Opłata środowiskowa stanowi daninę uiszczaną na rachunek urzędu marszałkowskiego jako instytucji obowiązanej do jej przyjęcia. Jest to opłata za korzystanie ze środowiska, ponoszona za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód oraz składowanie odpadów. W znamienitej większości przypadków będzie ona uiszczana przez przedsiębiorców i podmioty, które w sposób „zarobkowy” korzystają ze środowiska, wprowadzając jednocześnie do niego pewne kategorie zanieczyszczeń. Jednak czy opłata środowiskowa stanowi koszt uzyskania przychodów, który może być uwidoczniony w KPiR? Jeżeli tak, to jaką metodą należy ją rozliczyć oraz jak określić właściwy moment ujęcia opłaty środowiskowej w kosztach?
Za co uiszczana jest opłata środowiskowa?
Zgodnie z art. 273 ust. 1 ustawy prawo ochrony środowiska opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za:
- wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza;
- przydzielone uprawnienia do emisji na zasadach określonych w ustawie o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;
- składowanie odpadów.
Kto jest obowiązany do uiszczenia opłaty środowiskowej?
Podmiotami obowiązanymi do wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska są:
- przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne),
- jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami,
- osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, ale korzystające ze środowiska w zakresie, w jakim wymaga to pozwolenia.
Przykład 1.
Przedsiębiorca A prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług transportowych – przewóz osób. W związku z tym obowiązany jest do obliczenia i uiszczenia do urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności opłaty za korzystanie ze środowiska.
Wysokość opłaty środowiskowej
Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska zależy odpowiednio od:
- ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza;
- w przypadku przydzielonych uprawnień do emisji stanowi iloczyn liczby uprawnień do emisji wydanych na rachunek posiadania operatora albo na rachunek posiadania operatora statków powietrznych w rejestrze Unii, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, i obowiązującej stawki opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w zakresie emisji dwutlenku węgla w roku, na który przydzielono uprawnienia;
- w przypadku składowania odpadów zależy od ilości i rodzaju składowanych odpadów, z tym że wysokość opłaty podwyższonej zależy także od czasu składowania odpadów;
- w przypadku składowiska odpadów, na którym umieszcza się i z którego wydobywa się odpady tego samego rodzaju, podstawą do naliczenia opłat jest różnica pomiędzy masą odpadów umieszczonych na składowisku a masą odpadów wydobytych z niego – w ciągu roku kalendarzowego; jeżeli różnica jest liczbą ujemną, to przyjmuje się wartość 0.
Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Środowiska w sprawie wysokości stawek za korzystanie ze środowiska na rok 2020 górne jednostkowe stawki opłat wynoszą:
- w przypadku gazów lub pyłów – 402,75 zł/kg;
- w przypadku umieszczenia odpadów na składowisku – 295,05 zł/Mg.
Jednostkowe stawki opłat wraz z wyszczególnionymi rodzajami gazów i pyłów zostały wskazane w załączniku nr 2 do ww. obwieszczenia.
Przykład 2.
Jan Kowalski świadczy usługi transportowe. Posiada 5 samochodów ciężarowych o masie powyżej 3,5 tony każdy z nich, które zostały wyprodukowane w latach 1997–1999. Każdy z tych samochodów spali w 2020 roku po 15 000,00 litrów ON. Pan Jan chce uiścić opłatę za korzystanie ze środowiska za 2020 rok. Wobec tego powinna być ona liczona w następujący sposób:
5 x 15 000,00 l = 75 000,00 l – łączna ilość zużytego paliwa
75 000,00 l x 0,84 kg/l = 63 000,00 kg – po przeliczeniu litrów na kilogramy
63 000,00 kg : 1000 = 63 Mg – po przeliczeniu na megagramy
63 Mg x 16,98 zł (stawka aktualna na rok 2020) = 1069,74 zł – tyle wynosi opłata środowiskowa.
Opłatę za korzystanie ze środowiska uiszcza się za dany rok kalendarzowy do 31 marca następnego roku.
Moment ujęcia opłaty środowiskowej w kosztach a metody rozliczania kosztów podatkowych
Opłaty za korzystanie ze środowiska nie zawsze można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zalicza się do nich tylko opłaty, które przedsiębiorca lub spółka musi opłacać w związku z samym faktem korzystania ze środowiska. Są one wówczas uznawane za koszty związane z wykonywaniem działalności gospodarczej, o których stanowi art. 22 ust. 1 ustawy o PIT oraz art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.
Moment ujęcia opłaty środowiskowej w kosztach uzyskania przychodów uzależniony został od istnienia określonego związku przyczynowego, tzn. poniesienie wydatku ma lub może mieć wpływ na powstanie lub zwiększenie przychodu bądź funkcjonowanie źródła przychodów.
Moment ujęcia opłaty środowiskowej w kosztach uzyskania przychodów zależy od rodzaju ewidencji prowadzonej u danego przedsiębiorcy. W związku z tym, że opłaty środowiskowej nie można odnieść do konkretnego przychodu, należy zakwalifikować ją do kosztów pośrednich.
W przypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych koszty pośrednie zalicza się do kosztów uzyskania przychodów w dniu, w którym dany koszt został ujęty w tych księgach. Wynika to z art. 22 ust. 5d ustawy o PIT i art. 15 ust. 4e ustawy o CIT.
Podatnicy mogą prowadzić również księgowość w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów według metody kasowej lub memoriałowej.
Według metody kasowej koszty uzyskania przychodów są potrącane tylko w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione, o czym stanowi art. 22 ust. 4 ustawy o PIT. Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu.
Wobec tego według ww. metody opłatę środowiskową zalicza się do kosztów uzyskania przychodów dopiero w momencie, w którym podatnik będzie dysponował dokumentem stanowiącym podstawę do ujęcia tego kosztu w podatkowej księdze.
Natomiast inaczej rzecz się ma w przypadku metody memoriałowej. Zgodnie z art. 22 ust. 5c ustawy o PIT koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli dotyczą one okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.
Powyższa zasada ma również zastosowanie do podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów, pod warunkiem że stale w każdym roku podatkowym księgi te będą prowadzone w sposób umożliwiający wyodrębnienie kosztów uzyskania przychodów odnoszących się tylko do tego roku podatkowego.
