Darowizna w III grupie podatkowej – na co zwrócić uwagę?

Podstawową zasadą opodatkowania w podatku od spadków i darowizn jest to, że podatek opłaca nabywca. Jest on też zobowiązany do złożenia właściwego zeznania otrzymania darowizny, choć nie zawsze. Jak wygląda sprawa otrzymania darowizny nie w I ani nie w II, ale w III grupie podatkowej? Jak przebiega darowizna w III grupie podatkowej? Omawiamy.

Co podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn?

Podatkowi od spadków i darowizn podlegają wyłącznie niektóre czynności, które kwalifikują się jako nabycie rzeczy ruchomych, nieruchomych, środków pieniężnych, praw majątkowych w poniższych formach:

• darowizna, polecenie darczyńcy;
• dziedziczenie, zapis zwykły, zapis windykacyjny, polecenie testamentowe;
• nieodpłatna renta;
• nieodpłatne użytkowanie oraz służebność;
• zasiedzenie;
• nieodpłatne zniesienie współwłasności;
• zachowek;
• nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;
• nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Jedną z tych czynności jest otrzymanie darowizny.

Trzeba zaznaczyć, że równie ważne co przedmiot opodatkowania jest określenie, w jakim konkretnie miesiącu należy opodatkować otrzymany spadek albo darowiznę.

Grupy podatkowe w podatku od spadków i darowizn

W podatku od spadków i darowizn funkcjonują 3 grupy podatkowe. Na poczet korzystania zwolnienia z podatku występuje jeszcze tzw. zerowa grupa podatkowa, niemniej uwaga w niniejszej publikacji zostaje skierowana przede wszystkim na III grupę podatkową. 

W III grupie podatkowej znajdą się wszystkie te osoby, których nie można przyporządkować do I i II grupy podatkowej.

Stawki podatkowe w podatku od spadków i darowizn

W podatku od spadków i darowizn występują skale podatkowe w zależności od tego, do jakiej grupy podatkowej należy nabywca. Nawiązując do art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn, przedstawiono poniżej tabelę obrazującą wszystkie skale podatkowe w podatku od spadków i darowizn ze względu na podział na grupy podatkowe. Nasza uwaga powinna być najbardziej skupiona na III grupie podatkowej.

Podatek od spadków i darowizn w III grupie podatkowej 

Pierwszym etapem przy obliczaniu podatku od spadków i darowizn w III grupie podatkowej jest ustalenie wartości darowizny. 

Wartość darowizny w postaci środków pieniężnych stanowi po prostu ich tzw. wartość nabywcza określona w kwocie. Wartością darowizn w postaci rzeczowej jest najczęściej ich wartość rynkowa, która jest najczęściej określona w umowie darowizny, w innych umowach, aktach notarialnych, fakturach i innych dokumentach, wycenach, opiniach.

Drugim etapem obliczania podatku jest pomniejszenie wartości darowizny o kwotę wolną od podatku. W III grupie podatkowej kwota wolna to 5733 zł.

Jeżeli wartość darowizny określono np. na 50 000 zł, to kwotą do opodatkowania (podstawą do opodatkowania) będzie 44 267 zł.

Z kolei, gdy wartość darowizny określono np. na 5000 zł, to kwotą do opodatkowania (podstawą do opodatkowania) będzie 0 zł. Wartość darowizny nie przekroczyła kwoty wolnej. W takim przypadku nie ma obowiązku zgłoszenia otrzymanej darowizny.

Darowizna w III grupie podatkowej - termin zgłoszenia darowizny

Podatnicy w III grupie podatkowej nie mogą korzystać z żadnych zwolnień poza preferencją wynikającą z kwoty wolnej.

Zgłoszenia otrzymania darowizny dokonują w ciągu 1 miesiąca, licząc od dnia obowiązku opodatkowania darowizny (kiedy i w jakim momencie powstaje obowiązek opodatkowania – tabela wyżej).

Podatnik otrzymujący darowiznę dokonuje zgłoszenia jej otrzymania na formularzu SD-3.

Może go złożyć w formie elektronicznej albo przesłać listem poleconym, albo zanieść osobiście do urzędu skarbowego w formie papierowej.

Do zeznania SD-3 podatnik powinien dołączyć dokumenty potwierdzające określenie wartości darowizny, która stanowi podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Mogą to być m.in.: umowa sprzedaży, inne umowy, potwierdzenia przelewu, postanowienia sądu, orzeczenia sądu, zaświadczenia z banku, wypisy z ksiąg wieczystych, akt poświadczenia dziedziczenia, testament.

Podkreślenia wymaga fakt, że na wartość darowizny mogą wpływać np. długi i ciężary, które obniżają jej wartość, ale wyłącznie stwierdzone w dniu jej nabycia. Mogą także wystąpić dokumenty, które będą potwierdzać zwiększenie wartości darowizny.

1. jeżeli przedmiotem darowizny są nieruchomości, urząd skarbowy obejmujący zasięgiem terytorialnym miejsce położenia nieruchomości;

2. jeżeli przedmiotem darowizny są pozostałe rzeczy, środki pieniężne lub prawa majątkowe, będzie nim urząd skarbowy ze względu na ostatni adres zamieszkania lub pobytu w dniu otrzymania darowizny (w dniu powstania obowiązku opodatkowania).

Przykład 1.

Starsza pani mieszka samotnie w mieszkaniu. Wszystkie jej dzieci wyjechały w latach 90. do USA. Podatnik przez te wszystkie lata pomagał kobiecie. W ostatnim czasie otrzymał od niej darowiznę na sumę 85 000 zł. Darowizna ta została przekazana na jego konto 27 września 2023 roku. Podatnik ma obowiązek zgłoszenia otrzymanej darowizny w terminie miesiąca od 27 września 2023 roku oraz opodatkowania jej zgodnie ze skalą dla III grupy podatkowej. Podatek w tym wypadku wyniesie 14 433,60 zł.

85 000 zł − 5733 zł = 79 267 zł

1. Podatek od kwoty darowizny do sumy 23 665 zł wynosi 3313,20 zł.
2. Podatek od nadwyżki ponad tę kwotę wynosi 11 120,04 zł (55 602 zł × 20%).
3. Podatek od nabytej darowizny wynosi 11 120,40 zł + 3313,20 zł = 14 433,60 zł.

Przykład 2.

Podatniczka (nabywczyni) ma otrzymać w darowiźnie mieszkanie od starszego sąsiada, którym opiekowała się przez ostatnich 10 lat. Jednak wartość określona w akcie notarialnym nabycia mieszkania jest niższa niż aktualna wartość rynkowa takiego mieszkania. Podatniczka w porozumieniu z sąsiadem sprawdziła, ile na danym rynku warte jest dane mieszkanie, a więc określiła jego wartość rynkową. Dla upewnienia się dokonanej wyceny powołała biegłego rzeczoznawcę, który dokonał wyceny. Wartość wynikająca z tej wyceny faktycznie przewyższała znacznie wartość wynikającą z aktu notarialnego nabycia mieszkania przez starszego sąsiada. Udając się do notariusza, podatniczka z sąsiadem mogą przedstawić aktualną wartość mieszkania będącego przedmiotem darowizny. W przypadku umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego podatek od spadków i darowizn pobiera notariusz.

Uwaga na sumowanie otrzymanych darowizn

Na koniec warto jeszcze wspomnieć o sumowaniu darowizn. Oznacza to, że jeżeli podatnik z III grupy podatkowej otrzymał w ciągu 5 ostatnich lat kilka darowizn od 1 osoby, to podlegają one sumowaniu.

Oznacza to, że kwota wolna od podatku 5 733 zł ma zastosowanie 1 raz do tego obdarowanego i to w stosunku do sumy darowizn otrzymanych w ciągu 5 ostatnich lat.

Jeżeli w ciągu ostatnich 5 lat obdarowany odprowadzał już podatek od spadków i darowizn od otrzymanych darowizn od tej 1 osoby, to przy kolejnych (w ciągu 5 lat) odlicza zapłacony już wcześniej podatek.

Dzieje się tak dlatego, że przy każdej kolejnej darowiźnie obdarowany je dodaje, a następnie oblicza podatek od spadków i darowizn od całości i odejmuje już odprowadzone wcześniej podatki.