Uprawnienia emerytalne funkcjonariuszy służb mundurowych zostały uregulowanie odrębnie od powszechnych uprawnień w tym zakresie poprzez ustanowienie tzw. emerytury policyjnej. W związku z możliwością stosunkowo wczesnego przejścia na ten rodzaj emerytury osoby, którym ją przyznano, często kontynuują swoją aktywność zarobkową, w szczególności w ramach umów cywilnoprawnych (w tym umowy zlecenia). Czy zleceniobiorca z emeryturą policyjną musi być objęty ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym? O tym poniżej.
Komu i w jakiej wysokości przysługuje emerytura policyjna?
Jak stanowi art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin – dalej: „ustawa o emeryturze policyjnej” – emerytura policyjna przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w dniu zwolnienia posiada 15 lat służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służbie Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej, Służbie Celno-Skarbowej lub w Służbie Więziennej, z wyjątkiem funkcjonariusza, który ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczonej z uwzględnieniem okresów służby i okresów z nią równorzędnych.
Co do zasady emerytura policyjna wynosi 40% podstawy jej wymiaru za 15 lat służby i wzrasta o 2,6% podstawy wymiaru – za każdy dalszy rok tej służby (art. 15 i 15a ustawy o emeryturze policyjnej). Podlega ona ponadto innym zwiększeniom, a także zmniejszeniom, szczegółowo uregulowanym w omawianej ustawie.
Podstawę wymiaru emerytury policyjnej stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku (art. 5 ust. 1 ustawy o emeryturze policyjnej).
Zgodnie z § 2 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 grudnia 2018 roku w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Celno-Skarbowej oraz ich rodzin ustalanie prawa do emerytury policyjnej, jej wysokości oraz dokonywanie wypłaty tego świadczenia należy do właściwości Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Czy emeryt-zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym?
Zgodnie z art. 9 ust. 4a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy.
Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wspomnianych osób jest w danym miesiącu niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, a spełniają one warunki do objęcia obligatoryjnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Konsekwencją obowiązkowego objęcia emerytów-zleceniobiorców ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi jest obowiązkowe podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu (art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Natomiast objęcie ubezpieczeniem chorobowym jest dobrowolne i następuje na wniosek zleceniobiorcy (art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 lit. e Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych emeryt-zleceniobiorca podlega też ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Powyższe uregulowania w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu dotyczą zarówno zleceniobiorców pobierających emeryturę powszechną, jak i emeryturę policyjną.
Zleceniobiorca z emeryturą policyjną – zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych
W terminie 7 dni od zawarcia umowy zlecenia osoba otrzymująca emeryturę policyjną zatrudniona w ramach takiej umowy podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych – jak każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Zgłoszenia dokonuje płatnik składek, czyli zleceniodawca (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym, przy czym samego zgłoszenia dokonuje płatnik składek (art. 36 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Zleceniodawca będzie więc miał obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli zleceniobiorca skieruje do niego wniosek w tym zakresie.
Zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych dokonuje się w dokumencie ZUS ZUA zgodnie ze wzorem określonym w Rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 20 grudnia 2020 roku w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów.
Dokument ZUS ZUA służy nie tylko zgłoszeniu do ubezpieczeń, lecz także korekcie danych dotyczących osoby ubezpieczonej (z wyjątkiem m.in. zmiany danych identyfikacyjnych, którą należy zgłosić na formularzu ZUS ZIUA, oraz korekty kodu tytułu ubezpieczenia i daty objęcia ubezpieczeniami, które dokonywane są przez wyrejestrowanie na formularzu ZUS ZWUA i ponowne zarejestrowanie z aktualnymi/prawidłowymi danymi zgłoszonymi na formularzu ZUS ZUA). Dokument ZUS ZUA składa się z bloków:
Dane organizacyjne,
Dane identyfikacyjne płatnika składek,
Dane identyfikacyjne osoby zgłaszanej do ubezpieczeń,
Dane ewidencyjne osoby zgłaszanej do ubezpieczeń,
Tytuł ubezpieczenia,
Dane o obowiązkowych ubezpieczeniach społecznych,
Dane o obowiązkowym ubezpieczeniu zdrowotnym,
Dane o dobrowolnych ubezpieczeniach społecznych,
Dane o dobrowolnym ubezpieczeniu zdrowotnym,
Inne dane o osobie zgłaszanej do ubezpieczeń,
Adres zameldowania i stałe miejsce pobytu,
Adres zamieszkania,
Adres do korespondencji,
Oświadczenie płatnika składek,
Oświadczenie osoby zgłoszonej/zgłaszanej do ubezpieczenia
W bloku V wpisuje się obowiązujący w danym okresie 6-znakowy kod tytułu ubezpieczenia. Dla osoby pobierającej emeryturę policyjną, zatrudnionej w ramach umowy zlecenia, kodem tym jest 04 11 10, gdzie:
cyfry 0411 – oznaczają osobę wykonującą umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług;
cyfra 1 – oznacza osobę, która ma ustalone prawo do emerytury;
cyfra 0 – oznacza osobę, nieposiadającą orzeczenia o niepełnosprawności lub osoba, która posiada orzeczenie i nie przedłożyła go płatnikowi składek.
Oświadczenia zamieszczone w blokach XIV i XV mają treść: „Oświadczam, że dane zawarte w formularzu są zgodne ze stanem prawnym i faktycznym. Jestem świadomy(-ma) odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy”.
Podsumowując, zarówno emeryt-zleceniobiorca pobierający zwykłą emeryturę, jak i otrzymujący emeryturę policyjną podlegają zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego.
