Od kilku lat coraz częściej mówi się o zjawisku, jakim jest mobbing. Słychać o nim w mediach przy okazji skandali politycznych lub biznesowych, często można o nich przeczytać w literaturze z zakresu zarządzania ludźmi, ale również w kodeksie pracy i literaturze dotyczącej praw pracowniczych. Mimo że pojęcie mobbingu zna niemal każdy z nas, nie wszyscy potrafią jasno określić, co ono oznacza.
Mobbing - definicja
Kodeks pracy wprowadził deficjencje mobbingu, zgodnie z art. 943 § 2 „Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.”
Definicję mobbingu opracowała Międzynarodowa Organizacja Pracy. Mobbing "to obraźliwe i mściwe zachowanie, wyrażające się poprzez okrutne, złośliwe i upokarzające usiłowania zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników, którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia. Mobbing zawiera w sobie bezustanne negatywne uwagi lub krytykę, izolowanie osoby od kontaktów społecznych, plotkowanie lub rozpowszechnianie fałszywych informacji ".
Innymi słowy mobbing jest świadomym, uporczywym nękaniem psychicznym pracownika w sposób werbalny lub niewerbalny przez przełożonego lub współpracownika, a nawet większą liczbę osób lub całą organizację (osoby nią zarządzające). W konsekwencji takiego zachowania pracownik jest w złym stanie psychicznym, przejawiającym się obniżoną samooceną, poczuciem odosobnienia, a nawet stanami lękowymi.
Czy to już mobbing?
Niezwykle istotne jest to, ze aby uznać konkretną osobę za ofiarę mobbingu, muszą zaistnieć wszystkie czynniki jednocześnie, czyli:
- działania lub zachowania dotyczą pracownika lub skierowane są przeciwko niemu,
- działania lub zachowania są długotrwałe i uporczywe,
- działania lub zachowania polegają na nękaniu lub zastraszaniu,
- celem oddziaływania jest poniżenie lub ośmieszenie pracownika, odizolowanie go od współpracowników lub wyeliminowanie z zespołu;
- w efekcie prowadzonych działań u pracownika występuje zaniżona ocena przydatności zawodowej, a także poczucie poniżenia czy ośmieszenia albo odizolowanie lub wyeliminowanie go z zespołu współpracowników
Mobbing - rodzaje działań
Mobbing może przyjmować różne formy. Wszelkie niepożądane działania mogą w różny sposób wpływać na różne aspekty życia zawodowego. Klasyfikacja tych działań obejmuje:
- działania wpływające negatywnie na proces komunikacji,
- działania wpływające negatywnie na relacje międzypracowniczne,
- działania wpływające negatywnie na postrzeganie pracownika w środowisku pracy,
- działania wpływające negatywnie na pozycję zawodowa pracownika,
- działania wywierające szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika.
Przyczyny mobbingu
Przyczyn powstawania mobbingu jest wiele, do najczęstsze zalicza się:
- niezdrowa kultura organizacyjna – tzw. nieustanny wyścig szczurów,
- niesprecyzowane obowiązki pracowników,
- brak perspektyw rozwoju zawodowego,
- niewłaściwa komunikacja,
- duże bezrobocie.
Jest to tylko kilka przyczyny, mogą wystąpić także inne powody występowania mobbingu.
Mobbing a prawa poszkodowanego
Jeśli pracownik czuje, że jest ofiarą mobbingu w miejscu pracy, jak najszybciej powinien temu przeciwdziałać. Pierwszym krokiem jest powiadomienie o zaistniałym fakcie przełożonego. W sytuacji, kiedy mobberem (osobą mobbującą) jest przełożony ofiary, o pomoc należy zwrócić się do kierownictwa wyższego szczebla lub do działu personalnego, jeśli wiemy, że otrzymamy oczekiwane wsparcie. Z prawnego punktu widzenia ofiara mobbingu może oczekiwać wymiernego odszkodowania za odniesione krzywdy. Pokrzywdzony może starać się o odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu psychicznym lub fizycznym - sąd w oparciu o opinię lekarza biegłego określa wysokość odszkodowania. Drugim możliwym świadczeniem jest odszkodowanie za straty poniesione wskutek zwolnienia się z pracy przez mobbing. Jednak zanim osoba pokrzywdzona zacznie starać się o zadośćuczynienie doznanych krzywd, musi udowodnić przed sądem, że rzeczywiście mobbing miał miejsce.
Mobbing - jak udowodnić, że padłeś/aś jego ofiarą?
O tym, czy mobbing rzeczywiście zaistniał, decyduje sąd. Niestety, sprawy dotyczące mobbingu w pracy nie należą do łatwych. Po pierwsze zazwyczaj rozpatrywane przez długi czas. Wymagają ustalenia wielu okoliczności, sprawdzenia różnych materiałów dowodowych i przesłuchaniu wielu świadków - najczęściej współpracowników ofiary. Po drugie należy pamiętać, że niestety to po stronie ofiary leży ciężar udowodnienia, że osoba oskarżona faktycznie dopuściła się mobbingu. Jest to bardzo trudne dla ofiary, ponieważ w efekcie bycia poddawaną mobbingowi, zazwyczaj jest osobą zastraszoną, która nie wierzy we własne siły. Dodatkowo codzienne funkcjonowanie w środowisku zawodowym, które czasami również jest negatywnie nastawione do ofiary, może być szczególnie trudne i obciążające psychicznie.
Mobbing - przeciwdziałanie to obowiązek pracodawcy
Kodeks pracy w art. 943 § 1 wskazuje, że pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Oznacza to, że pracodawcy przepisami prawa zobowiązani są do podejmowania wszelkich działań, mających na celu zapobieganie zjawiskom mobbingu oraz do podjęcia niezbędnych działań w zaistniałej sytuacji. Do działań zapobiegających mobbingowi w miejscu pracy można zaliczyć antymobbingowe prawo wewnętrzne organizacji, sposoby zarządzania personelem oraz kreowanie odpowiedniej etyki i kultury organizacyjnej firmy.
Bardzo trudno jest określić rzeczywistą skalę mobbingu . Dlatego bardzo ważnie jest przeciwdziałanie jemu. Dlatego w Kodeksie pracy wprowadzono deficjencje mobbingu. Sprawiło to że pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. Dodatkowo ofiara mobbingu może otrzymać odszkodowanie za odniesione krzywdy, za uszczerbek na zdrowiu psychicznym lub fizycznym. Czy też może otrzymać odszkodowanie za straty poniesione wskutek zwolnienia się z pracy przez mobbing.
