Mobbing - pojęcie znane zarówno pracodawcom, jak i zatrudnionym, które określa zachowania charakteryzujące się przemocą fizyczną lub też psychiczną w miejscu pracy. Wpływa negatywnie na relacje pomiędzy osobami w organizacji, tym samym ograniczając efektywność ich funkcjonowania. Warto wiedzieć, czym przejawia się mobbing, aby być w pełni przygotowanym do jego identyfikacji w przedsiębiorstwie, w którym jest się zatrudnionym oraz móc mu przeciwdziałać.
Czym jest mobbing?
Zgodnie z art. 943 § 2 Kodeksu pracy mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu. Często wywołują one zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodują lub mają na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Jak wynika z powyższej definicji ofiarą mobbingu może być tylko pracownik przedsiębiorstwa, z którym zawarto umowę o pracę. Natomiast mobberem w stosunku do współpracowników nie może być osoba zatrudniona. Dlatego też, niezależnie od osoby, która dopuszcza się niewłaściwych czynów względem innych w przedsiębiorstwie, pozew sądowy należy kierować do pracodawcy. Powyższe wynika jednoznacznie z ww. artykułu Kodeksu pracy.
Co istotne, aby pracownik mógł domagać się roszczeń ze strony pracodawcy wszystkie przesłanki wymienione w art. 943 § 2 muszą zostać spełnione. Niewystąpienie chociażby jednej z nich jest jednoznaczne z brakiem możliwości wszczęcia postępowania w sprawie mobbingu. Jednocześnie przepisy kodeksu nie przewidziały również okresu nękania lub zastraszania pracownika, w związku z czym każda sytuacja jest rozpatrywana indywidualnie przez sąd.
Może się zdarzyć sytuacja, podczas której pracownik będzie podlegał mobbingowi o charakterze psychologicznym. Według Państwowej Inspekcji Pracy przejawia się on występowaniem pewnych zachowań w pracy, które naruszają dobra osobiste, niezależnie od kierunku i rodzaju działań oraz osób w nie zaangażowanych. W takim przypadku nie zostają spełnione wszystkie przesłanki wynikające z Kodeksu pracy, a co za tym idzie - znacznie trudniej poszkodowanemu będzie dochodzić swoich spraw przed sądem.
Jak rozpoznać mobbing w miejscu pracy?
Mobbing może objawiać się na różne sposoby. Dlatego też, w niektórych organizacjach ciężko jest zidentyfikować zachowania dla niego charakterystyczne lub mylnie odebrać wprowadzoną dyscypliną pracowników.
Aby móc mówić o wystąpieniu mobbingu w przedsiębiorstwie należy zwrócić uwagę na skutki, jakie wynikają z zachowań zgodnych ze wspomnianymi wcześniej przesłankami. Analizując wydarzenia w przedsiębiorstwie pod kątem wystąpienia mobbingu ze strony drugiej osoby warto zwrócić uwagę na to, czy wywarły one negatywny wpływ przede wszystkim na:
- zdrowie ofiary - zdiagnozowany uszczerbek na zdrowiu pracownika, zarówno fizyczny, jak i psychiczny, jest głównym dowodem na wystąpienie w organizacji zachowań przejawiających się mobbingiem ze strony innych osób;
- stosunki społeczne i komunikację - nagminne ignorowanie oraz brak przyzwolenia na wyrażanie swojej opinii, występowanie pogróżek i ustnych komentarzy poniżających pracownika oraz ciągła krytyka;
- traktowanie przez innych pracowników - szerzące się w organizacji plotki, ośmieszanie, czy też zmuszanie do wykonywania pracy uwłaczającej godności człowieka;
- rozwój zawodowy - ograniczenie obowiązków lub narzucanie nowych, które przerastają możliwości poszkodowanego, degradacja na niższe stanowisko, czy też utrudnianie awansu;
- życie osobiste - stres panujący w pracy, związany z długotrwałym zastraszaniem i nękaniem pracownika nie pozwala uzyskać spokoju w życiu prywatnym, prowadząc do rozstroju zdrowia lub depresji.
Ogólnie rzecz ujmując, działania mobbingowe dzielą się na te niezgodne z prawem (poniżanie, lekceważenie, itp.) oraz pozornie zgodne z prawem (odmowa udzielenia urlopu, przymus pracy w nadgodzinach).
Odpowiedzialność pracodawcy
Pracodawca zobowiązany jest według prawa do przeciwdziałania mobbingowi we własnym przedsiębiorstwie. Jest to istotne głównie dlatego, że to on, nawet kiedy nie jest mobberem, odpowiada za szkody wyrządzone pracownikowi. Pracodawca poniesie konsekwencje odszkodowawcze w przypadku, gdy u zatrudnionego w wyniku długotrwałych działań związanych z zastraszaniem lub nękaniem wystąpi rozstrój zdrowia bądź rozwiązanie przez niego stosunku pracy. Jednak w praktyce skuteczne dochodzenie roszczeń odszkodowawczych następuje dopiero na drodze sądowej, co często wiąże się z kosztami oraz wieloma formalnościami. Na pracowniku bowiem ciąży obowiązek udowodnienia, że wystąpił mobbing w jego miejscu pracy.
