Koniec stanu zagrożenia epidemicznego a obowiązki pracodawcy

Po kilkuletnim okresie zmagania się z rozmaitymi uciążliwościami wynikającymi z ograniczeń wprowadzanych w związku z pandemią COVID-19 chyba wszyscy odetchnęli z ulgą na wieść o zbliżającym się dniu zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego. Z czym wiąże się koniec stanu zagrożenia epidemicznego? Odpowiedź poniżej.

Uchylenie przepisów dotyczących ograniczeń, nakazów i zakazów związanych z COVID-19

Na wstępie należy wspomnieć o przepisach, które przesądzają o zniesieniu stanu zagrożenia epidemicznego. Odpowiednim aktem prawnym dotyczącym tej kwestii jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2023 roku uchylające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. poz. 1233).

Zobacz też:

Wskazany akt wykonawczy został wydany na podstawie Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2022 r. poz. 1657, z późn. zm.), która określa zakres działań o charakterze restrykcyjnym, jakie można wdrożyć w przypadku powstania stanu zagrożenia epidemią.

Zgodnie z § 1 rozporządzenia z 27 czerwca 2023 roku traci moc Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 marca 2022 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. poz. 679, z późn. zm.).

Oznacza to zatem uchylenie aktu prawnego, który nakładał na obywateli różnorodne ograniczenia, zakazy i nakazy. Wejście w życie rozporządzenia uchylającego nastąpiło 1 lipca 2023 roku, co w sensie normatywnym i faktycznym jest równoznaczne z końcem epidemii COVID-19.

Skutki społeczne i psychologiczne pandemii

Można oczekiwać, że okres ostatnich lat zmagania się z pandemią doczeka się obiektywnego, wnikliwego opisu, który będzie uwzględniał szerokie spektrum informacji i analiz. Jest to niezwykle istotne zwłaszcza w świetle przyszłych zagrożeń, umożliwi bowiem uniknięcie błędów, z jakimi mieliśmy niewątpliwie do czynienia.

W sferze społecznej czas epidemii wprowadził elementy braku stabilizacji, niepewności zarówno w kontekście ekonomicznym, jak i psychologicznym. Wydaje się, że skutki tych zdarzeń mogą, w różnym stopniu natężenia, występować także obecnie – po zniesieniu stanu zagrożenia epidemicznego.

W odniesieniu do konsekwencji pandemii w zakresie psychologicznych aspektów należy wspomnieć o negatywnym wpływie wynikającym z pracy w trybie zdalnym oraz nauki prowadzonej na odległość. Można tutaj wspomnieć choćby o zjawisku alienacji, które pozostawiło swe piętno w szczególności w przypadku dzieci i młodzieży. Ujemne następstwa tych okoliczności mogą być obserwowane w perspektywie długookresowej.

Wizyta w placówce ochrony zdrowia bez obowiązku zasłaniania ust i nosa

Jednym z najdłużej utrzymywanych nakazów związanych ze stanem zagrożenia epidemicznego była konieczność zasłaniania ust i nosa podczas wizyty w placówkach ochrony zdrowia. Obecnie obowiązek ten już nie jest wymagalny.

Od 1 lipca 2023 roku wizyta w przychodni lub szpitalu nie wiąże się już z koniecznością stosowania maseczek ochronnych. Dotyczy to także innych placówek funkcjonujących w ochronie zdrowia (apteki, SOR-y).

Oczywiście pacjenci i petenci odwiedzający placówki ochrony zdrowia mogą z własnej woli korzystać z maseczek ochronnych, jeżeli obawiają się o swój stan zdrowia lub mają na względzie ochronę innych osób, z którymi bezpośrednio się kontaktują. Istota omawianej zmiany polega na tym, że obsługa danej placówki medycznej nie może zobowiązać konkretnej osoby do zasłaniania ust i nosa.

Program szczepień ochronnych nadal funkcjonuje

Jednym z elementów, który nadal będzie utrzymany pomimo uchylenia stanu zagrożenia epidemicznego, jest program szczepień ochronnych przeciwko COVID-19. Zostanie on jednocześnie zmodyfikowany, co ma związek z niewielkim zainteresowaniem tą formą przeciwdziałania zakażeniu oraz minimalnym poziomem zachorowalności. Odpowiednie zapisy w tej sprawie zawarto w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 2020 roku w sprawie metody zapobiegania COVID-19 (Dz.U. z 2022 r. poz. 1003, z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami metody zapobiegania COVID-19 polegają na:

wykonywaniu szczepień ochronnych przeciwko tej chorobie zakaźnej,
wykonywaniu testów diagnostycznych w kierunku SARS-CoV-2.

Certyfikaty COVID – kontynuacja wydawania dokumentu

W dalszym ciągu będą też wydawane certyfikaty zawierające kompleksowe dane dotyczące zaszczepienia oraz powrotu do zdrowia.

Informacje na temat zaszczepienia przeciwko COVID-19, wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 lub powrotu do zdrowia po zakażeniu SARS-CoV-2 stwierdzonego na podstawie dodatniego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 są zawarte w interoperacyjnym dokumencie wydawanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia („Certyfikat COVID”).

Certyfikat COVID umożliwia wydawanie i weryfikowanie:

zaświadczenia potwierdzającego, że jego posiadacz otrzymał szczepionkę przeciwko COVID-19 (zaświadczenie o szczepieniu),
zaświadczenia potwierdzającego, że jego posiadacz poddał się testowi diagnostycznemu w kierunku SARS-CoV-2 (zaświadczenie o wyniku testu),
zaświadczenia potwierdzającego, że jego posiadacz powrócił do zdrowia po zakażeniu SARS-CoV-2 stwierdzonym na podstawie dodatniego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 (zaświadczenie o powrocie do zdrowia).

Certyfikat COVID jest wystawiany:

w postaci elektronicznej – automatycznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 7 Ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2022 r. poz. 1555, z późn. zm.), lub
w postaci papierowej – na żądanie osoby, której dane dotyczą, z systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 7 Ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 roku o systemie informacji w ochronie zdrowia, przez:

podmioty przeprowadzające szczepienia,
lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lub pielęgniarkę POZ.

Równocześnie został zniesiony obowiązek szczepień ochronnych dla medyków zatrudnionych w placówkach ochrony zdrowia oraz studentów medycyny.

Warto także podkreślić, że unijne cyfrowe zaświadczenia COVID-19 (paszporty covidowe) zachowują swą ważność. System europejski uznawania szczepień także nadal funkcjonuje, mimo że obecnie państwa zrzeszone w UE nie wymagają posiadania tych dokumentów przy wjeździe na dane terytorium. Jak zaznaczają eksperci, w razie negatywnego scenariusza, czyli groźby kolejnej pandemii, system kontroli będzie mógł być niezwłocznie uruchomiony.

Monitorowanie koronawirusa będzie w dalszym ciągu realizowane

Kolejnym działaniem, które pozostanie z nami po zakończeniu pandemii, będzie monitorowanie stanu zagrożenia epidemicznego za pośrednictwem systemu EWP, który służy monitorowaniu stanu zagrożenia epidemicznego w Rzeczypospolitej Polskiej. Gromadzi się w nim dane związane z zachorowalnością na COVID-19, pobytem na kwarantannie, w izolacji oraz analizą tych danych na potrzeby zarządzania pandemią. Co istotne, system EWP zawiera centralną bazę wszystkich osób przebywających na kwarantannie oraz w izolacji domowej.

Państwowa Inspekcja Pracy przypomina o obowiązkach pracodawców po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego

Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego oznacza także powrót do obowiązków związanych z zatrudnianiem pracowników, które były zawieszone w okresie pandemii. O powinnościach w tym zakresie przypomina Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).

Oznacza to, że od 1 lipca 2023 roku powracają wynikające z przepisów Kodeksu pracy (kp) obowiązki dotyczące badań lekarskich oraz szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP).

W odniesieniu do kwestii badań profilaktycznych PIP zwróciła uwagę na wznowienie wykonywania badań lekarskich pracowników, których obowiązek realizacji wynika z przepisów kp.

Pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie okresowych badań lekarskich, które zostały zawieszone w czasie stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego, i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania tego stanu.

Ponadto PIP przypomina, że jeśli w czasie trwania epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego badanie wstępne lub kontrolne pracownika przeprowadził i wydał orzeczenie lekarskie lekarz inny niż specjalista medycyny pracy, to traci ono moc po upływie 180 dni, licząc od 1 lipca 2023 roku, czyli od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.

Powrót do stosowania regulacji prawnych sprzed pandemii dotyczy także kwestii związanych ze szkoleniami BHP. Oznacza to, że wznowione będą wszelkie wynikające z kp i aktów wykonawczych obowiązki związane z przeprowadzaniem szkoleń w tym zakresie.

W razie gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie BHP przypadał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii lub w okresie 30 dni od 1 lipca 2023 roku – termin ten wydłuża się do 60 dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.

Koniec stanu zagrożenia epidemicznego a obowiązki pracodawcy – medycyna pracy, skierowania na badania, paszporty, maseczki – podsumowanie

1 lipca br. uchylono stan zagrożenia epidemicznego, co spowodowało likwidację obostrzeń związanych z pandemią COVID-19. Dotyczy to w szczególności obowiązku zasłaniania ust i nosa w placówkach ochrony zdrowia. Jednocześnie utrzymany zostanie program szczepień ochronnych, podobnie jak system wydawania certyfikatów i unijnych paszportów covidowych (mimo że nie są obecnie wymagane przy przemieszczaniu się). W dalszym ciągu będzie też funkcjonował system monitorowania koronawirusa. Z drugiej strony Państwowa Inspekcja Pracy przypomina pracodawcom i pracownikom o powrocie do obowiązków w zakresie przeprowadzania okresowych badań profilaktycznych i odbywania szkoleń w dziedzinie BHP.

Polecamy:

Najważniejsze zmiany w wynagrodzeniach i Kodeksie pracy