Wypłata wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych stanowi niewątpliwie obowiązek pracodawcy wobec pracownika. Pracodawca jako płatnik obowiązany jest do obliczenia i odprowadzenia do właściwego urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy. Problem pojawia się w momencie, gdy pracodawca przechodzi w stan likwidacji bądź też nastąpiło przejęcie zakładu pracy. Przez kogo w tym przypadku będzie dokonywana wypłata zaległego wynagrodzenia za nadgodziny? Czy pracownik będzie obowiązany do obliczenia i odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy we własnym zakresie? Odpowiedź znajduje się poniżej.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych – kiedy się należy i w jakiej wysokości?
Zgodnie z art. 151 § 1 Kodeksu pracy praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Jest ona dopuszczalna w razie:
konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
szczególnych potrzeb pracodawcy.
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
- 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
- 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych a przychód ze stosunku pracy
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
W art. 10 ust. 1 ustawy o PIT zostały określone źródła przychodów, gdzie między innymi w pkt 1 wymienia się: stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracę nakładczą, emeryturę lub rentę.
Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy o PIT za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Użyty powyżej zwrot „w szczególności” oznacza, że wymienione kategorie przychodów zostały wskazane jedynie przykładowo. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.
Ponadto treść tego przepisu wskazuje, że do przychodów pracownika zaliczyć należy praktycznie wszystkie otrzymane przez niego świadczenia, które mógł on otrzymać od pracodawcy. Są nimi bowiem nie tylko wynagrodzenia, czyli świadczenia wprost wynikające z zawartej umowy o pracę, lecz także wszystkie inne przychody (świadczenia), niezależnie od podstawy ich wypłaty, jeżeli w jakikolwiek sposób wiążą się z faktem wykonywania pracy.
Wypłata zaległego wynagrodzenia za nadgodziny - podmiot obliczający i odprowadzający zaliczki na PIT
Zgodnie z art. 31 ustawy o PIT osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (zwane dalej zakładami pracy) są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy – wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.
Jak wskazuje WSA w Olsztynie w wyroku z 9 stycznia 2019 roku, I SA/Ol 718/18: „Zakres użytego w art. 31 u.p.d.o.f. określenia »zakład pracy« nie jest tożsamy z określeniem zakładu pracy, a już na pewno nie z określeniem pracodawcy w rozumieniu Kodeksu pracy. Wręcz przeciwnie, jest to pojęcie szerokie sformułowane w ustawie podatkowej, a więc w konkretnych przepisach prawa materialnego. Jest to sprecyzowanie pojęcia zakładu pracy na potrzeby ustawy podatkowej i wynika z niego, że również spółka cywilna jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej w rozumieniu zapisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest określana zakładem pracy – płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy”.
Niemniej analizowany przepis zobowiązuje płatnika do obliczania i poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od osób, które uzyskują od płatnika przychody ze stosunku pracy, w tym m.in. z wypłaty zaległego wynagrodzenia.
Podmiot obliczający i odprowadzający zaliczki na podatek dochodowy – organ egzekucyjny, następca prawny zakładu pracy
Zgodnie z art. 42e ustawy o PIT w przypadku, gdy za zakład pracy wypłaty świadczeń określonych w art. 12 ustawy o PIT dokonuje organ egzekucyjny lub podmiot niebędący następcą prawnym zakładu pracy, przejmujący jego zobowiązania wynikające ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, jest on obowiązany jako płatnik do poboru zaliczki na podatek, stosując do wypłacanych świadczeń najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.
Przy obliczaniu zaliczki, o której mowa wyżej, uwzględnia się:
koszty uzyskania przychodu w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1;
składki na ubezpieczenie społeczne, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, potrącone w danym miesiącu, zgodnie z odrębnymi przepisami.
Przykład 1.
Sąd Rejonowy w Olsztynie zasądził na rzecz Jana Kowalskiego kwotę 12 000,00 zł brutto wraz z odsetkami ustawowymi od 20 grudnia 2018 roku tytułem zaległego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowy w Olsztynie sporządził projekt planu podziału sumy uzyskanej w egzekucji z nieruchomości (egzekucja z innych składników okazała się bezskuteczna). Po zatwierdzeniu i uprawomocnieniu projektu planu podziału sumy uzyskanej w egzekucji z nieruchomości przez Sąd Rejonowy w Olsztynie, komornik niezwłocznie będzie mógł wypłacić przyznaną kwotę Janowi Kowalskiemu. Kto w takim przypadku będzie uprawniony do obliczenia i uiszczenia zaliczki na poczet podatku dochodowego?
Jak wskazano wyżej, art. 42e ustawy o PIT obliguje organ egzekucyjny jako podmiot przejmujący zobowiązania wynikające ze stosunku pracy – w tym obowiązki płatnika do poboru zaliczki na podatek.
Zgodnie z art. 42e ust. 4 ustawy o PIT kwoty pobranych zaliczek na podatek płatnik przekazuje w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, na rachunek urzędu skarbowego, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika wykonuje swoje zadania, a jeżeli płatnik nie jest osobą fizyczną, według siedziby bądź miejsca prowadzenia działalności, gdy płatnik nie posiada siedziby.
Z kolei w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnik jest obowiązany przesłać do urzędu skarbowego, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika wykonuje swoje zadania, a jeżeli płatnik nie jest osobą fizyczną, według siedziby bądź miejsca prowadzenia działalności, gdy płatnik nie posiada siedziby, roczną deklarację, według ustalonego wzoru. Przepis art. 38 ust. 1b stosuje się odpowiednio (art. 42e ust. 5 ww. ustawy).
Jak wskazuje Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 4 sierpnia 2020 roku, 0113-KDWPT.4011.77.2020.2.PPK, komornik sądowy lub podmiot niebędący następcą prawnym zakładu pracy, przejmujący jego zobowiązania wynikające ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, przejmują obowiązki płatnika w sytuacji dokonywania wypłat świadczeń wymienionych w art. 12 ustawy o PIT.
