W nowej perspektywie finansowej w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę Klimat i Środowisko 2021-2027 do wykorzystania będzie niebagatelna kwota 111 mld zł. To największy zarówno pod względem finansowym, jak i liczby obszarów wsparcia program krajowy w całej Unii Europejskiej, który umożliwia realizację ważnych dla gospodarki i środowiska inwestycji. Jaką część z tego ogromnego tortu będą mogli skonsumować przedsiębiorcy? Zapraszam do vademecum wiedzy na temat FEnIKS-a.
Dokąd zmierzamy – czyli jakie są główne cele programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę?
Wdrażanie programu przez najbliższe 7 lat powinno znacząco wpłynąć na poprawę warunków rozwoju kraju poprzez budowę infrastruktury technicznej i społecznej zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju poprzez:
- obniżenie emisyjności gospodarki (transformacja w kierunku gospodarki przyjaznej środowisku);
- budowę efektywnego systemu transportowego o jak najniższym negatywnym wpływie na środowisko naturalne;
- dokończenie realizacji odcinków sieci bazowej TEN-T (czyli szlaki drogowe, kolejowe, lotnicze, morskie i rzeczne stanowiące najważniejsze połączenia z punktu widzenia rozwoju UE);
- poprawę bezpieczeństwa transportu;
- zapewnienie równego dostępu do opieki zdrowotnej oraz poprawa odporności systemu ochrony zdrowia;
- wzmocnienie roli kultury w rozwoju społecznym i gospodarczym.
Można powiedzieć, że w zdecydowanej większości jest to kontynuacja dwóch wcześniejszych programów Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 i 2014-2020 z jeszcze większym naciskiem na działania, które przyczynią się do neutralności klimatycznej UE do 2050 roku.
Jakie działania mogą realizować firmy ESCO?
Pierwsze działania, które zasługują na uwagę przedsiębiorców, związane są z efektywnością energetyczną zarówno budynków użyteczności publicznej, rządowej, jak i budynków mieszkalnych jedno- i wielorodzinnych. Tutaj dużą szansę na realizację inwestycji mają firmy ESCO, które oferują kompleksową usługę zawierającą analizę technicznych możliwości poprawy efektywności energetycznej i obniżenia zużycia energii, analizę ekonomiczną inwestycji i nadzór nad jej realizacją oraz eksploatacją. Warunkiem realizacji inwestycji będzie przeprowadzenie audytu energetycznego oraz osiągnięcie progu oszczędności energii pierwotnej na poziomie 30%. Firma ESCO nie tylko gwarantuje poziom oszczędności w zużyciu energii określony w umowie, ale również przejmuje całkowite ryzyko operacyjne związane z osiągnięciem rezultatów projektu. Wydaje się to wystarczającą zachętą do powierzenia realizacji inwestycji firmom z branży ESCO. Warto również dodać, że w ramach działań przewidziano zarówno dotacje, jak i instrumenty zwrotne, a inwestycje mogą również obejmować poza tradycyjną termomodernizacją i wymianą źródeł ciepła m.in. zwiększanie powierzchni zielonych – zielony dachy i ściany, rozwój elektromobilności, infrastrukturę związaną z dostępnością oraz montaż urządzeń do magazynowania energii i służących cyfryzacji budynku.
Jakie instrumenty przewidziano na zwiększenie efektywności energetycznej dużych i średnich przedsiębiorstw?
Modernizacja energetyczna budynków zakładowych, podniesienie efektywności energetycznej procesów wytwórczych, zwiększenie efektywności energetycznej systemów obiegu mediów w zakładzie (np. systemu zimnej lub gorącej wody, systemu sprężonego powietrza lub systemu wentylacji) to tylko niektóre typy działań przewidziane do realizacji przez dużych i średnich przedsiębiorców w ramach programu. Warto podkreślić, że zastosowanie gazowego źródła ciepła będzie możliwe tylko do końca 2025 roku i tylko w połączeniu z inwestycjami w efektywność energetyczną budynków. Niestety na tego typu działania przewidziano tylko wsparcie zwrotne w postaci pożyczek.
Jak inwestować w zieloną energię?
Inwestycje w odnawialne źródła energii cały czas pozostają kluczowym działaniem na rzecz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i ochrony środowiska. Nie dziwi więc fakt, że w kolejnej perspektywie finansowej UE dofinansuje inwestycje w OZE na szczeblu programów regionalnych. W programie ogólnokrajowym wsparcie skierowane będzie na realizację projektów w zakresie budowy lub przebudowy instalacji odnawialnych źródeł energii do wytwarzania energii elektrycznej, ciepła oraz wytwarzania paliw alternatywnych z OZE, w szczególności biometanu i zielonego wodoru wraz z:
- magazynami energii działającymi na potrzeby danego źródła OZE,
- infrastrukturą umożliwiającą przyłączenie do sieci dystrybucyjnej albo przesyłowej elektroenergetycznej lub gazowej.
W ramach Funduszy Europejskich na Infrastrukturę Klimat i Środowisko przewidziane jest wsparcie większych instalacji, tj. instalacji o mocy:
energia elektryczna:
- wiatr ˂ 5 MWe,
- biomasa ˂ 5MWe,
- biogaz ˂ 0,5 MWe,
- woda ˂ 5 MWe,
- promieniowanie słoneczne ˂ 0,5 MWe;
energia cieplna:
- biomasa ˂ 5 MWth,
- promieniowanie słoneczne ˂ 0,5 MWth,
- geotermia (w tym pompy ciepła) ˂ 0,5 MWth,
- biogaz ˂ 0,5 MWth.
Inwestycje w OZE o mniejszej mocy będą możliwe w ramach programów regionalnych. Magazyny energii lub ciepła działające na potrzeby danego źródła mogą stanowić element projektu zwiększającego produkcję energii z OZE (preferowana forma) bądź stanowić oddzielną inwestycję.
Co mogą przedsiębiorstwa energetyczne w ramach FEnIKS-a?
Wiemy już, o jakiej mocy powinny być poszczególne źródła energii, aby ubiegać się o wsparcie w programie. Sprawdźmy teraz, jakie typy projektów w zakresie infrastruktury ciepłowniczej i energetycznej mogą realizować przedsiębiorcy. Możemy wyróżnić tutaj działania dotyczące:
- budowy, rozbudowy lub modernizacji systemów ciepłowniczych i chłodniczych wraz z magazynami ciepła, które wytwarzają lub dystrybuują ciepło powyżej 5 MW mocy zamówionej wraz z magazynami ciepła;
- budowy i rozbudowy jednostek wysokosprawnej kogeneracji z uwzględnieniem magazynów ciepła;
- budowy i modernizacji inteligentnej sieci elektroenergetycznej na wszystkich poziomach napięć oraz budowa lub rozbudowa związanych z nimi magazynów energii elektrycznej (możliwe jest zastosowanie preferencji w naborach projektów dla magazynów energii z OZE, skierowanych do społeczności energetycznych i klastrów energii);
- budowy, rozbudowy i modernizacji inteligentnych sieci gazowych na wszystkich rodzajach ciśnień wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz rozwój systemów dystrybucyjnych (warunkiem koniecznym uzyskania wsparcia jest realizacja inwestycji technicznie przyszłościowych, czyli takich, które uwzględniają przygotowanie sieci do wprowadzenia do systemu gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, takich jak np. wodór, biometan, gaz syntezowy);
- budowy lub rozbudowy magazynów gazów odnawialnych.
Rozwój infrastruktury kultury
Wzmocnienie roli kultury i zrównoważonej turystyki w rozwoju gospodarczym i włączeniu społecznym jest jednym z celów programu. Nie każdy projekt z zakresu turystyki może jednak liczyć na dofinansowanie. Na poziomie działania Infrastruktura kultury i turystyka kulturowa zostały określone warunki, których spełnienie wszystkich łącznie jest obowiązkowe. Aby projekt z zakresu kultury mógł być realizowany w ramach FEnIKS-a, musi przyczyniać się do włączenia społecznego, generować pozytywne efekty ekonomiczno-społeczne, tworzyć nowe miejsca pracy, stosować rozwiązania energooszczędne, uwzględniać zasadę niedyskryminacji, wspierać procesy transformacji cyfrowej, przyczyniać się do wzrostu udziału społeczeństwa w życiu kulturalnym, stosować zasady Nowego Europejskiego Bauhausu, wspierać realizację Europejskiego Filaru Spraw Socjalnych. Beneficjenci, którzy sprostają tak licznym wymogom, będą mogli realizować projekty dotyczące:
- dostosowania istniejącej infrastruktury kultury zabytkowej i niezabytkowej do pełnienia funkcji miejsc przyjaznych odbiorcom oraz budowy od podstaw nowej infrastruktury kultury wraz z zakupem niezbędnego sprzętu lub wyposażenia (możliwe działania: prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane wraz z zakupem sprzętu lub wyposażenia do prowadzenia działalności kulturalnej, konserwacja i digitalizacja zabytków ruchomych wraz ze wdrożeniem systemów do liczenia odwiedzających i kontroli przepływu osób odwiedzających obiekty objęte wsparciem);
- prac konserwatorskich i restauratorskich oraz robót budowlanych przy obiektach zabytkowych.
W ramach działania przewidziano dotacje do 80% wartości wydatków kwalifikowanych.
Jakie projekty w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej mogą realizować przedsiębiorcy?
W ramach programu zostanie przeznaczonych blisko 227 mln euro na wzmocnienie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) oraz wspieranie przechodzenia od opieki instytucjonalnej do opieki rodzinnej i środowiskowej. Lekarze, którzy mają zawarte z Narodowym Funduszem Zdrowia kontrakty na udzielanie świadczeń medycznych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, będą mogli ubiegać się o wsparcie na projekty dotyczące:
- rozwoju infrastruktury POZ, w tym cyfryzacji placówek i rozwoju telemedycyny;
- doposażenia i robót budowlanych;
- wzmocnienia funkcji diagnostycznych na poziomie POZ oraz wsparcia modelu lecznictwa otwartego i dostosowania do świadczenia nowych funkcji zdrowotnych, (zgodnie z wprowadzanymi systematycznie reformami, takimi jak np. podstawowa opieka fizjoterapeutyczna, rozszerzony zakres diagnostyki, opieka koordynowana, opieka dietetyka, edukacja zdrowotna).
Na zakończenie należy wyraźnie podkreślić, że program FEnKIS nie jest dedykowany dla wszystkich przedsiębiorców. Ze względu na jego ogólnokrajowy charakter dotyczy projektów o dużej wartości (zazwyczaj kilka milionów złotych) oraz obejmujących większy obszar działania (ponadregionalny). Ze wsparcia będą mogli skorzystać przedsiębiorcy prowadzący działalność przede wszystkim w zakresie szeroko rozumianej energetyki (firmy ESCO, produkcja i dystrybucja OZE, infrastruktura energetyczna) oraz podmioty prowadzące POZ lub działalność w zakresie kultury (po spełnieniu wielu wymagań).
