Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej to już trzecia edycja specjalnego programu ponadregionalnego, który będzie wspierał inwestycje sprzyjające konkurencyjności gospodarki oraz wyższej jakości życia w Polsce Wschodniej. Do tej pory program wdrażany był w województwach warmińsko-mazurskim, podlaskim, lubelskim, świętokrzyskim i podkarpackim. Nowością jest włączenie do programu części województwa mazowieckiego (bez Warszawy i 9 powiatów ją otaczających). Na dofinansowanie mogą liczyć projekty skierowane na wzmocnienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, wpływające na atrakcyjność miast i podniesienie jakości życia mieszkańców w dobie zmian klimatycznych, wykorzystujące potencjał turystyki dla rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zwiększające dostępność transportową makroregionu.
Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej - założenia programu
Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027 to wsparcie rzędu 2,65 mld euro pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Powyższa kwota została podzielona na następujące obszary wsparcia:
- transport kolejowy – 690 mln euro,
- przedsiębiorczość – 500 mln euro,
- drogi wojewódzkie – 430 mln euro,
- zrównoważona mobilność miejska – 420 mln euro,
- adaptacja miast do zmian klimatu – 255 mln euro,
- zrównoważona turystyka 140 mln euro,
- dystrybucja energii – 120 mln euro,
- bioróżnorodność – 55 mln euro.
Do podmiotów, które będą mogły aplikować o środki, zaliczamy m.in.: mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, ośrodki innowacji, operatorów sieci dystrybucji energii elektrycznej, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, parki narodowe, instytucje odpowiedzialne za gospodarkę wodną oraz zarządców infrastruktury kolejowej.
Podział środków w ramach programu na poszczególne cele tematyczne jednoznacznie wskazuje, że poza transportem kolejowym rozwój przedsiębiorczości jest kluczowym obszarem interwencji Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej. Wynika to przede wszystkim z efektów wdrażania Programu Operacyjnego Polska Wschodnia realizowanego w latach 2014-2020. Jak podaje Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, w wyniku działań przewidzianych dla przedsiębiorców z Polski Wschodniej w ostatnich latach udało się na obszarze wsparcia stworzyć ponad 2200 nowych miejsc pracy, z dotacji na rozwój działalności skorzystało ponad 3200 przedsiębiorstw, a 240 podmiotów weszło na nowe rynki zagraniczne. Kontynuacja rozwoju przedsiębiorczości i przeznaczenie na ten cel kwoty 500 mln euro wskazuje, że zrównoważony i trwały rozwój Polski Wschodniej nie jest możliwy bez innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki. Przedstawiamy 5 dziedzin, w ramach których przedsiębiorcy z Polski Wschodniej będą mogli liczyć na wsparcie z Funduszy Europejskich.
Platformy startowe dla nowych pomysłów – kto może ubiegać się o wsparcie?
Działania podzielono na 2 komponenty, w ramach których do wykorzystania w najbliższych latach przewidziano kwotę 100 mln euro. W ramach pierwszego komponentu do składania wniosków uprawnione są ośrodki innowacji mające siedzibę na obszarze makroregionu Polski Wschodniej oraz osoby z pomysłem na innowacyjny biznes typu startup. W trakcie inkubacji zostanie zapewnione kompleksowe indywidualne wsparcie dla przedsiębiorstw na najwcześniejszym etapie ich rozwoju, obejmujące innowacyjne usługi niezbędne do przeprowadzenia prac nad rozwojem pomysłu biznesowego i jego wdrożeniem. Założenie jest takie, aby program inkubacji realizowały ośrodki innowacji działające w partnerstwie z innymi podmiotami ekosystemu wsparcia przedsiębiorczości startupowej, czyli m.in. uczelnie wyższe, fundusze venture capital oraz instytucje otoczenia biznesu. Komponent drugi przeznaczony jest natomiast do startupów, które przeszły proces inkubacji w platformach startowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej i potrzebują środków na sfinansowanie wydatków niezbędnych do wejścia na rynek i pierwszą sprzedaż. Przedsięwzięcia o potencjale w kluczowych obszarach dla makroregionu, które wymagają zaangażowania znacznych środków i dłuższego okresu realizacji, będą mogły pozyskać dodatkowe wsparcie na rozwój swojego biznesu założonego w ramach programu Platform startowych. Należy zwrócić uwagę, że pierwsze nabory w 2023 roku będą przeznaczone dla startupów, które przeszły inkubację w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia 2014-2020 i posiadają ważny Raport o inkubacji.
Gospodarka o obiegu zamkniętym – jak wdrażać projekty przyjazne środowisku?
Wyczerpujące się zasoby surowców naturalnych oraz postępujące w bardzo szybkim tempie negatywne zmiany w środowisku leżą u podstaw idei gospodarki o obiegu zamkniętym. Koncepcja, zgodnie z którą surowce i produkty są wykorzystywane w gospodarce jak najdłużej, a odpady wytwarzane przez firmy są przydatne w kolejnych etapach produkcyjnych, ma pomóc krajom Unii Europejskiej osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku. Aby skutecznie wdrożyć w życie nowe plany biznesowe, które będą przyjazne środowisku, przedsiębiorcy potrzebują zarówno wsparcia finansowego, jak i szkoleniowego. Kompleksowe projekty na rzecz wdrożenia modeli biznesowych opartych na GOZ co do zasady mają być dwuetapowe. W ramach pierwszego etapu poprzez audyt oraz specjalistyczne doradztwo ma dojść do opracowania nowego modelu biznesowego funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz ustalenia kierunku transformacji w nurcie gospodarki o obiegu zamkniętym. Drugi etap – wdrożeniowy, to wsparcie na zaprojektowanie i przeprowadzenie niezbędnych prac dostosowawczych, zakup lub zaprojektowanie nowej technologii, działania inwestycyjne polegające m.in. na zakupie bardziej przyjaznych dla środowiska maszyn oraz przekwalifikowanie pracowników w celu wdrożenia nowego modelu biznesowego. Na działanie zaplanowano budżet w kwocie 100 mln euro, o które przedsiębiorcy z Polski Wschodniej będą mogli ubiegać się od II kwartału 2023 roku.
Automatyzacja i robotyzacja w MŚP
Bardziej zindywidualizowane potrzeby klientów i narastający trend personalizacji produktów i usług to czynniki, które napędzają transformację w kierunku Przemysłu 4.0. Koncepcja ta zakłada integrację łańcucha wartości, wprowadzenie nowych modeli biznesowych oraz cyfryzację produktów i usług. Zastosowanie takich rozwiązań będzie możliwe dzięki wykorzystaniu nowych technologii cyfrowych, zasobów danych oraz zapewnieniu komunikacji w sieci współpracy maszyn, urządzeń i ludzi. Kompleksowe wsparcie projektów MŚP w ramach działania ma zatem obejmować:
- przeprowadzenie audytu technologicznego/diagnozy dojrzałości cyfrowej przedsiębiorstwa, tj. wskazania procesów produkcyjnych, usługowych lub biznesowych, które mogą podlegać automatyzacji lub robotyzacji,
- opracowanie mapy drogowej transformacji w kierunku Przemysłu 4.0, tj. wdrożenia procesu automatyzacji/robotyzacji i rozwoju przedsiębiorstwa na podstawie tych procesów,
- wdrożenie działań wynikających z opracowania mapy drogowej w przedsiębiorstwie, w szczególności działań inwestycyjnych oraz usług doradczych i szkoleniowych.
Na uwagę zasługuje forma udzielania wsparcia, którą będzie dotacja warunkowa. Zgodnie z art.57 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 roku państwa członkowskie mogą udzielać beneficjentom dotacji warunkowych, które podlegają pełnemu lub częściowemu zwrotowi, zgodnie z dokumentem określającym warunki wsparcia. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości planuje ogłoszenie pierwszego naboru wniosków na Automatyzację i robotyzację w MŚP, wówczas poznamy szczegółowe zasady warunkowego mechanizmu dotacyjnego.
Wzornictwo w MŚP – jak dostosować produkty do oczekiwań klientów?
Obok wsparcia dla startupów wzornictwo w MŚP jest drugim działaniem, które będzie kontynuowane w nowej perspektywie finansowej w porównaniu do Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2014-2020. Z przeprowadzonych badań wynika, że wzornictwo może być traktowane jako jeden z kluczowych (wraz z technologią i kapitałem ludzkim) czynników podnoszenia innowacyjności przedsiębiorstw. Co istotne, może być ono wykorzystywane we wszystkich branżach/sektorach gospodarki, również w usługach. Kompleksowe wsparcie MŚP w zakresie wykorzystania procesów wzorniczych w celu lepszego dostosowania firm do potrzeb, wymagań i oczekiwań klientów oraz zwiększenie atrakcyjności oferowanych przez nie produktów i usług ma się przyczynić do poprawienia ich pozycji rynkowej.
Z otrzymanej dotacji będzie można:
- przeprowadzić audyt wzorniczy – całościową analizę działalności przedsiębiorcy pod względem potencjału i potrzeb wzorniczych oraz opracowanie strategii wzorniczej – rekomendacji odnośnie do dalszych działań związanych ze stosowaniem wzornictwa w firmie,
- wdrożenie strategii innowacji, czyli przeprowadzenie działań z wykorzystaniem projektowania, niezbędnego doradztwa wdrożeniowego, których końcowym rezultatem będzie wprowadzenie na rynek innowacji.
Jakie możliwości przewidziano na rozwój turystyki?
Branża turystyczna cały czas zmaga się ze skutkami wywołanymi pandemią COVID-19. Pożyczki udzielane na warunkach korzystniejszych niż rynkowe, z wykorzystaniem pomocy de minimis, mają być przeznaczone na rozbudowę przedsiębiorstwa dążącą do wprowadzenia nowych produktów lub usług oraz dokonanie zasadniczej zmiany w działalności. Przykładowe obszary inwestycji to m.in. obiekty noclegowe i gastronomiczne, infrastruktura sportowo-rekreacyjna, infrastruktura turystyki zdrowotnej, infrastruktura kultury i rozrywki, zeroemisyjny transport turystyczny. Wsparcie może być udzielone m.in. na zakup gruntów, nieruchomości i pojazdów przeznaczonych do transportu drogowego oraz nowy sprzęt i wyposażenie. Zgodnie z politykami horyzontalnymi Unii Europejskiej inwestycje powinny się przyczyniać do osiągnięcia założeń zrównoważonego rozwoju, zwiększać efektywność wykorzystania zasobów i generowania mniejszej liczby odpadów oraz wytworzenia większej liczby produktów lub usług przy mniejszych nakładach surowców i zasobów. Preferencje uzyskają inwestycje, które są komplementarne do produktów turystycznych z Priorytetem 5 Programu (Zrównoważona turystyka) oraz projekty realizowane przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność powyżej 3 lat. Zakłada się, że Bank Gospodarstwa Krajowego jako menadżer środków przeznaczonych na realizację działania (100 mln euro), wybierze pośredników finansowych, którzy w IV kwartale 2023 roku uruchomią środki.
Oczekiwane efekty ze wdrożenia przez najbliższe lata Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej w dziedzinie gospodarki to przede wszystkim wzrost produktywności i innowacyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Dzięki uzyskanemu wsparciu firmy lepiej przygotują się na globalne wyzwania związane z cyfryzacją, automatyzacją produkcji i przeciwdziałaniem zmianom klimatu zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu. Wsparcie startupów pomoże tworzyć nowe miejsca pracy i zapobiec odpływowi wykwalifikowanych pracowników z makroregionu.
