zaliczyć do kategorii transportu zbiorowego?
Definicję publicznego transportu zbiorowego zawiera art. 4 pkt 14 Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, gdzie za publiczny transport zbiorowy uważa się powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej.
Czynnikiem, który odróżnia tzw. carpooling od zorganizowanego transportu zbiorowego, jest fakt, że carpooling odbywa się przy okazji podróży kierowcy, a nie wyłącznie na życzenie pasażera, jak ma to miejsce przy okazji transportu zbiorowego. Znaczy to, że kierowca i tak musiałby ponieść wydatek na realizowaną podróż. Udostępnienie pasażerom miejsca w swoim samochodzie pozwala jedynie na ograniczenie ponoszonych przez kierowcę kosztów związanych z przejazdem. Zatem kierowca mógłby podlegać opodatkowaniu jedynie w przypadku, gdyby suma pieniędzy, którą otrzymał od pasażerów, była wyższa niż koszty podróży. Kwota, która nie przekracza poniesionych kosztów, nie podlega opodatkowaniu.
Ponadto przy zorganizowanym transporcie zbiorowym mamy do czynienia z określoną linią komunikacyjną (stałą trasą), w określonych odstępach czasu. Przy carpoolingu wspólne przejazdy mogą być organizowane w różne miejsca, tzn. tam, gdzie aktualnie podróżuje właściciel (posiadacz) pojazdu.
Carpooling a podatek PIT
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Z treści ww. przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź od których Minister Finansów w drodze rozporządzenia zaniechał poboru podatku.
Dochód jest to nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. Zatem opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega co do zasady dochód rozumiany jako przyrost majątku podatnika (nadwyżka przychodu na kosztami jego uzyskania).
Ustawa o PIT wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł. Stosownie do przepisów tej ustawy odrębnymi źródłami przychodów są określone w art. 10 ust. 1 pkt 2, 3, 6 i 9:
- działalność wykonywana osobiście (pkt 2);
- pozarolnicza działalność gospodarcza (pkt 3);
- najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą (pkt 6);
- inne źródła (pkt 9).
Zgodnie z art. 5a pkt 6 ustawy o PIT działalność gospodarcza albo pozarolnicza działalność gospodarcza to działalność zarobkowa:
- wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa;
- polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż;
- polegająca na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
- prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–9.
Jak wskazał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 28 października 2019 r., 0114-KDIP3-2.4011.443.2019.3.EC,
„kwestią istotną dla zakwalifikowania ww. przychodów do odpowiedniego źródła przychodów jest ocena, czy udostępnianie wolnego miejsca w samochodzie osobowym innym osobom celem odbycia wspólnej podróży nosi znamiona pozarolniczej działalności gospodarczej. Treść definicji zawartej w wyżej cytowanym art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych daje podstawę, by przyjąć, że dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą, konieczne jest m.in. łączne spełnienie trzech warunków: po pierwsze, dana działalność musi być działalnością zarobkową, po drugie, działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany oraz, po trzecie, w sposób ciągły.
Tak więc działalność gospodarcza to taka działalność, która:
- jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu, przy czym nawet ewentualna strata będąca wynikiem tej działalności nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej, bowiem istotnym jest sam zamiar osiągnięcia dochodu,
- wykonywana jest w sposób ciągły. Jednakże przesłanki tej nie należy rozumieć, jako konieczności wykonywania działalności bez przerwy. Istotnym jest zamiar powtarzalności określonych czynności celem osiągnięcia dochodu np. powtarzalna sprzedaż przedmiotów własności posiadających tożsamy charakter, cechy przeznaczenia użytkowego,
- prowadzona jest w sposób zorganizowany, co oznacza, że podejmowane działania są podporządkowane obowiązującym regułom, normom i służą osiągnięciu celu, mają wpływ na racjonalność gospodarowania posiadanymi środkami, a tym samym uczestnictwa w obrocie gospodarczym.
Wobec powyższego, w celu zakwalifikowania – na gruncie ustawy o PIT – działań podjętych przez podatnika wykonującego „przewozy” w ramach carpoolingu do właściwego źródła przychodu należy ocenić zamiar, okoliczności i cel działań związanych z podróżami samochodem."
W pierwszej kolejności podatnik (właściciel/posiadacz samochodu) nie uzyskuje dochodu. Otrzymuje zwrot kosztów paliwa. Dochód zostałby osiągnięty w momencie, gdy otrzymywane opłaty przewyższałyby koszty związane z przejazdem – musi wystąpić nadwyżka.
Po drugie ciągłość w wykonywaniu działalności gospodarczej oraz sposób jej zorganizowania oznacza względnie stały zamiar jej wykonywania. Podatnik, podejmując się działań z zakresu carpoolingu, dokonuje zwykłego zarządu majątkiem prywatnym. Wspólne podróże samochodem osobowym nie nastąpią w ramach zorganizowanej i ciągłej działalności, która wyczerpywałaby znamiona działalności gospodarczej określonej w art. 5a pkt 6 ustawy o PIT. Mając na uwadze to, że podatnik nie będzie prowadził działalności gospodarczej w zakresie transportu osób, będzie podwoził pasażerów zawsze przy okazji własnej zaplanowanej wcześniej podróży. Podatnik nie zabiera pasażera w miejsce, które wybiera pasażer, tylko tam, gdzie akurat jedzie sam, w osobistym celu.
W związku z tym podatnik działa więc jako osoba fizyczna, która przy okazji swojej podróży zabiera pasażerów i w tym czasie używa prywatnego samochodu do celów osobistych, co powoduje, że nie powstaje dochód do opodatkowania. Udostępnianie okazjonalnie (nie zawodowo i zarobkowo) wolnych miejsc w samochodzie osobowym innym osobom celem odbycia wspólnej podróży w zamian za udział pasażerów w kosztach podróży nie będzie wiązało się z uzyskaniem przez podatnika dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, gdyż nie występuje w tym przypadku przyrost majątku skutkujący powstaniem zobowiązania podatkowego.
W związku z powyższym otrzymywane dopłaty nie będą stanowiły dochodu będącego podstawą opodatkowania podatkiem PIT.
