Badania psychotechniczne muszą wykonywać pracownicy lub kandydaci do pracy, którzy do wykonywania swoich obowiązków zawodowych potrzebują szczególnych cech psychicznych – między innymi pracownicy poruszający się samochodem w ramach wykonywania swoich obowiązków służbowych.
Kto musi wykonywać badania psychotechniczne?
Badania psychotechniczne muszą wykonywać:
- pracownicy zatrudnieni na etacie kierowcy – dostawcy, kurierzy, kierowcy pojazdów uprzywilejowanych, a także samozatrudnieni wykonujący działalność w zakresie transportu drogowego. Wykonują oni badania psychotechniczne w myśl ustawy o transporcie drogowym. Badanie kończy się orzeczeniem psychologicznym ważnym maksymalnie 5 lat. Przekazuje się je pracodawcy, który wystawił skierowanie, a w przypadku osób samozatrudnionych należy mieć je przy sobie.
- Pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach, którzy wykorzystują w swojej pracy samochód zarówno służbowy, jak i prywatny do celów służbowych. Przechodzą oni badania w myśl ustawy o służbie medycyny pracy.
Wykonać je także muszą:
- instruktorzy i egzaminatorzy nauki jazdy,
- operatorzy maszyn i urządzeń,
- osoby wykonujące pracę na wysokości,
- górnicy,
- kierowcy zatrudnieni w firmach typu Uber czy Bolt,
- motorniczy tramwaju,
- operatorzy dźwigu, koparek, wózków widłowych, suwnic, ciężkich maszyn drogowych,
- kandydaci na strażników miejskich,
- pracownicy agencji ochrony,
- sędziowie,
- detektywi,
- osoby sprzedające i wytwarzające materiały wybuchowe kandydaci,
- kierowcy skierowani przez Policję, Prezydenta Miasta lub Starostę (osoby, które prowadziły samochód pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego lub które przekroczyły 24 punkty karne, czy też uczestniczyły w wypadku, w którym osoba została ranna lub poniosła śmierć).
Co obejmuje zakres badania psychologicznego?
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. z dnia 16 lipca 2014 r. poz. 937) zakres badania psychologicznego w zakresie psychologii transportu obejmuje:
- Wywiad bezpośredni i obserwację osoby badanej
- Badanie narzędziami diagnostycznymi
- Ocenę i opis osoby badanej pod względem:
- sprawności intelektualnej i procesów poznawczych,
- osobowości, z uwzględnieniem funkcjonowania w trudnych sytuacjach, także dojrzałości społecznej,
- sprawności psychomotorycznej.
Jak długo ważne jest skierowanie na badania?
Zgodnie z par. 2 przywołanego wcześniej rozporządzenia osoby posiadające skierowanie na badanie psychologiczne w zakresie psychologii transportu muszą zgłosić się w terminie nie dłuższym niż 30 dni od otrzymania skierowania. Warunkiem przeprowadzenia badania jest posiadanie przy sobie ważnego dokumentu tożsamości.
Czy psycholog może odmówić przeprowadzenia badania?
Uprawniony psycholog może odmówić przeprowadzenie badania, jeżeli osoba badana poinformuje o swoim złym samopoczuciu lub o złym stanie swojego zdrowia lub w razie podejrzenia, że może się ona znajdować pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego. W takim przypadku psycholog wyznacza nowy termin badania, który nie może przekraczać 14 dni.
Ile kosztuje badanie psychotechniczne?
Koszt badania psychologicznego w zakresie psychologii transportu wynosi 150 zł. Pracownicy wykonują je na koszt pracodawcy (art. 229 par. 6 Kodeksu pracy).
Jak wyglądają badania psychotechniczne kierowców?
Badanie trwa od 30 minut do 1,5 godziny. Składa się z kilku etapów:
- Testy pisemne – sprawdzają cechy osobowości, poziom koncentracji uwagi oraz umiejętność pracy pod presją czasu. Należy wypełnić formularz, gdzie znajdują się zadania:
- na osobowość, np. pytania „Czy lubisz robić coś od razu, czy wolisz planować to wcześniej?”, „Czy lubisz szybką jazdę?”
- na uwagę – należy wyszukać i przyporządkować według kolejności liczby na tablicy, gdzie są chaotycznie ułożone;
- na myślenie i koncentrację – należy dopasować do siebie różne figury lub uzupełnić wycięte figury z większych całości.
- Testy aparaturowe – dobierane są ze względu na rodzaj badania oraz wymagania do pracy na danym stanowisku. Przykładowe testy na aparatach:
- Na pulpicie aparatu znajdują się dwa równoległe rzędy lampek i przycisków. Kiedy zapala się czerwona lampka, należy nacisnąć przycisk znajdujący się pod nią. Trzeba używać prawej i lewej dłoni. Przyciski należy naciskać jak najszybciej i dokładnie, tak aby nie opuścić żadnego światła;
- Na płycie aparatu znajdują się przyciski oraz dwa rzędy lampek: pionowe i poziome. W jednej chwili zapalą się dwa światełka: jedno pionowo, drugie poziomo. Zadanie polega na naciśnięciu wspólnego przycisku, który znajduje się na przecięciu linii poziomej i pionowej.
- Wywiad psychologiczny – rozmowa psychologa z osobą badaną na temat jej pracy, cech charakteru, zdrowia czy doświadczeniach w kierowaniu samochodem.
Badanie dla pracowników, którzy kierują pojazdem w pracy, a nie są kierowcami
Posiadanie prawa jazdy kategorii B jest częstym warunkiem uzyskania zatrudnienia, gdyż w wielu zawodach prowadzenie samochodu w ramach obowiązków pracowniczych jest niezbędne. Przedstawiciele handlowi, specjaliści ds. zaopatrzenia czy koordynatorzy regionalni wykorzystują samochód osobowy codziennie, ale są też zawody, gdzie prowadzenie samochodu służbowego jest wykorzystywane w pracy sporadycznie. Księgowa, która jedzie do urzędu skarbowego czy sekretarka, która jedzie na pocztę samochodem, nawet prywatnym, musi mieć przeprowadzone badanie dla kierowcy.
Każde, codzienne lub sporadyczne wykorzystywanie samochodu w ramach swoich obowiązków służbowych wymaga od pracownika przeprowadzenia dodatkowych badań u okulisty. Celem tego badania jest, oprócz typowej oceny sprawności narządu wzroku, także ocena widzenia zmierzchowego oraz reakcji na zjawisko olśnienia.
Mimo, że w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. nr 2, poz. 15 ze zm.) nie uregulowano bezpośrednio tych kwestii, zdaniem Krajowego Konsultanta ds. Medycyny Pracy standardowy zakres badań lekarskich osób, które nie są zatrudnione na stanowisku kierowcy, a w ramach obowiązków zawodowych kierują pojazdami silnikowymi powinien obejmować:
Badanie wstępne:
- badania lekarskie — ogólnolekarskie, okulistyczne, neurologiczne;
- badania pomocnicze — testy sprawności psychoruchowej, badanie oceniające widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia, oznaczenie poziomu glukozy;
Badanie okresowe:
- badania lekarskie — ogólnolekarskie, okulistyczne, w zależności od wskazań neurologiczne;
- badania pomocnicze — badanie oceniające widzenie zmierzchowe i zjawisko olśnienia*, oznaczenie poziomu glukozy; w zależności od wskazań testy sprawności psychoruchowej.
Częstotliwość badań profilaktycznych to:
- do 50 roku życia – co 3–4 lata;
- powyżej 50 roku życia – co 2 lata;
*co 4–6 lat, a po 60 roku życia – co 2–3 lata.
Minimalne kryteria zdrowotne (oprócz innych wynikających z charakteru pracy) powinny być tożsame z kryteriami dla kategorii B prawa jazdy, określonymi w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców. Dodatkowo, w przypadku zakresu obowiązków służbowych wskazujących na konieczność kierowania po zmroku – wymagany jest prawidłowy wynik badania oceniającego widzenie zmierzchowe i wrażliwości na olśnienie (Instytut Medycyny Pracy im. prof. dra med. Jerzego Nofera, ul. Św. Teresy 8, 91-348 Łódź, 20.10.2014 r.).
Co ile lat należy powtarzać badania psychotechniczne?
Częstotliwość badań psychotechnicznych zależy od wieku i jest następująca:
- osoby w wieku do 60 lat – co 5 lat;
- w wieku powyżej 60 lat – co 30 miesięcy.
Konieczność wykonywania badań psychotechnicznych ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa zarówno kierowców pojazdów jak i innych uczestników ruchu drogowego.
