Pracodawca nie może zmusić pracownika do pójścia na urlop wypoczynkowy w dowolnie wybranym przez niego czasie. Niekiedy jednak mogą zajść takie okoliczności, które uprawniają pracodawcę do wyznaczenia odpoczynku dla pracownika w terminie przez siebie wyznaczonym. Kiedy można nakazać wykorzystanie urlopu wypoczynkowego? Czy od tej zasady tej istnieją wyjątki określone w przepisach Kodeksu pracy.
Prawo do urlopu wypoczynkowego
Prawo do urlopu wypoczynkowego jest jednym z najważniejszych uprawnień pracowniczych. Przepisy prawa pracy gwarantują, że urlop powinien być:
- coroczny,
- nieprzerwany,
- płatny.
Urlop wypoczynkowy ma na celu, jak sama nazwa wskazuje, odpoczynek od pracy. Dlatego pracownik powinien w danym roku wykorzystać przysługujące mu 20 lub 26 dni limitu. Tylko w szczególnych okolicznościach możliwa jest wypłata ekwiwalentu pieniężnego. Konkretnie chodzi o sytuację gdy umowa wygasa lub zostanie rozwiązania, a pracownik dotychczas nie wykorzystał przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w naturze.
Ponadto prawa do urlopu pracownik nie może się zrzec ani poprzez oświadczenie woli, ani w drodze ustaleń umownych. Nie ma możliwości również, aby swój urlop przenieść na osobę trzecią.
Udzielanie urlopów pracownikom odbywać powinno się zgodnie z planem urlopów lub po uzgodnieniu z pracownikiem - na jego wniosek. Terminy wypoczynku pracowników powinny być uzgadniane z pracodawcą w taki sposób, aby nieobecności nie wpływały na normalną organizację procesów pracy w zakładzie. Pracodawca powinien sugerować pracownikowi wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w roku, w którym nabył do niego prawo, jednak nie może zmusić do tego pracownika, bowiem ten ma prawo odmówić wykorzystania urlopu. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której pracodawca ustala pracownikowi termin urlopu zupełnie dowolnie i wbrew jego woli.
Wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia
W okresie wypowiedzenia umowy o pracę, pracodawca może jednostronną decyzją udzielić pracownikowi urlopu, nawet jeżeli nie zostanie wyrażona na to zgoda.
Pracodawca może nakazać pracownikowi korzystanie z urlopu w wyznaczonym przez siebie terminie. Pracownik jest zobowiązany do wykorzystania przysługującego mu urlopu w okresie wypowiedzenia, gdy pracodawca takiego urlopu mu udzieli.
Decyzja o udzieleniu urlopu w okresie wypowiedzenia została pozostawiona uznaniu pracodawcy, bez konieczności porozumienia, czy uzgodnienia jej z pracownikiem.
W okresie wypowiedzenia pracodawca udziela urlopu pracownikowi w wymiarze przysługującym w danym roku kalendarzowym proporcjonalnie do okresu pracy u tego pracodawcy. Można również udzielić w okresie wypowiedzenia urlopu zaległego.
Takie polecenie pracodawcy odnośnie wykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia może być sformułowane w dowolny sposób. Najczęściej znajduje się ono już w treści samego wypowiedzenia.
Zaległy urlop wypoczynkowy
Po zakończonym roku urlop wypoczynkowy staje się urlopem zaległym. Jeżeli pracownikowi nie uda się wykorzystać urlopu podstawowego w danym roku, musi on skorzystać z wypoczynku najpóźniej do końca 30 września następnego roku kalendarzowego.
W przypadku gdy pracodawca tego nie zrobi, naruszy przepisy Kodeksu pracy, za co grozi kara grzywny od 1 tys. zł do 30 tys. zł.
W przypadku urlopu zaległego pracodawca ma prawo wysłać pracownika na urlop bez jego zgody, gdyż urlop powinien zostać wykorzystany w naturze.
Jeżeli pracownik odmawia współpracy w tym zakresie, pracodawca może nakładać kary porządkowe zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, gdyż takie działanie może zostać uznane za nieprzestrzeganie przez pracowników ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy.
Kiedy pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu zaległego w 2024 r.– podsumowanie
Pracodawca w niektórych sytuacjach został uprawniony do jednostronnego skierowania pracownika do wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Może mieć to miejsce w okresie wypowiedzenia oraz gdy zatrudnionemu przysługuje urlop zaległy. Pracownik w takiej sytuacji powinien się zastosować do polecenia przełożonego.