Długotrwałe zwolnienie lekarskie może przytrafić się każdemu. Jeśli tak się stanie, to powrót do pracy warunkowany jest pozytywnym przejściem przez badania lekarskie. Czy dotyczy to również kierowców? Czy zawsze kontrolne badania lekarskie są potrzebne? Wyjaśniamy poniżej.
Powrót do pracy po długotrwałym zwolnieniu lekarskim
Zwolnienie lekarskie jest wystawiane na okres, który jest potrzebny, aby pracownik zregenerował swoje siły i mógł zdrowy wrócić do wykonywania swoich obowiązków. Czasami L4 może być wystawione nawet na kilka tygodni lub miesięcy, szczególnie jeśli choroba pracownika nie daje się łatwo wyleczyć. W takiej sytuacji lepsze samopoczucie nie jest wystarczającą przesłanką, aby można było dopuścić do pracy osobę powracającą ze zwolnienia chorobowego. Zgodnie bowiem z treścią art. 229 § 2 Kodeksu pracy (kp) pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, trwającej dłużej niż 30 dni, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Rodzaj choroby, która spowodowała długotrwałą nieobecność pracowniczą, nie ma tutaj większego znaczenia, ważny jest tak naprawdę okres przebywania na L4.
Przykład 1.
Pani Emilia pracuje w dużej korporacji na podstawie umowy o pracę. Ze względu na trudną do wyleczenia chorobę lekarz wystawił jej zwolnienie od pracy na okres 29 dni. Po upływie ostatniego dnia obowiązywania L4 kobieta wróciła do pracy, jednak jej szef uważa, że najpierw powinna przejść badania, które jednoznacznie stwierdzą, że może bez przeszkód wykonywać swoje obowiązki. Czy pracodawca pani Emilii ma rację?
Nie, ponieważ pracownica przebywała na zwolnieniu lekarskim 29 dni, natomiast przepisy Kodeksu pracy wymagają przejścia przez kontrolne badania lekarskie, dopiero gdy zatrudniony przebywa co najmniej 30 dni na L4. Pani Emilia może wrócić do pracy bez konieczności wykonania dodatkowych badań zdrowotnych.
Wyrok SN z 7 sierpnia 2013 roku (sygn. akt SNO 16/13)
Z treści art. 229 § 2 kp nie można wywodzić obowiązku przedstawienia przez pracownika rozpoczynającego urlop wypoczynkowy po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni. Obowiązek pracodawcy skierowania pracownika na badania wynikający z tej normy prawnej wiąże się z kwestią bezpieczeństwa i higieny pracy. Dopuszczenie do wykonywania pracy pracownika po długiej chorobie bez potwierdzenia zachowania zdolności do pracy byłoby obciążone ryzykiem z punktu widzenia bezpiecznego wykonywania pracy. Odnosi się to zatem do sytuacji, w której po okresie choroby pracownik ma faktycznie świadczyć pracę. W takich wypadkach dopuszczenie do pracy powinno poprzedzić badanie lekarskie. W sytuacji natomiast, gdy bezpośrednio po zakończenia zwolnienia chorobowego pracownik rozpoczyna urlop wypoczynkowy, o żadnym zagrożeniu dla bezpieczeństwa pracy nie może być mowy. W takim razie, nieprzeprowadzenie kontrolnych badań lekarskich nie pozostaje w sprzeczności z istotą urlopu wypoczynkowego.
Testy psychologiczne i badania lekarskie dla kierowcy
Wykonywanie niektórych zawodów jest związane z posiadaniem szczególnych cech i predyspozycji. To z kolei powoduje konieczność przeprowadzania odpowiednich testów sprawnościowych oraz psychologicznych, gdy dana osoba ma zostać zatrudniona w określonym zawodzie. Będzie tak chociażby w przypadku kierowców zawodowych, którzy przechodzą testy psychologiczne pozwalające odkryć ich zdolności psychomotoryczne, zdolności poznawcze i to, w jaki sposób reagują na sytuacje stresowe.
Osoba chętna do bycia zawodowym kierowcą musi przejść odpowiednie badania lekarskie oraz testy psychologiczne na podstawie art. 39j ust. 2 Ustawy z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym. Tak naprawdę powyższa regulacja odsyła do przepisów Kodeksu pracy w zakresie stosowania badań wstępnych, okresowych i kontrolnych. Przeprowadzenie odpowiednich badań jest ważne nie tylko dla samego kierowcy, lecz także jego pracodawcy. W razie ewentualnej szkody wyrządzonej przez pracownika, który nie posiada żadnych lub aktualnych badań lekarskich i psychologicznych, pracodawca również może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Obecnie badaniom psychologicznym na stanowisko kierowcy zawodowego podlegają:
- osoby ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii C1, C1+ E, C, C + E, D1, D1 + E, D i D + E lub uprawnienia do kierowania tramwajem, przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B + E i T, przywrócenie uprawnienia do kierowania pojazdem cofniętego ze względu na istnienie przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdami;
- osoby przedłużające ważność uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii C1, C1 + E, C, C + E, D1, D1 + E, D i D + E lub pozwolenia na kierowanie tramwajem;
- kierujący motorowerem, pojazdem silnikowym lub tramwajem, jeżeli był sprawcą wypadku drogowego, w którego następstwie inna osoba poniosła śmierć lub doznała obrażeń,
- kierujący motorowerem, pojazdem silnikowym lub tramwajem, jeżeli kierowali pojazdem w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, przekroczyli liczbę 24 punktów otrzymanych za naruszenia przepisów ruchu drogowego, w okresie próbnym popełnili co najmniej dwa wykroczenia w ruchu drogowym przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji;
- osoby posiadające prawo jazdy lub pozwolenie na kierowanie tramwajem, jeżeli w wyniku badania lekarskiego tej osoby została stwierdzona możliwość istnienia poważnych przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem;
- osoby ubiegające się o wydanie zezwolenia na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym lub przewożącym wartości pieniężne albo o przedłużenie terminu ważności tego dokumentu.
Wyrok WSA w Krakowie z 25 stycznia 2021 roku (sygn. akt III SA/Kr 824/20)
Fakt, iż kontrolowany kierowca wykonywał przewóz osób na podstawie umowy zlecenia, nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku skierowania go na badania lekarskie i psychologiczne. Celem przepisów nakładających na przedsiębiorcę obowiązek skierowania kierowców na badania lekarskie i psychologiczne jest zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu drogowym poprzez wyeliminowanie osób, których stan zdrowia nie pozwala na pracę w charakterze kierowcy. Przyjęcie zatem, że tylko kierowcy zatrudnieni na umowę o pracę podlegają obowiązkowym badaniom lekarskim i psychologicznym, a ci pracujący np. na umowę zlecenia nie – nie jest niczym uzasadnione.
Kontrolne badania lekarskie kierowcy wracającego z L4
Kierowca zawodowy, który przebywał na zwolnieniu lekarskim przez okres co najmniej 30 dni, powinien przed powrotem do pracy przejść przez badania kontrolne przewidziane w przepisach Kodeksu pracy. Chodzi bowiem o ustalenie, czy dana osoba jest w stanie fizycznie sprostać wymogom tej pracy. Nie zawsze będzie to dotyczyło także testów psychologicznych, zwłaszcza jeśli u danego pracownika pozostają one aktualne.
Fakt przebywania na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 30 dni nie powoduje u kierowców zawodowych powstania obowiązku poddania się testom psychologicznym. Takie osoby muszą co prawda przejść kontrolne badania lekarskie, które stwierdzą, czy pracownik nadaje się pod względem fizycznym do pracy, jednak nie zawsze wiąże się to z koniecznością przejścia przez badania psychologiczne. Jeśli lekarz kontrolujący stan zdrowia kierowcy zawodowego uzna, że w danym przypadku należy powtórzyć testy psychologiczne, to trzeba je będzie zrobić. Analogicznie, jeśli lekarz nie będzie widział takiej potrzeby, to pracodawca nie może wymagać od pracownika wykonania takich dodatkowych badań.
Przykład 2.
Pan Maciej jest kierowcą zawodowym, który przebywał na zwolnieniu lekarskim przez okres 45 dni. L4 zostało wystawione w związku z wypadkiem pracownika, którego doznał podczas wykonywania obowiązków firmowych. Po zakończeniu zwolnienia lekarskiego pan Maciej chce powrócić do pracy, pracodawca chce jednak, aby przeszedł on nie tylko typowe badania kontrolne, lecz także testy psychologiczne. Przełożony uważa, że wypadek mógł odbić się negatywnie na psychice mężczyzny. Lekarz, który przeprowadził badania kontrolne, nie widzi jednak takiej potrzeby i twierdzi, że pan Maciej nadaje się do pracy. Czy pracodawca może zakazać mu wykonywania pracy do chwili, aż doręczy on mu zaświadczenie od psychologa?
Nie, ponieważ o konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań psychologicznych decyduje wyłącznie lekarz, który wykonuje badania po powrocie pracownika z długotrwałego zwolnienia chorobowego. W przedstawionej sytuacji pracodawca nie może odmówić panu Maciejowi powrotu do pracy.
Przykład 3.
Pan Wojciech jest kierowcą zawodowym, który został zatrudniony 2 stycznia 2024 roku Przeszedł on pomyślnie wszystkie badania lekarskie i testy psychologiczne. Po 2 tygodniach pracy mężczyzna ciężko zachorował i przebywał na zwolnieniu lekarskim przez 32 dni. Po zakończeniu L4 chciał wrócić do pracy, jednak pracodawca nakazał mu przejście przez kontrolne badania lekarskie i nowe testy psychologiczne. Lekarz badający pana Wojciecha stwierdził, że mężczyzna jest zdolny do wykonywania swoich obowiązków pod względem fizycznym, jednak rekomenduje ponowienie testów psychologicznych. Kierowca nie zgadza się z takim stanowiskiem, twierdząc, że jego testy są aktualne, nie zamierza ich więc wykonać. Czy pracodawca może przyjąć do pracy pana Wojciecha?
Nie, ponieważ lekarz kontrolujący stan zdrowia kierowcy stwierdził konieczność ponowienia u niego testów psychologicznych. Jeśli pan Wojciech nie przejdzie tych dodatkowych badań, to pracodawca nie powinien dopuścić go do pracy. Fakt przeprowadzenia badań psychologicznych przed chorobą nie odgrywa w tym przypadku żadnego znaczenia.
Podsumowanie
Kierowca, który wraca ze zwolnienia lekarskiego, musi przejść przez obowiązkowe kontrolne badania lekarskie, gdy czas trwania jego L4 wynosił co najmniej 30 dni. Wynika to z przepisów Kodeksu pracy i jest niezależne od przyczyny długotrwałego zwolnienia lekarskiego. Konieczność przeprowadzenia testów psychologicznych w takim przypadku jest uzależniona od decyzji lekarza kontrolera. Jeżeli uzna on, że takie testy są konieczne, to pracownik będzie je musiał przejść, inaczej nie wolno dopuścić go do pracy.
