Bony na innowacje to współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej kosztów prowadzenia prac badawczo-rozwojowych oraz doradczych, które są wykonywane przez wyspecjalizowane jednostki na rzecz przedsiębiorców. Zrealizowana w ramach bonu usługa powinna doprowadzić do opracowania nowych lub znacznie ulepszonych od istniejących produktów, procesów, usług i być ukierunkowana na uzyskanie innowacyjnych efektów wdrożeniowych. Inaczej mówiąc, to współpraca przedsiębiorców (MŚP) ze sferą badawczo-rozwojową oraz profesjonalnymi instytucjami doradczymi, która ma stworzyć warunki do transferu badań, nowoczesnych technologii, wiedzy i innowacji pomiędzy tymi jednostkami, przyczyniając się do rozpowszechniania kultury innowacji oraz przedsiębiorczości. Zazwyczaj firmy potrafią zdefiniować swoje innowacyjne potrzeby, ale brakuje im wsparcia merytorycznego, technicznego i organizacyjnego, które pozwoli wdrożyć pomysły w życie. Wówczas z pomocą przychodzą granty udzielane w ramach bonu na innowacje.
Bony na innowacje - formy wsparcia
Bony na innowacje udzielane są przedsiębiorcom w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego przewidzianego dla danego województwa lub programu ogólnokrajowego: Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014–2020 (do tej pory), a w przyszłości Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027. W pierwszym przypadku urzędy marszałkowskie wyłaniają podmioty, które odpowiadają za udzielanie grantów. Przedsiębiorca zainteresowany uzyskaniem wsparcia, posiadający siedzibę/ oddział/ zakład lub filię na terenie danego województwa, składa wniosek o grant w odpowiedzi na ogłoszenia o konkursie zamieszczone przez grantodawców. W drugim przypadku grantodawcą jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, a konkursy organizowane są dla wszystkich MŚP prowadzących działalność na terytorium całego kraju.
W ramach projektu jednemu wnioskodawcy może być przydzielony jeden grant na innowację, którego wysokość może wynieść od kilkudziesięciu do nawet kilkuset tysięcy złotych (maksymalną wartość projektu zawsze określa regulamin konkursu, wyższe kwoty można uzyskać w ramach konkursów ogólnokrajowych). Przedsiębiorca może pokryć do 85% wydatków kwalifikowalnych usługi, pozostałe 15% musi zapewnić w formie pieniężnej ze środków własnych. Wsparcie udzielane w formule grantu może być przeznaczone na następujące usługi na rzecz MŚP:
- przeprowadzenie oraz wdrożenie nabytych prac B+R,
- opracowanie lub wdrożenie nowego produktu/ usługi/ technologii odnoszące się bezpośrednio do przedmiotu działalności przedsiębiorstwa (w tym specjalistyczne usługi laboratoryjne/pomiarowe diagnostyczne, certyfikacyjne, testowanie produktu i technologii),
- uzyskanie ochrony własności przemysłowej lub nabycie tych praw,
- wykonanie testów wdrożeniowych,
- prowadzenie badań i analiz w zakresie optymalizacji produktu,
- doradztwo w zakresie usprawnienia zarządzania (m.in. optymalizacja procesów logistycznych),
- doradztwo w zakresie internacjonalizacji w przygotowania strategii rozwoju działań eksportowych oraz prowadzenia przedsiębiorstwa na terytorium Unii Europejskiej.
Każdy podmiot, który został zakwalifikowany do udziału w projekcie, ma obowiązek wykazania utrzymania efektów usługi przez kolejne trzy lata po zakończeniu prac według ustalonych procedur.
Wykonawca usługi
Wybór odpowiedniego wykonawcy jest kluczowy do realizacji usługi w ramach bonu na innowacje. Wykonawca jest bowiem odpowiedzialny zarówno za kompleksową realizację usługi, jak i dostarczenie przedsiębiorcy jej efektów. Wybór ten powinien być dokonany przed złożeniem wniosku o grant (wynika to m.in. z tego, że część wniosku przygotowywana jest wspólnie: opis usługi, budżet projektu). W przypadku gdy przepisy Ustawy z dnia 11 września 2019 roku Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2021 poz. 1129, 1598) zobowiązują wnioskodawcę do jej zastosowania podczas udzielania zamówień publicznych, wówczas przy wyłanianiu wykonawcy wnioskodawca również podlega przepisom tejże ustawy. W pozostałych sytuacjach wybór wykonawcy powinien odbyć się w oparciu o najbardziej korzystną ekonomicznie i jakościowo ofertę. Należy tutaj przestrzegać zarówno prawa unijnego, jak i krajowego w zakresie zapewnienia zasad przejrzystości, jawności i ochrony uczciwej konkurencji oraz równości szans wykonawców na rynku. W tym celu należy upublicznić ofertę, czyli skierować zapytanie do co najmniej trzech potencjalnych wykonawców. Rekomenduje się uzyskanie minimum dwóch ofert cenowych. Należy również pamiętać, że wykonawca usługi nie może być w żaden sposób powiązany osobowo lub kapitałowo z wnioskodawcą.
Potwierdzenie zachowania wszelkich procedur stanowi protokół wyboru wykonawcy zawierający m.in.: wykaz podmiotów, do których skierowano zapytanie, opis przedmiotu zamówienia, kryteria wyboru, wykaz zebranych ofert oraz uzasadnienie wyboru. Jak widać, proces wyboru wykonawcy jest określony bardzo szczegółowo. Nie inaczej wygląda sytuacja dotycząca kryteriów, którym musi sprostać wykonawca usługi. Powinna to być jednostka posiadająca odpowiedni potencjał merytoryczny i techniczny oraz doświadczenie badawcze oraz wdrożeniowe. Regulaminy poszczególnych konkursów, w ramach których udzielane są bony na innowacje, mogą również określać dokładniejsze kryteria dostępu. Wówczas wykonawcą usługi może być jednostka naukowa rozumiana jako organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę, określona w art. 2 pkt 83 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 (GBER), posiadająca siedzibę na terytorium RP, która zalicza się do jednej z poniższych kategorii:
- akredytowane laboratorium (posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji) lub notyfikowane laboratoria przez podmioty, o których mowa w art. 21 ust. 1 Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 o systemie oceny zgodności (Dz.U. 2021, poz. 1344),
- organizacje prowadzące badania i upowszechniającą wiedzę, posiadające kategorię naukową A+, A albo B przyznaną na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym i nauce,
- centra transferu technologii uczelni,
- przedsiębiorcy posiadający status centrum badawczo-rozwojowego,
- Sieć Badawcza Łukasiewicz, o której mowa w art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 21 lutego 2019 roku o Sieci Badawczej Łukasiewicz (Dz.U. 2019. poz. 534).
Inteligentne specjalizacje
W ramach bonu na innowacje jednym z kryteriów oceny wniosku może być zgodność projektu z krajowymi lub regionalnymi inteligentnymi specjalizacjami. W 2010 roku Komisja Europejska przyjęła Strategię Europa 2020, która wskazuje trzy priorytety: wzrost inteligentny, wzrost zrównoważony oraz wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu. W celu realizacji powyższych priorytetów każdy z regionów i państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane do opracowanie strategii inteligentnej specjalizacji. Określa ona m.in.: priorytety społeczno-gospodarcze danego regionu/kraju w obszarze badań, rozwoju i innowacji (B+R+I) oraz skupienie inwestycji na obszarach zapewniających wzrost konkurencyjności gospodarki. Celem zdiagnozowania inteligentnych specjalizacji jest skupienie inwestycji na badaniach, rozwoju i innowacjach w obszarach o największym potencjale innowacyjnym i konkurencyjnym kraju/regionu, co ma przynieść gospodarce największe korzyści. Inteligentne specjalizacje są swego rodzaju kompasem dla inwestycji w badania i innowacje oraz umożliwiają skuteczniejsze wdrażanie rozwiązań technologicznych na rynek i zwiększają szanse na szybki zwrot z inwestycji w B+R+I. Do Krajowych Inteligentnych Specjalizacji zaliczamy: zdrowe społeczeństwo; biogospodarkę rolno-spożywczą, leśno-drzewną i środowiskową; zrównoważoną energetykę; gospodarkę o obiegu zamkniętym; innowacyjne technologie i procesy przemysłowe. Każde województwo ustaliło natomiast inteligentne specjalizacje dla swojego regionu. Aplikując o środki w ramach bonu na innowacje, warto więc sprawdzić, czy nasz projekt wpisuje się w krajowy lub regionalny katalog inteligentnych specjalizacji.
Zawarcie umowy
Wniosek o grant, który został pozytywnie rozpatrzony, jest rekomendowany do podpisania umowy. O kolejności umieszczenia na liście rankingowej decyduje liczba uzyskanych punktów w ramach oceny merytorycznej. Umowy na realizację projektów są natomiast podpisywane do momentu wyczerpania alokacji przeznaczonej na dany konkurs. Może zatem dojść do sytuacji, że wniosek został pozytywnie oceniony, ale odległe miejsce na liście rankingowej spowoduje, że zabraknie środków na realizację przedsięwzięcia. Najpóźniej w dniu podpisania umowy grantobiorca składa zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy na kwotę przyznanego dofinansowania. Wspomniane zabezpieczenie ma formę weksla in blanco z podpisem notarialnie poświadczonym albo złożonym w obecności osoby upoważnionej przez grantodawców wraz z deklaracją wekslową. Niezłożenie zabezpieczenia skutkuje brakiem możliwości podpisania umowy. Wówczas grantobiorca potwierdza również aktualność wszystkich oświadczeń i dokumentów złożonych wcześniej oraz zobowiązuje się do realizacji projektu zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem. Zmiany w projekcie mogą być dokonywane wyłącznie na pisemną prośbę wraz z uzasadnieniem zaistniałej sytuacji.
Finansowanie i rozliczenie usługi
Obowiązkiem grantobiorcy jest przedstawienie raportu cząstkowego/ końcowego z realizacji usługi będącej przedmiotem umowy o powierzenie grantu. Wraz z załącznikami stanowi on podstawę wypłaty wsparcia. Raport musi być sporządzony przez wykonawcę usługi i powinien zawierać co najmniej: termin wykonania usługi; zakres zrealizowanych działań i osiągniętych wyników; potwierdzenie, że realizacja usługi przyczyniła się do powstania innowacji produktowej lub procesowej w działalności grantobiorcy na poziomie zadeklarowanym we wniosku; wskazanie osób, które zgodnie z ofertą wykonały usługę. W przypadku gdy w treści wniosku o grant uwzględniono dokonanie przez grantobiorcę zgłoszenia patentowego/ zgłoszenia wzoru użytkowego/ wzoru przemysłowego, należy przedstwić poświadczony przez grantobiorcę za zgodnością z oryginałem dokument potwierdzający dokonanie takiego zgłoszenia do właściwego urzędu. Operator może wstrzymać wypłatę wsparcia w razie wystąpienia wątpliwości co do prawidłowości realizacji umowy. W takiej sytuacji grantobiorca ponosi odpowiedzialność za uregulowanie wszelkich należności wobec wykonawcy. Jeżeli grant został wykorzystany niezgodnie z przeznaczeniem lub pobrany nienależnie/ w nadmiernej wysokości, dochodzi do rozwiązania umowy, a grantobiorca zobowiązany jest do zwrotu całości otrzymanego grantu wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych.
Celem programu bonów na innowacje jest zwiększenie aktywności innowacyjnej przedsiębiorstw oraz wsparcie ich współpracy z jednostkami naukowymi w zakresie dotyczącym prowadzenia prac B+R+I. Liczba ogłoszonych konkursów zarówno w ramach programów regionalnych, jak i ogólnokrajowych oraz duże zainteresowanie tą formą wsparcia wśród przedsiębiorców potwierdzają, że do powstania nowych lub ulepszonych produktów niezbędna jest wymiana doświadczeń między światem nauki a biznesem.
