Regionalne Programy Operacyjne (RPO) finansowane z funduszy europejskich oraz budżetów poszczególnych województw, które są wdrażane przez Urzędy Marszałkowskie, przewidują szereg działań wsparcia lokalnego rynku pracy. Możemy wyróżnić m.in. projekty: aktywizujące osoby bezrobotne i bierne zawodowo, poprawiające sytuację zawodową osób zatrudnionych na umowach krótkoterminowych i cywilnoprawnych, zwiększające zatrudnienie wśród osób opiekujących się dziećmi do 3. roku życia, wydłużające aktywność zawodową na rynku pracy osób po 50. roku życia czy też związane z tworzeniem nowych miejsc pracy. Szczególne miejsce w tej grupie znajdują programy związane z przystosowaniem do zmian zachodzących w gospodarce w ramach działań outplacementowych. Ich celem jest skuteczna organizacja procesu zwolnień poprzez udzielenie pomocy zwalnianym pracownikom w odnalezieniu się w nowej sytuacji życiowej, w tym przede wszystkim działania prowadzące do podjęcia i utrzymania zatrudnienia. O tym, czym jest outplacement oraz kto i na jakich zasadach może wziąć udział w programach finansowanych ze środków unijnych, dowiesz się z niniejszego artykułu.
Outplacement - kto może z niego skorzystać?
Zasady kwalifikacji do projektu aktywizacji zawodowej współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego na terenie konkretnych województw mogą się od siebie nieznacznie różnić. Wśród uczestników są wymienione przede wszystkim:
- osoby zwolnione, pozostające bez zatrudnienia, które utraciły pracę z przyczyn niedotyczących pracownika w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy przed dniem przystąpienia do projektu i nie posiadają jednocześnie źródła dochodu z tytułu innej działalności zarobkowej wykonywanej w wymiarze równym lub większym niż połowa wymiaru czasu pracy (weryfikacja odbywa się wówczas na podstawie następujących dokumentów: świadectwo pracy, wypowiedzenie umowy o pracę, w których wskazana jest przyczyna zwolnienia lub oświadczenia pracodawcy wskazującego przyczynę zwolnienia z zakładu pracy),
- osoby przewidziane do zwolnienia, które znajdują się w okresie wypowiedzenia stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracownika lub osoby, które zostały poinformowane przez pracodawcę o zamiarze nieprzedłużenia przez niego stosunku pracy lub stosunku służbowego i nie posiadają jednocześnie źródła dochodu z tytułu innej działalności zarobkowej wykonywanej w wymiarze równym lub większym niż połowa wymiaru czasu pracy (weryfikacja odbywa się na podstawie wypowiedzenia umowy o pracę lub oświadczenia pracodawcy o zamiarze zwolnienia pracownika),
- osoby zagrożone zwolnieniem, pracownicy zatrudnieni u pracodawcy, którzy w okresie 12 miesięcy poprzedzających przystąpienie do projektu dokonali rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn niedotyczących pracowników, zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 13 marca 2003 o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, weryfikacja odbywa się na podstawie oświadczenia pracodawcy,
- osoby odchodzące z rolnictwa, które podlegają ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu na podstawie Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 o ubezpieczeniu społecznym rolników z tytułu prowadzenia lub pracy w gospodarstwie rolnym, które zamierzają podjąć zatrudnienie lub inną działalność pozarolniczą, objęte obowiązkiem ubezpieczenia społecznego na podstawie Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, weryfikacja odbywa się na podstawie zaświadczenia potwierdzającego ubezpieczenie w KRUS,
- osoby, którym wygasła umowa na czas określony, a brak możliwości jej przedłużenia wynika z trudnej sytuacji przedsiębiorstwa (weryfikacja odbywa się na podstawie oświadczenia pracodawcy, a każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie).
Analizując szczegółowo uczestników projektów outplacementowych, od razu widoczny jest wspólny mianownik, który ich łączy (z wyjątkiem osób odchodzących z rolnictwa), a mianowicie to, że pozostają lub niebawem znajdą się w trudnej sytuacji na rynku pracy nie z własnej winy. Rozwiązanie/wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego nastąpiło z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Do najczęstszych sytuacji, które do tego doprowadziły, należy zaliczyć m.in.: ogłoszenie upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych lub technologicznych. Rzadziej występujące okoliczności to wygaśnięcie stosunku pracy lub stosunku służbowego w przypadku śmierci pracodawcy, a także przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i niezaproponowanie przez nowego właściciela nowych warunków pracy i płacy.
Należy pamiętać, że projekty outplacementowe dofinansowane z funduszy europejskich są realizowane przez podmioty (organizacje pozarządowe, organizacje pracodawców, agencje rozwoju regionalnego, placówki systemu oświaty itp.) wyłonione w konkursach ogłaszanych przez Urzędy Marszałkowskie. O możliwości przystąpienia do danego projektu oprócz spełnienia warunku grupy docelowej, decyduje miejsce zamieszkania na terenie danego województwa w rozumieniu przepisów Kodeksu Cywilnego (art. 25 kc) lub miejsce zatrudnienia.
Outplacement - formy wsparcia
Projekty outplacementowe obejmują kompleksowy zestaw działań dostosowanych do indywidualnych potrzeb uczestników i zakładają udzielanie obligatoryjnych i fakultatywnych form wsparcia.
Doradztwo zawodowe z elementami pośrednictwa pracy jest podstawową formą wsparcia, z której korzysta każdy uczestnik projektu. Odbywa się ono indywidualnie z doradcą zawodowym i może polegać m.in. na: pomocy w zdiagnozowaniu przyczyn pozostawania bez zatrudnienia, wskazaniu szkoleń, innych instrumentów oraz instytucji, które zwiększą szansę lub pomogą w podjęciu zatrudnienia. Doradca pomaga również określić dalszą ścieżkę zawodową oraz weryfikuje predyspozycje uczestnika do prowadzenia działalności gospodarczej. Na tym etapie powstaje Indywidualny Plan Działania, który zawiera w szczególności: formy pomocy, z których będzie mógł skorzystać uczestnik w ramach projektu, działania planowane do samodzielnej realizacji przez bezrobotnego lub poszukującego pracy oraz planowane terminy i liczby konkretnych form wsparcia. Uczestnik, który pozytywnie zakończył udział w doradztwie zawodowym, zostaje objęty pośrednictwem pracy, w którego skład wchodzi: udzielanie pomocy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia, upowszechnianie ofert pracy, udzielanie pracodawcom informacji o kandydatach do pracy oraz inicjowanie, a także organizowanie kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami.
Szkolenia zawodowe mają natomiast umożliwić uczestnikom projektu uzupełnienie lub podniesienie kwalifikacji zawodowych tak, aby zwiększyć ich szansę na podjęcie zatrudnienia. Ich efektem zawsze powinno być nabycie kompetencji, które zostaną potwierdzone odpowiednim certyfikatem, dyplomem lub innym dokumentem. W ramach wsparcia szkoleniowego można sfinansować uczestnikowi koszty egzaminów oraz niezbędnych badań lekarskich lub psychologicznych. Niektóre projekty przewidują dla osób uczestniczących w szkoleniach stypendium, którego wysokość ustalana jest na podstawie kwoty zasiłku, o którym mowa w art. 72 ust.1 pkt.1 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jeżeli liczba godzin wynosi nie mniej niż 150 miesięcznie, wysokość stypendium nie powinna przekraczać 120% wspomnianej kwoty zasiłku (około 1400 zł). W przypadku niższego miesięcznego wymiaru godzin liczona jest proporcjonalnie.
Osobną formę wsparcia stanowią studia podyplomowe. Wybór kierunku będzie dokonywany zgodnie z analizą kompetencji uczestnika projektu, która jest zawarta w Indywidualnym Planie Działania. Uczestnik studiów podyplomowych zobowiązany jest m.in. do: podpisania umowy finansowania studiów podyplomowych, systematycznego realizowania programu studiów oraz ich ukończenia wraz z przystąpieniem do egzaminu końcowego w przewidzianym terminie. W większości projektów finansowane jest 100% kosztów studiów.
W przypadku gdy uczestnik projektu podejmuje zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą w miejscowości innej niż dotychczasowe miejsce zamieszkania, może ubiegać się o dodatek relokacyjny. Jest to forma wsparcia finansowego na rzecz mobilności geograficznej, tj. m.in. sfinansowania kosztów dojazdu czy zapewnienie środków na zasiedlenie. Do najczęściej spotykanych warunków, które muszą być spełnione łącznie, aby ubiegać się o dodatek relokacyjny, zalicza się to, że odległość od stałego miejsca zamieszkania do miejsca podjęcia zatrudnienia musi wynosić co najmniej 60-80 km oraz pozostawanie w zatrudnieniu przez okres co najmniej 6 miesięcy od dnia nawiązania stosunku pracy. Kwota dodatku może wynieść nawet kilka tysięcy złotych.
Wsparcie na rozwój przedsiębiorczości cieszy się największym zainteresowaniem wśród uczestników projektów outplacementowych. Pomoc obejmuje wówczas szkolenia z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, bezzwrotną dotację na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej oraz wsparcie pomostowe. W ramach etapu szkoleniowego uczestnicy poznają podstawy księgowości, prawa pracy i prawa podatkowego oraz przygotowują biznesplan. Wysokość dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej ustalana jest na podstawie 6-krotności przeciętnego wynagrodzenia w kraju i oscyluje w granicach 25 000-30 000 zł (operator może zwiększyć lub zmniejszyć tę kwotę). Wsparcie pomostowe, które przyznawane jest na okres od 6 do 12 miesięcy, pozwala przedsiębiorcy finansować koszty bieżące związane z prowadzeniem działalności (składki ZUS, koszty opłat telekomunikacyjnych, wydatki na media, czynsz, zlecenie obsługi księgowej, marketingowej czy informatycznej). Warunkiem koniecznym, aby wymienione formy pomocy były dotacją bezwrotną, jest prowadzenie nieprzerwanie przez 12 miesięcy działalności gospodarczej oraz niezaleganie przez ten okres z opłatami na rzez ZUS-u i Urzędu Skarbowego.
W ramach projektów outplacementowych, które są finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego, osoby, które znalazły się w ciężkiej sytuacji na rynku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, mogą skorzystać z różnych form wsparcia. Niewątpliwie największym zainteresowaniem cieszą się dotacje na zakładanie działalności gospodarczej, które w połączeniu ze wsparciem pomostowym dają największy zastrzyk finansowy. Należy jednak pamiętać, że z tej pomocy będą mogły skorzystać jedynie osoby, które wykażą przed doradcą zawodowym, że posiadają nie tylko kwalifikacje, ale także predyspozycje do prowadzenia własnej firmy.