Umowa darowizny podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, że w pewnych okolicznościach darowizna może podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Będzie tak w sytuacji, gdy jej przedmiotem są długi lub ciężary. Sprawdzamy, czy darowizna długów i ciężarów podlega zapłacie PCC!
Darowizna długów i ciężarów a obowiązek w zakresie PCC
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy.
Chodzi przy tym o takie długi, ciężary i zobowiązania przejęte przez obdarowanego, które pozostają w związku funkcjonalnym z przedmiotem darowizny i które w związku z dokonaną darowizną obciążają obdarowanego i tym samym zwalniają darującego z obowiązku ich ponoszenia.
W myśl art. 3 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej.
Z kolei zgodnie z art. 4 pkt 3 tejże ustawy obowiązek podatkowy przy umowie darowizny ciąży na obdarowanym.
Podstawę opodatkowania przy umowie darowizny – w myśl art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – stanowi wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego.
Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych według ustalonego wzoru PCC-3 oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika.
Przepis art. 7 ust. 1 pkt 2 cyt. ustawy określa stawki podatku, które wynoszą od m.in. umów darowizny:
przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%;
przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%.
Otrzymanie w darowiźnie nieruchomości obciążonej hipoteką
Dobrym przykładem na wyjaśnienie, w jaki sposób darowizna może podlegać opodatkowaniu podatkiem PCC, jest umowa darowizny nieruchomości obciążonej hipoteką.
Nie jest bowiem wykluczony przypadek, w którym darczyńca przekazuje na rzecz obdarowanego tytuł własności do nieruchomości, lecz zobowiązanie do spłaty hipoteki nadal pozostaje przy nim.
Samo przyjęcie przez obdarowanego prawa własności do nieruchomości obciążonej hipoteką nie rodzi obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych, gdyż przeniesienie w drodze darowizny ww. prawa nie powoduje przejścia na nabywcę długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, które zabezpieczone były przedmiotem hipoteki, z czym ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych wiąże powstanie zobowiązania podatkowego.
Pamiętajmy, że hipoteka stanowi jedynie zabezpieczenie rzeczowe roszczenia wierzyciela, polegające na tym, że wierzyciel może przeprowadzić egzekucję z przedmiotu hipoteki z pierwszeństwem przed osobami trzecimi i bez względu na to, kto jest właścicielem/posiadaczem przedmiotu hipoteki w momencie egzekucji.
Samo przeniesienie prawa do przedmiotu objętego hipoteką nie ma natomiast wpływu na pierwotny stosunek obligacyjny łączący wierzyciela i dłużnika. Nie następuje ani zmiana podmiotowa stron stosunku zobowiązaniowego, ani przedmiotu tego stosunku. Aby powstał obowiązek podatkowy w myśl ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, przeniesienie własności przedmiotu obciążonego hipoteką musiałoby być połączone z cesją zobowiązań po stronie dłużnika, co w opisywanym zdarzeniu przyszłym nie będzie miało miejsca.
Tylko w przypadku cesji zobowiązań na obdarowanego przeszłyby zobowiązania osobiste dłużnika i zostałaby spełniona przesłanka z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Aby w opisanym przypadku doszło do powstania obowiązku podatkowego w zakresie PCC, konieczne jest przejęcie długu. Zgodnie z art. 519 § 1 ustawy – Kodeks cywilny (kc) osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu).
Istotą instytucji przejęcia długu jest zmiana podmiotowa stosunku prawnego polegająca na tym, że w miejsce dotychczasowego dłużnika wstępuje inny podmiot, zwalniając tym samym dotychczasowego dłużnika z obowiązku spełnienia świadczenia.
Darowizna przedsiębiorstwa a PCC
Analogiczne skutki występują w dość powszechnie występującym przypadku darowizny przedsiębiorstwa.
Przypadkiem takim zajmował się Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji z 23 listopada 2016 roku (nr 2461-IBPB-2-1.4514.499.2016.2.PM). W opisie stanu faktycznego wskazano, że osoba fizyczna zamierza przekazać w drodze darowizny stanowiące jego własność przedsiębiorstwo na rzecz podatnika i fakt ten zgłosić właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy darowizny. W chwili darowizny wszelkie zobowiązania będą uregulowane.
Poza tym, jeśli planowana darowizna przedsiębiorstwa na rzecz strony obdarowanej nie będzie wiązać się z przejęciem przez nią długów i ciężarów albo zobowiązań osoby darującej, to umowa ta nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
W świetle powyższych wyjaśnień należy wskazać, że dla oceny wystąpienia skutków podatkowych w zakresie podatku PCC istotne znaczenie ma okoliczność, czy w związku z dokonaną darowizną dochodzi do przeniesienia na obdarowanego długów oraz ciężarów.
Mówiąc inaczej, ocenić należy, czy w danym przypadku do czynienia z mamy z instytucją przejęcia długów uregulowaną w art. 519 kc.
Jak widać z przedstawionej analizy, możliwa jest sytuacja, w której darowizna wywoła określone skutki podatkowe nie tylko w zakresie podatku od spadków i darowizn, lecz także w ramach podatku od czynności cywilnoprawnych. W związku z tym należy mieć na uwadze, czy umowa ta wiąże się z przejęciem długów.
