Przedawnienie długu to bardzo specyficzna instytucja, której celem jest uregulowanie realnych stosunków prawnych między wierzycielem a dłużnikiem, poprzez zwolnienie dłużnika z obowiązku spełnienia zobowiązań, których wierzyciel i tak sam nie dochodzi. Umożliwia to dłużnikom uchylanie się od płatności. Co więcej, dłużnicy mogą całkowicie uniknąć odpowiedzialności karnej za swoje zobowiązania finansowe. Kiedy zatem egzekwowanie wierzytelności staje się niemożliwe do zrealizowania? Zgodnie z definicją, zawartą w art. 117 § 2 Kodeksu Cywilnego, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia, przy czym zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Przedawnienie długu w obrocie gospodarczym - terminy
Ogólny termin, po którym roszczenia ulegają przedawnieniu to okres 6 lat, liczonych od dnia, w którym powstał obowiązek uregulowania należności. Jednak, ze względu na różne rodzaje zobowiązań finansowych, okres przedawnienia niektórych należności został ustawowo skrócony do 3 lat lub nawet do jednego roku. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Przedawnienie długu następujące po 3 latach
Ten termin przedawnienia roszczeń obowiązuje wobec wszelkich należności z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz z tytułu płatności okresowej, a więc z tytułu kary umownej, przewidzianej w umowie miedzy kontrahentami, z tytułu niezapłaconej lub niezwróconej kaucji oraz z tytułu niezapłaconej, bądź niezwróconej zaliczki i przedpłaty. Ten sam okres przedawnienia roszczeń ustalony jest również dla należności z tytułu weksli, przy czym obowiązuje on jedynie wystawcę weksla własnego, gdyż dla indosenta ustawodawca określił zaledwie roczny termin przedawnienia.
Przedawnienie długu następujące po 2 latach
Dwuletni okres przedawnienia roszczeń przewidziany jest dla przedsiębiorcy z tytułu powstałej sprzedaży, a więc z tytułu nieuregulowanej płatności za fakturę czy z tytułu odsetek za nieterminowe rozliczenie faktury. Podobnie jest w przypadku roszczeń z tytułu umowy o dzieło, tu również przedawnienie następuje w terminie 2 lat, licząc od dnia, w którym nastąpiło oddanie dzieła, lub w którym powinno oddanie działa nastąpić.
Przedawnienie długu po roku
Zaledwie dwanaście miesięcy wyznaczył ustawodawca osobie, chcącej dochodzić swoich roszczeń z tytułu umowy przewozu osób czy mienia oraz z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej. Ten sam okres na przedawnienie długu ustanowiony jest dla roszczeń wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie uszkodzonych rzeczy, jak również dla roszczeń najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów za użytkowane rzeczy.
Po przekroczeniu ustawowo przewidzianych terminów, egzekwowanie roszczeń staje się prawnie niemożliwe. Obecnie dłużnik musi podnieść zarzut przedawnienia i udowodnić, że roszczenie nie jest już wymagalne.
Sposoby na dłużników czekających na przedawnienie długu
Roszczenie przedawnione wciąż istnieje, ale przekształca się w tzw. "roszczenie niezupełne", które cechuje się tym, że nie może być przymusowo egzekwowane. Nader często zdarza się jednak tak, iż dłużnicy nadużywają tego prawa, celowo przeciągając niemożność ściągnięcia wierzytelności, aż do okresu przedawnienia. Temu jednak można przeciwdziałać, przerywając lub zawieszając bieg przedawnienia.
Przedawnienie długu a przerwanie biegu terminu
Przerwanie biegu przedawniania możliwe jest na trzy sposoby, poprzez wniesienie sprawy do sądu lub zwrócenie się do komornika, poprzez wszczęcie mediacji z dłużnikiem, lub jeżeli dłużnik bezpośrednio lub pośrednio uzna swoje zobowiązania finansowe wobec wierzyciela (odpowie na monit lub zwróci się z prośba o rozłożenie długu na raty). Dzięki przerwaniu biegu można znacznie wydłużyć okres, po którym należności zostaną uznane za niemożliwe do ściągnięcia, gdyż dopiero po zakończeniu wszelkich procedur sądowych, związanych z wydaniem wyroku zobowiązującego dłużnika do uregulowania zobowiązań wobec wierzyciela, następuje ponowne odliczanie okresu przedawnienia.
Przedawnienie długu za zawieszenie biegu terminu
Zawieszenie biegu przedawnienia istotnie różni się od czynności przerwania biegu przedawnienia. Może ono nastąpić tylko i wyłącznie wtedy, gdy wierzyciel nie jest w stanie przed sądem lub innym organem powołanym do rozpatrzenia sprawy, z przyczyn nie zależnych od niego, dochodzić swoich roszczeń. Do takich sytuacji zalicza się m.in. klęski żywiołowe, rozruchy społeczne i epidemie. Bieg przedawnienia zawiesza się wówczas tylko na czas trwania istotnych przeszkód, po czym wznawia jego dalszy przebieg.
Niestety, dość powszechnie zdarza się, że wierzyciele nie znają swoich praw i nie orientują się w przepisach Kodeksu cywilnego, a co za tym idzie, nie umieją odzyskać swoi należności. Ten fakt wykorzystują dłużnicy, skutecznie unikając odpowiedzialności finansowej za swoje zobowiązania. Często też, ściągnięcie wierzytelności jest niemożliwe przez nieprecyzyjnie skonstruowane przepisy ustawy. Dlatego też, sprawdzenie wiarygodności partnera handlowego winno być podstawową czynnością jaką powinien wykonać przedsiębiorca przed podpisaniem umowy o współpracy. Szybkim i bardzo tanim sposobem sprawdzenia rzetelności kontrahenta, jest wysłanie zapytania do Biura Informacji Gospodarczej. Raporty dotyczące rzetelności płatniczej podmiotów gospodarczych udostępniają również prywatne firmy, specjalizujące się w zakresie zbierania wszelkich informacji o dłużnikach, nie tylko z własnej centralnej ewidencji dłużników, ale także z bankowych rejestrów, takich jak BIK czy BRZBP. Koszt takiej usługi waha się w granicach od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych, a to w porównaniu do kosztów sądowych, adwokackich i windykacyjnych atrakcyjna metoda zabezpieczania finansów.
