Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innej umowy zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zarówno z pierwszej, jak i z drugiej zawartej umowy. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy (z jednej bądź więcej umów) lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia. Zleceniodawca zgłasza zleceniobiorcę do ZUS-u na formularzu ZUA albo ZZA w zależności od tego, jaki tytuł do ubezpieczenia zleceniobiorcy przysługuje.
Tytuł do ubezpieczenia zleceniobiorcy - obowiązki zleceniobiorcy
Przepisy nie precyzują, jaki rodzaj dokumentu ubezpieczony powinien przedłożyć płatnikowi, aby wskazać tytuł do ubezpieczenia zleceniobiorcy. Zagwarantowano zatem stronom dowolność. Istotne jest, aby z przedłożonych dokumentów wynikały wszystkie okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia zbiegu tytułów w danym przypadku, a tym samym stwierdzenia braku konieczności opłacania składek.
W przypadku, gdy dokumenty przedłożone przez ubezpieczonego okażą się niezgodne ze stanem faktycznym, co powoduje, że dokumenty ubezpieczeniowe złożone za ubezpieczonego są nieprawidłowe, płatnik będzie zobowiązany do złożenia odpowiednich korekt dokumentów ubezpieczeniowych.
Uprawnienie zleceniodawcy
W związku ze zmianą, która weszła w życie 1 stycznia 2016 r., płatnicy składek mają prawo uzyskać z ZUS-u informacje dotyczące konieczności opłacania obowiązkowych składek społecznych za ubezpieczonych zleceniobiorców w danym okresie. W takiej sytuacji ZUS zobowiązany jest udzielić płatnikowi odpowiedzi dopiero po zakończeniu miesiąca i po złożeniu za zleceniobiorcę dokumentacji rozliczeniowej przez wszystkich zobowiązanych do tego płatników. Odpowiedz taka dla płatnika składek jest wiążąca, co oznacza, że jeżeli okaże się, że składki za zleceniobiorcę zostały rozliczone nieprawidłowo, to przedsiębiorca zobowiązany będzie złożyć korektę przesłanych wcześniej dokumentów rozliczeniowych.
W związku z tym, że płatnicy składek nie zawsze mogą być poinformowani jaki tytuł do ubezpieczenia zleceniobiorcy przysługuje, ustawodawca przewidział taką możliwość, aby płatnicy składek mieli prawo wystąpić do ZUS-u z wnioskiem o ustalenie, czy dla danego zleceniobiorcy umowa zlecenia w określonym czasie stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych. Jeżeli w wyniku sprawdzenia dokumentacji ZUS stwierdzi nieprawidłowości, poinformuje płatnika, a ten zobowiązany będzie sporządzić korektę.
Przykład 1.
Od 1 marca 2016 r. zleceniobiorca został zgłoszony do ubezpieczeń emerytalno-rentowych i zdrowotnego przez spółkę ABC.
20 maja 2016 r. spółka wystąpiła do ZUS-u z wnioskiem o zbadanie prawidłowości wykazanych za zleceniobiorcę składek należnych za marzec 2016 r., składki obliczone były od podstawy 1500,00 zł. ZUS stwierdził, że od 1 marca 2016 r. osoba ta została zgłoszona jako zleceniobiorca również przez firmę XYZ. Firma ta zgłosiła zleceniobiorcę tylko do ubezpieczenia zdrowotnego i rozliczyła za nią składkę od podstawy wynoszącej 800,00 zł. W tej sytuacji, w odpowiedzi na wniosek płatnika ABC, ZUS wskaże, że spółka ta prawidłowo rozliczyła składki za marzec. Natomiast firma XYZ zostanie powiadomiona, że powinna zgłosić tę osobę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego, gdyż podstawa wymiaru składek z pierwszej umowy nie osiągnęła 1850,00 zł, tj. kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r., z drugiej umowy również. ZUS skieruje do firmy XYZ wezwanie, aby złożyła za zleceniobiorcę wyrejestrowanie z ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZWUA, z datą od 1 marca 2016 r., oraz zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego ZUS ZUA od 1 marca 2016 r., a także sporządziła korektę dokumentacji rozliczeniowej przez złożenie za zleceniobiorcę raportu ZUS RCA z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 800,00 zł.
W związku z tym, że zleceniodawca bazuje na pisemnym bądź ustnym oświadczeniu zleceniobiorcy, jeśli w późniejszym okresie okaże się, że płatnik podjął nieprawidłową decyzję, czy zgłaszać go tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, czy również do emerytalno-rentowego, konieczne będzie korygowanie dokumentów przesłanych do ZUS-u. Jeżeli przedsiębiorca opłaci tylko składkę zdrowotną, a w konsekwencji okaże się, że miał do zapłacenia również składkę emerytalno-rentową, to na koncie płatnika będzie niedopłata składek emerytalno-rentowych i wypadkowej oraz nadpłata składki zdrowotnej.
