Emerytura wojskowa jest świadczeniem pieniężnym przysługującym żołnierzom zwolnionym z zawodowej służby wojskowej, finansowanym z budżetu państwa na zasadach określonych w Ustawie z dnia 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin – dalej: ustawa.
Komu przysługuje emerytura wojskowa?
Emerytura wojskowa jest jednym ze świadczeń przewidzianych w ramach zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy, wśród których ustawa wymienia ponadto:
- wojskową rentę inwalidzką,
- wojskową rentę rodzinną,
- dodatki do emerytury lub renty,
- zasiłek pogrzebowy,
- świadczenia lecznicze,
- świadczenia socjalne,
- prawo do umieszczenia w domu emeryta wojskowego.
Uprawnienie do otrzymywania emerytury wojskowej przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu zwolnienia posiada 15 lat służby wojskowej w Wojsku Polskim, z wyjątkiem żołnierza, który ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczonej z uwzględnieniem okresów służby wojskowej w Wojsku Polskim i okresów równorzędnych z tą służbą. Do okresów służby wojskowej, od których uzależnione jest nabycie prawa do emerytury, zalicza się okres urlopu wychowawczego w wymiarze łącznym nie większym niż 3 lata. Jako równorzędne ze służbą wojskową w Wojsku Polskim traktuje się przypadające w czasie od 1 września 1939 roku okresy:
- działalności w ruchu oporu, z wyłączeniem tajnego nauczania;
- służby w armiach sojuszniczych;
- pobytu w niewoli lub w obozach dla internowanych żołnierzy;
- służby uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury policyjnej.
Ponadto ustawa przewiduje możliwość doliczenia do wysługi emerytalnej okresów przypadających po zwolnieniu ze służby: zatrudnienia przed 1 stycznia 1999 roku w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy oraz opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po 31 grudnia 1998 roku lub okresu nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia.
Wysokość emerytury wojskowej
Podstawę wymiaru emerytury stanowi uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej. Natomiast w odniesieniu do żołnierzy, którzy wstąpili do zawodowej służby wojskowej po 2012 roku, podstawę wymiaru emerytury stanowi średnie uposażenie żołnierza należne przez okres kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez żołnierza.
Emerytura wojskowa dla żołnierza, który pozostawał w służbie przed 2 stycznia 1999 roku, wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby wojskowej i wzrasta rocznie o określony wskaźnik procentowy (od 2,6% do 0,7%) uzależniony od tego, czy chodzi o rok tej służby, rok okresów składkowych poprzedzających służbę czy też poprzedzających ją okresów nieskładkowych.
Emeryturę podwyższa się w przypadkach wskazanych w ustawie – m.in. o:
- 2% podstawy wymiaru – za każdy rok służby pełnionej bezpośrednio: w składzie personelu latającego na samolotach naddźwiękowych, w składzie załóg okrętów podwodnych, w charakterze nurków i płetwonurków, w zwalczaniu fizycznym terroryzmu;
- 1% podstawy wymiaru – za każdy rok służby pełnionej bezpośrednio: w składzie personelu latającego na pozostałych samolotach i śmigłowcach, w składzie załóg nawodnych wojskowych jednostek pływających, w charakterze skoczków spadochronowych i saperów, w służbie wywiadowczej za granicą, w oddziałach specjalnych;
- 0,5% podstawy wymiaru – za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny lub w strefie działań wojennych;
- 15% podstawy wymiaru – emerytowi, którego inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą.
W przypadku żołnierzy powołanych do służby po 1 stycznia 1999 roku emeryturę ustala się podobnie jak dla żołnierzy pozostających w służbie przed 2 stycznia 1999 roku, z tym że występują pewne odmienności w zasadach jej podwyższania.
Żołnierzowi powołanemu po raz pierwszy po 31 grudnia 2012 roku do zawodowej służby wojskowej lub służby kandydackiej przysługuje emerytura w wysokości 60% podstawy jej wymiaru za 25 lat służby wojskowej i wzrasta o 3% za każdy dalszy rok tej służby. Podwyższa się ją o 0,5% podstawy jej wymiaru za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia służby na froncie w czasie wojny oraz w strefie działań wojennych.
Czy emeryt wojskowy będący zleceniobiorcą podlega ubezpieczeniom społecznym?
Zgodnie z art. 9 ust. 4a Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące, mające ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy.
Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wspomnianych osób jest w danym miesiącu niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, a spełniają one warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, to podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Konsekwencją obligatoryjnego objęcia emerytów-zleceniobiorców ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi jest obowiązkowe podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Natomiast objęcie ubezpieczeniem chorobowym jest dobrowolne i następuje na wniosek zleceniobiorcy (art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 lit. e Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych emeryt-zleceniobiorca podlega też ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Powyższe uregulowania w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu dotyczą zarówno zleceniobiorców pobierających emeryturę powszechną, jak i emeryturę wojskową.
Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych emeryta wojskowego będącego zleceniobiorcą
W terminie 7 dni od zawarcia umowy zlecenia osoba zatrudniona w jej ramach, otrzymująca emeryturę wojskową, podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych – jak każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Zgłoszenia dokonuje płatnik składek, czyli zleceniodawca (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym, przy czym samego zgłoszenia dokonuje płatnik składek (art. 36 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Zleceniodawca będzie miał więc obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli zleceniobiorca skieruje do niego wniosek w tym zakresie.
Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych dokonuje się w dokumencie ZUS ZUA zgodnie ze wzorem określonym w Rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2020 roku w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów.
W bloku V („Tytuł ubezpieczenia”) dokumentu dokumencie ZUS ZUA wpisuje się sześcioznakowy kod tytułu ubezpieczenia. Dla osoby pobierającej emeryturę wojskową, zatrudnionej w ramach umowy zlecenia, kodem tym jest 041110, gdzie:
- cyfry 0411 – oznaczają osobę wykonującą umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług;
- cyfra 1 – oznacza osobę, która ma ustalone prawo do emerytury;
- cyfra 0 – oznacza osobę nieposiadającą orzeczenia o niepełnosprawności lub osobę, która posiada orzeczenie i nie przedłożyła go płatnikowi składek.
Zarówno emeryt-zleceniobiorca pobierający zwykłą emeryturę, jak i otrzymujący emeryturę wojskową podlegają więc zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego.
