Wysokie temperatury w miejscu pracy, poza powodowaniem dyskomfortu, mogą wiązać się z realnymi zagrożeniami dla zdrowia i życia. Czego powinien wymagać pracownik od pracodawcy w okresie upałów? Sprawdź, jak sprawić by upał w pracy nie doskwierał tak bardzo.
Zagrożenia związane z upałami
Latem, podczas wysokich temperatur i silnego słońca, pracodawcy muszą pamiętać, aby w szczególny sposób zadbać o pracowników. Niebezpieczna jest przede wszystkim praca wykonywana na zewnątrz. Niesprzyjające warunki pogodowe z nadmiarem promieni słonecznych oraz wysoką temperaturą mogą doprowadzić do:
- udaru słonecznego,
- udaru cieplnego,
- odwodnienia organizmu,
- oparzeń skóry.
Pierwsza pomoc
Jeżeli doszło do przegrzania organizmu, należy szybko reagować, by nie dopuścić do poważnych konsekwencji. Powinno się:
- jak najszybciej wejść do pomieszczenia i zapewnić dopływ świeżego powietrza, a jeżeli nie ma takiej możliwości – znaleźć zacienione miejsce,
- rozluźnić ubranie (np. kołnierzyk),
- pić schłodzoną wodę,
- zrobić chłodną kąpiel (woda nie powinna być jednak lodowata – może wówczas dojść do szoku termicznego),
- robić chłodne okłady (np. z lodu owiniętego ręcznikiem),
- na skórę zastosować żel chłodzący.
Gdy dochodzi do oparzenia, należy w pierwszej kolejności przerwać kontakt z czynnikami parzącymi, następnie zmniejszyć występujący ból przez podawanie środków przeciwbólowych. Należy schłodzić miejsce oparzenia pod bieżącą wodą o temperaturze ok. 15°C, z odległości 15 cm przez 15 minut. Oparzone powierzchnie należy zabezpieczyć przed zakażeniem jałowymi opatrunkami bądź – przy dużych powierzchniach ciała – czystymi prześcieradłami, serwetami, rozwiniętymi płatami gazy. Poszkodowany powinien możliwie szybko otrzymać opiekę lekarską.
Aby uniknąć występowania opisanych wyżej wypadków, pracodawca powinien realizować odpowiednie działania profilaktyczne.
Uzupełnianie płynów
Odwodnienie może prowadzić do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Konieczne jest zatem regularne uzupełnianie płynów i dlatego pracodawca powinien zapewnić pracownikom nieodpłatnie napoje, gdy temperatura na stanowiskach pracy wewnątrz budynków przekracza 28⁰C, a na otwartej przestrzeni 25⁰C. Napoje powinny być udostępnione stale, w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników.
Wentylacja i klimatyzacja
Upał w pracy może być strasznie uciążliwy. Zbyt wysoka temperatura w miejscu pracy może prowadzić do dekoncentracji i obniżenia wydajności pracownika, a w skrajnych przypadkach nawet do omdlenia. Zmniejszenie związanych z upałami uciążliwości w pomieszczeniach pracy jest możliwe między innymi dzięki zapewnieniu wentylacji i klimatyzacji. Nakłada to na pracodawcę obowiązek utrzymywania w sprawności i czystości wszelkich urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Ponadto klimatyzacja i wentylacja nie mogą powodować przeciągów ani wyziębień pomieszczeń pracy. Strumień powietrza nie powinien być kierowany bezpośrednio na stanowisko pracy. Okna i świetliki należy wyposażyć w zabezpieczenia chroniące przed nadmiernym nasłonecznieniem, np. w rolety lub żaluzje. Przy urządzeniach wentylacyjnych należy stosować środki zmniejszające natężenie i rozprzestrzenianie się hałasu oraz drgań, jakie one powodują.
Reorganizacja czasu pracy
Podczas upałów pracodawcy powinni podjąć działania organizacyjne zapewniające bezpieczeństwo i komfort pracownikom w miejscu pracy. Jeśli temperatury są wyjątkowo uciążliwe, pracodawca może zdecydować o skróceniu czasu pracy lub wprowadzeniu dodatkowych przerw – nie może to jednak powodować obniżenia należnego pracownikom wynagrodzenia. Ponadto przy pracy na otwartej przestrzeni zaleca się zorganizowanie zacienionych i zadaszonych miejsc do odpoczynku.
Ocena ryzyka
Obowiązkiem pracodawcy jest dokonanie oceny ryzyka zawodowego, w której uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach. Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny zwiększać poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Pracodawca powinien uwzględnić narażenie pracownika na promieniowanie słoneczne i zapewnić odpowiednie środki profilaktyczne, np. ochronę głowy, odzież ochronną, przez którą przenika mniej promieni słonecznych, a także środki ochrony skóry.
Ochrona kobiet w ciąży i pracowników młodocianych
Kobiety w ciąży i kobiety karmiące nie mogą wykonywać prac mogących wpływać niekorzystnie na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie. Są to m.in. prace w mikroklimacie gorącym lub wykonywane w środowisku o dużych wahaniach parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza.
Pracowników młodocianych (osoby, które ukończyły 15, lecz nie przekroczyli 18. roku życia, nie można zatrudniać przy pracach w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65%, a także w warunkach bezpośredniego oddziaływania otwartego źródła promieniowania.
Upał w pracy - prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy
W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy, stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Planowane zmiany w prawie
Obecnie obowiązujące przepisy bhp nie określają maksymalnej dopuszczalnej temperatury w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca (z wyjątkiem dotyczącym pracowników młodocianych – patrz wyżej). Z tego powodu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opracowano projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650, ze zm.).
Autorzy projektu proponują wprowadzenie przepisów zobowiązujących pracodawców do:
- zapewnienia w pomieszczeniach pracy temperatury nie wyższej niż 35 °C (308 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają;
- zapewnienia, aby prace na otwartej przestrzeni, związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187kJ) u kobiet, wykonywane były przy temperaturze nie wyższej niż 32 °C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają;
- podjęcia działań w przypadku gdy temperatura w pomieszczeniu pracy z uwagi na warunki atmosferyczne, przekroczy 28 °C, a przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet – 25 °C, polegających na zapewnieniu odpowiednich rozwiązań technicznych obniżających tę temperaturę, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają, a jeżeli obniżenie temperatury nie jest możliwe – zastosowania odpowiednich rozwiązań organizacyjnych minimalizujących wpływ temperatury na zdrowie pracowników, uzależnionych od warunków i specyfiki pracy;
- podjęcia odpowiednich rozwiązań organizacyjnych w przypadku pracy na otwartej przestrzeni przy temperaturze powyżej 25 °C;
- podjęcia konsultacji stosowanych rozwiązań organizacyjnych z pracownikami, po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.
W projekcie przewidziano wyjątki od obowiązku zapewnienia maksymalnej dopuszczalnej temperatury, obejmujące m. in. wykonywanie prac (służby):
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- w transporcie i w komunikacji;
- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
- w rolnictwie i hodowli;
- w zakładach hotelarskich;
- w jednostkach gospodarki komunalnej;
- w zakładach opieki zdrowotnej;
- w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej;
- w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
- w instytucjach opieki nad dziećmi do lat 3;
- przez funkcjonariuszy i żołnierzy.
Rosnąca temperatura powietrza, będąca najczęściej identyfikowanym skutkiem zmian klimatu, staje się jednym z głównych problemów środowiskowych zagrażających zdrowiu i życiu. Powinno to skłaniać pracodawców do podejmowania działań w celu eliminowania, a przynajmniej ograniczania zagrożeń w tym zakresie. Należy oczekiwać, że ułatwią to przygotowywane zmiany prawne, które według zamierzeń mają wejść w życie 1 stycznia 2027 roku.
