Spadek dochodów po przejściu na emeryturę jest naturalną koleją rzeczy, jednak można mu skutecznie przeciwdziałać. Kluczem jest dodatkowe oszczędzanie, do którego zachęcają ulgi podatkowe. Wybór odpowiedniego instrumentu finansowego jest jednak kluczowy. Zastanawiając się, co wybrać – IKE, IKZE czy obligacje skarbowe – warto dokładnie przeanalizować ich wady, zalety oraz zasady funkcjonowania, aby świadomie zabezpieczyć swoją przyszłość finansową.
Oszczędzanie na IKE oraz IKZE
IKE (indywidualne konto emerytalne) oraz IKZE (indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego) to dwie formy gromadzenia oszczędności na czas po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wspomniane konta można założyć w:
funduszu inwestycyjnym,
podmiocie prowadzącym działalność maklerską,
zakładzie ubezpieczeń na życie,
banku,
dobrowolnym funduszu emerytalnym.
Prawo do wpłat na IKE lub IKZE przysługuje osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. Małoletni ma prawo do dokonywania wpłat na IKE lub IKZE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę.
Maksymalną wysokość wpłat dokonywanych w roku kalendarzowym na:
IKE – stanowi kwota odpowiadająca 3-krotności;
IKZE – stanowi kwota odpowiadająca 1,2-krotności, a jeżeli wpłat dokonuje osoba prowadząca pozarolniczą działalność – 1,8-krotności
– przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym lub w ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone.
W 2025 roku wspomniane kwoty maksymalne wynoszą:
dla IKE – 26 019 zł,
dla IKZE – 15 611,40 zł w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, i 10 407,60 zł w pozostałych przypadkach.
Po przekroczeniu maksymalnej kwoty wpłat instytucja finansowa jest obowiązana do przekazania nadpłaconej kwoty oszczędzającemu, w sposób określony w umowie o prowadzenie IKE lub IKZE. Wpłaty dokonywane przez małoletniego na IKE lub IKZE nie mogą przekroczyć nie tylko wyżej wskazanych kwot, ale też dochodów uzyskanych przez niego w danym roku, z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę.
Wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie:
na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55. roku życia oraz spełnieniu warunku:
dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych, albo
dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty;
w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej.
Wypłata może być, w zależności od wniosku oszczędzającego albo osoby uprawnionej, dokonywana jednorazowo albo w ratach.
Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje wyłącznie:
na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych;
w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej
Wypłata może być, w zależności od wniosku oszczędzającego albo osoby uprawnionej, dokonywana jednorazowo albo w ratach (art. 2 pkt 1 i 1a, art. 3, art. 13, art. 13 a, art. 34, art. 34a Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego).
IKE, IKZE czy obligacje skarbowe – co zapewnia większe zyski?
Dochody z tytułu oszczędzania na IKE, uzyskane w związku z:
gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego,
wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego,
wypłatą transferową
– są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych, z tym że zwolnienie to nie ma zastosowania wtedy, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość (art. 21 ust. 1 pkt 58a Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej „ustawa o PIT”).
Przykład 1.
Po przejściu pracownika na emeryturę, z tytułu oszczędzania na IKE wypłacono mu 182 000 zł, w ramach jednorazowej wypłaty. Od otrzymanej kwoty emeryt nie musiał zapłacić podatku. Środki te w całości mógł przeznaczyć na uzupełnienie dochodu uzyskiwanego w ramach emerytury wypłacanej mu z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Od dochodów z tytułu gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym IKE pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 75% uzyskanego dochodu na każdym IKE (art. 30 ust. 1 pkt 7a ustawy o PIT). Ma to przeciwdziałać zakładaniu wielu kont IKE przez tę samą osobę.
Ulga podatkowa dotycząca oszczędzania na IKZE polega na tym, że wpłaty dokonane na to konto przez podatnika w roku podatkowym podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych (art. 26 ust. 1 pkt 2b ustawy o PIT).
Przykład 2.
Pracownik dokonywał wpłat na IKZE w kwotach zbliżonych do progów rocznych dopuszczonych prawem. W 2025 roku wpłaty te wyniosły 10 400 zł (przy progu 10 407,60 zł). W związku z tym równowartość dokonanych wpłat pracownik odliczył od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w rocznym zeznaniu podatkowym (z załącznikiem PIT-0) za wspomniany rok.
Natomiast w odróżnieniu od oszczędzania na IKE dochody z inwestycji na IKZE, w przypadku wypłaty lub zwrotu środków zgromadzonych na tym koncie, nie są zwolnione z opodatkowania. Od kwoty wypłat z IKZE pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 10% przychodu (art. 30 ust. 1 pkt 14 ustawy o PIT).
Jak wynika z powyższego, osoba oszczędzająca na IKE pod względem podatkowym uzyskuje korzyść w chwili dokonania wypłaty środków zgromadzonych na wspomnianym koncie. Korzyść ta jest zatem dostępna dopiero po osiągnięciu 60 lat (albo 55 lat, w szczególnych przypadkach). Z kolei oszczędzanie na IKZE daje możliwość corocznego obniżania swojego podatku dochodowego.
Obligacje skarbowe
Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Sprzedawana jest na rynku pierwotnym i wykupywana po upływie okresu, na jaki została wyemitowana (art. 100 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych). Jest to instrument finansowy służący generalnie inwestowaniu kapitałowemu, niekoniecznie w celach emerytalnych.
Od dochodów z odsetek i dyskonta z obligacji skarbowych pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy, bez możliwości uwzględnienia kosztów uzyskania przychodu: wydatki na nabycie obligacji nie są traktowane jako koszt uzyskania przychodu (art. 23 ust. 1 pkt 38 i art. 30a ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT).
Należy odnotować, że PKO Bank Polski oferuje produkty pod nazwami IKE-Obligacje oraz IKZE-Obligacje. Produkty te nie są jednak obligacjami, lecz rodzajami omówionych wyżej kont IKE oraz IKZE, w ramach prowadzenia których nabywa się obligacje. Wspomniane konta podlegają zatem tym samym zasadom opodatkowania co IKE i IKZE w ogólności.
IKE, IKZE oraz obligacje skarbowe – wady i zalety
Osoby oszczędzające na IKE mogą skorzystać z ulgi podatkowej przy wypłacie środków, jednak następuje to dopiero po upływie wielu lat oszczędzania. Z kolei posiadacze IKZE uprawnieni są do ulgi podatkowej na bieżąco, corocznie. W przypadku obligacji skarbowych dochody z odsetek i dyskonta są opodatkowane, jednak te papiery wartościowe uważa się za należące do najbezpieczniejszych instrumentów finansowych, gdyż są gwarantowane przez państwo. Poza tym dostęp do dochodów z obligacji można uzyskać wcześniej niż środków z IKE lub IKZE (obligacje są emitowane na okresy liczone w miesiącach, jednego roku, dwóch lat itd.).
Wybór formy oszczędzania, dzięki której będzie można korzystać ze zgromadzonych środków po przejściu na emeryturę, jest uzależniony od wielu czynników, w tym od indywidualnych preferencji danej osoby. Należy brać przy tym pod uwagę m.in. wiek i czas, jaki pozostał do emerytury, możliwość regularnego oszczędzania, ryzyko inwestycyjne oraz inflacyjne, a także możliwość dostępu do środków przed emeryturą. Istotne znaczenie ma również możliwość korzystania z ulg podatkowych. W tym zakresie oszczędzanie na IKZE umożliwia sukcesywne, coroczne odliczanie wpłat od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W przypadku oszczędzania na IKE ulga podatkowa jest dostępna przy wypłacie środków. Dla oszczędzania w formie obligacji skarbowych nie przewidziano zwolnienia podatkowego.
