Pożyczka płynnościowa - kto może skorzystać?

Ekonomia społeczna to sektor gospodarki, w którym podejmowane przedsięwzięcia zorientowane są na użyteczność społeczną w zakresie: reintegracji społecznej i zawodowej, tworzenia miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz świadczenie usług społecznych, a wypracowana nadwyżka służy realizacji celów społecznych. Można powiedzieć, że podmioty ekonomii społecznej nastawione są na rozwiązywanie problemów społecznych, którym ani sektor gospodarki rynkowej, ani instytucje administracji publicznej nie są w stanie sprostać. Mimo że w Polsce według różnych szacunków funkcjonuje ponad 100 tys. PES, pierwsza ustawa kompleksowo regulująca zagadnienia ekonomii społecznej weszła w życie dopiero w październiku 2022 roku (Ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 roku o ekonomii społecznej, Dz.U.2022, poz. 1812). Sektor pozarządowy zyskał akt prawny, który reguluje: organizację i zasady działania przedsiębiorstwa społecznego, zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego, instrumenty wsparcia oraz zasady i formy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej. W ramach niniejszego opracowania przeanalizujemy szczegółowo zasady ubiegania się o pożyczki, które mają zapewnić płynność finansową podmiotom ekonomii społecznej oraz pozostałe instrumenty wsparcia przedsiębiorstwa społecznego. Wyjaśnimy, komu przysługuje pożyczka płynnościowa.

Jakie podmioty są uprawnione do aplikowania o pożyczkę?

Bank Gospodarstwa Krajowego powierzył Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości zarządzanie środkami funduszu pożyczkowego (budżet 7 mln zł) w ramach programu „Pożyczka Płynnościowa dla Podmiotów Ekonomii Społecznej”. Wnioski można składać bezpośrednio w jednym z oddziałów PFP (lista oddziałów dostępna: https://www.pfp.com.pl/kontakt) lub za pośrednictwem narzędzia do zdalnego składania wniosków udostępnionego pod adresem: https://ewnioski.pfp.com.pl. Nabór wniosków trwa od sierpnia 2022 roku do lipca 2025 roku, chyba że wcześniej dojdzie do wyczerpania dostępnych środków.

Do ubiegania się o środki uprawnione są:

• przedsiębiorstwa społeczne, w tym spółdzielnie socjalne,
• podmioty reintegracyjne, realizujące usługi reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym: Centra Integracji Społecznej (CIS), Kluby Integracji Społecznej (KIS), Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ), Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ),
• organizacje pozarządowe, podmioty lub spółki non profit, o ile udział sektora publicznego w tych spółkach wynosi nie więcej niż 50%,
• spółdzielnie, których celem jest zatrudnienie, tj. spółdzielnie pracy, inwalidów i niewidomych.

Powyższe podmioty muszą dodatkowo spełniać łącznie poniższe warunki:

• istnieć co najmniej 12 miesięcy i posiadać co najmniej jeden zamknięty rok obrotowy,
• spełniać kryterium mikro, małego lub średniego przedsiębiorstwa,
• prowadzić działalność gospodarczą lub odpłatną działalność statutową,
• posiadać zdolność do spłaty zaciągniętego zobowiązania wraz z odsetkami i wskazać realne źródło spłaty zobowiązań.

Należy pamiętać, że z katalogu podmiotów, które mogą ubiegać się o wsparcie, wyłączono: partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe oraz fundacje utworzone przez partie polityczne. Pożyczka płynnościowa nie może być udzielona podmiotowi ekonomii społecznej, który:

• posiada zaległości w KRUS, ZUS-ie, US,
• na etapie udzielania pożyczki był wpisany jako nierzetelny dłużnik w bazie biura informacji gospodarczej,
• posiada zaległość w spłacie pożyczki/kredytu/innego zobowiązania finansowego powyżej 3 miesięcy w okresie ostatniego roku,
• ma prowadzoną egzekucję w trybie Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. 2022, poz. 479),
• zobowiązany jest do zwrotu pomocy publicznej.

Pożyczka nie może zostać przeznaczona na spłatę zobowiązań z tytułu innego kredytu/ pożyczki udzielonego ze środków publicznych.

Jaką kwotę – na jakich warunkach – można uzyskać w ramach pożyczki płynnościowej?

Procedura ubiegania się o pożyczkę ma uproszczony charakter i uwzględnia specyfikę oraz możliwości finansowe podmiotów ekonomii społecznej. Maksymalna wartość jednostkowa pożyczki wynosi do 40% wartości rocznego obrotu za ostatni zamknięty rok obrachunkowy z działalności gospodarczej lub odpłatnej działalności statutowej, ale nie więcej niż 50 tys. zł. Oprocentowanie pożyczki wynosi 3,4% i jest obliczane na podstawie połowy stopy redyskontowej weksli NBP z chwili podpisywania umowy. Pożyczkobiorca zwolniony jest z wszelkich dodatkowych opłat i prowizji. Okres spłaty pożyczki wynosi 36 miesięcy, z możliwością skorzystania z karencji w spłacie kapitału do 6 miesięcy. Wyjątek od tej zasady stanowią pożyczki udzielone w okresie do 3 miesięcy po zakończeniu stanu epidemii w związku z zakażeniami COVID-19 – wówczas okres spłaty zostaje wydłużony do 48 miesięcy, karencja zaś do 12 miesięcy. Warto zwrócić uwagę, że odsetki są naliczane i płatne także w okresie karencji w spłacie kapitału, przy czym mogą być one spłacone w okresie kwartalnym. Podstawową formę zabezpieczenia stanowi weksel in blanco. W zależności od indywidualnej oceny wniosku pożyczkodawca może żądać innego zabezpieczenia: pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem, cesji wierzytelności, poręczenia przez osoby trzecie lub hipoteki. Decyzja w sprawie uruchomienia pożyczki podejmowana jest w ciągu 30 dni roboczych od momentu uzyskania kompletnej dokumentacji. Wypłata środków może nastąpić jednorazowo lub w transzach, na wyodrębniony rachunek bankowy, po zawarciu umowy i ustanowieniu prawnego zabezpieczenia spłaty.

Dla kogo pożyczki częściowo umarzalne?

Pożyczka misyjna jest szczególną formą pożyczki płynnościowej i udzielana jest podmiotom, których charakter działalności jest tożsamy z pomocą osobom, które uciekły z Ukrainy po agresji Rosji (24 lutego 2022 roku). O wsparcie w kwocie do 100 tys. zł mogą ubiegać się podmioty ekonomii społecznej, które działają nie mniej niż 12 miesięcy. Oprocentowanie pożyczki wynosi 0%, brak dodatkowych opłat i prowizji. Okres spłaty obejmuje 5 lat, a karencja w spłacie kapitału do 12 miesięcy. W przypadku pożyczki misyjnej może dojść do umorzenia 25% wartości kapitału pod warunkiem rozliczenia pożyczki. Jeżeli uzyskano pożyczkę na utworzenie miejsca pracy (co najmniej ¾ etatu), dodatkowym warunkiem umorzenia jest utrzymanie takiego miejsca pracy przez okres 6 miesięcy. Podmiot, który już eksploatuje pożyczkę płynnościową, może skorzystać z nie więcej niż jednej pożyczki misyjnej.

Na co może być przeznaczona pożyczka płynnościowa?

W ramach pożyczki płynnościowej finansowane są wydatki związane z utrzymaniem bieżącej działalności podmiotów ekonomii społecznej i zapewnieniem im płynności finansowej. Środki mogą być przeznaczone na wydatki bieżące, obrotowe, operacyjne, w tym m.in.:

• wynagrodzenia pracowników (w tym składki ZUS),
• zobowiązania publiczno-prawne,
• spłatę zobowiązań handlowych,
• pokrycie kosztów użytkowania infrastruktury,
• zatowarowanie, półprodukty itp.,
• koszty administracyjne,
• koszty zakupu drobnego wyposażenia.

Z pożyczki finansowane są wydatki w kwotach brutto, tj. z podatkiem VAT, bez względu na to, czy przedsiębiorca ma prawną możliwość odzyskania naliczonego podatku VAT. Pożyczkobiorca zobowiązuje się do poddania wszelkiego rodzaju kontroli i audytów, w tym kontroli w trybie: kontroli zza biurka, kontroli na miejscu, kontroli doraźnej oraz stosowania się do wydanych na ich podstawie zaleceń pokontrolnych. Instytucjami uprawnionymi do kontroli są: pożyczkodawca, Instytucja Zarządzająca, Krajowa Administracja Skarbowa, Najwyższa Izba kontroli, Europejski Trybunał Obrachunkowy oraz Komisja Europejska zarówno w trakcie obowiązywania umowy pożyczki, jak również w okresie do 10 lat od dnia jej zawarcia.

1. Kontrola zza biurka – przeprowadzana jest na etapie rozliczenia pożyczki i obejmuje weryfikację pozycji wydatków wskazanych przez pożyczkobiorcę (skany faktur, dowody zapłaty lub dokumenty o równoważnej wartości dowodowej).
2. Kontrola na miejscu – przeprowadzana jest na podstawie rocznych harmonogramów kontroli przygotowanych i zatwierdzonych przez pośrednika finansowego i dotyczy co najmniej 10% rozliczonych umów pożyczkowych.
3. Kontrola doraźna – występuje w przypadku podejrzenia nieprawidłowości lub uzasadnionej skargi.

Czy PES może liczyć na inne instrumenty wsparcia finansowego?

Pożyczki nie są jedynymi formami wsparcia podmiotów ekonomii społecznej. Zgodnie z zapisami ustawy o ekonomii społecznej wyróżniamy następujące instrumenty wsparcia przedsiębiorstwa społecznego:

• dotacje na zakładanie działalności gospodarczej udzielane przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego,
• jednorazowe środki na utworzenie stanowiska pracy oraz finansowanie kosztów wynagrodzenia lub kosztów pracy (pochodzące z Funduszu Pracy lub Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych),
• dofinansowanie do kredytów przeznaczonych na rehabilitację osób niepełnosprawnych,
• możliwość finansowania składek ZUS (ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe) oraz części kosztów osobowych pracodawcy w przypadku pracowników przedsiębiorstwa społecznego będących osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym,
• obniżenie wpłat na PFRON za dokonanie zakupu w przedsiębiorstwie społecznym zatrudniającym osoby niepełnosprawne,
• zwolnienie dochodu przedsiębiorstwa społecznego przeznaczonego na reintegrację społeczną i zawodową pracowników w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów z podatku dochodowego od osób prawnych.

Rzeczywiste wykorzystanie powyższych mechanizmów zweryfikuje najbliższa przyszłość. Duża część uprawnień dla podmiotów ekonomii społecznej zapisanych w ustawie ma charakter uznaniowy i od woli danego podmiotu będzie uzależnione skorzystanie z nich przez przedsiębiorstwo społeczne. Wynika to m.in. z kontekstu wdrażania funduszy europejskich w nowej perspektywie finansowej 2021–2027. Samo przyjęcie ustawy o ekonomii społecznej było bowiem jednym z kamieni milowych dla Krajowego Planu Odbudowy (KPO) stanowiącego podstawę do sięgnięcia przez Polskę po środki z Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności. Zbyt mało czasu upłynęło od wejścia w życie ustawy, aby można było mówić o efektach przyjętych rozwiązań prawnych.