Podatnicy dokonują szeregu różnych transakcji w ciągu całego życia gospodarczego. Różnorodność i wielowątkowość niektórych operacji powoduje, iż zidentyfikowanie odpowiedniego i korzystnego rozwiązania wymaga dokonania głębokiej analizy przepisów zarówno prawa podatkowego, jak i niejednokrotnie cywilnego. Jedną z okoliczności skutkujących koniecznością skorygowania pierwotnej transakcji jest pojawienie się nieoczekiwanego zdarzenia po dokonaniu danej transakcji zmieniającego pierwotny jej obraz. Czym może być spowodowana korekta zeznania rocznego?
Korekta zeznania rocznego w aspekcie niedoszłej sprzedaży udziałów nieruchomości
Podatnik otrzymał darowiznę od siostry w postaci ½ udziałów w nieruchomości. W lipcu 2011 r. spisał on umowę przedwstępną sprzedaży tychże udziałów, w której ich odbiorcą był szwagier wraz z żoną. Podatnik otrzymał z tego tytułu 100 tys. zł, z tym że otrzymana wpłata nie miała charakteru ani zadatku, ani zaliczki. Jednocześnie zobowiązał się do sprzedaży powyższych udziałów jeszcze do końca lipca 2011 r. W późniejszym czasie jednak nie doszło do podpisania przyrzeczonej umowy sprzedaży. Podatnik posiadał nadal środki pieniężne, a nabywcy mieszkali w przedmiotowej nieruchomości od lipca 2011 r. do marca 2015 r. Podatnik w 2016 r. otrzymał pismo z urzędu skarbowego, informujące że konieczna jest korekta zeznania rocznego za 2011 r. oraz ujęcia w nim otrzymanej w 2011 r. kwoty 100 tys. zł jako przychód z innych źródeł, którą był zobligowany opodatkować oraz odprowadzić należny podatek dochodowy wraz z odsetkami. Podatek decyzją urzędu skarbowego we wrześniu 2016 r. został rozłożony na raty na 2 lata. Jeszcze w październiku 2016 r. podatnik otrzymał pozew od szwagra i żony o zwrot kwoty 100 tys. zł. z tytułu umowy przedwstępnej, który to sąd zasądził prawomocnym wyrokiem w maju 2017 r.
Podatnik zastanawia się w tej sytuacji, czy mógłby jeszcze złożyć korektę zeznania rocznego za 2011 r., a przez to uzyskać zwrot z podatku za ten okres, z uwzględnieniem także rozłożenie decyzją urzędu skarbowego podatku na raty.
W tej sytuacji podatnik ma prawo dokonać korekty za 2011 r. z uwagi na powstanie w tych okolicznościach nadpłaty podatku w zeznaniu rocznym za ten okres. Warto przy tym wskazać, iż w myśl art. 72 § 1 Ordynacji podatkowej nadpłata stanowi kwotę podatku zapłaconą przez podatnika, w stosunku do której:
- nie było ustawowego obowiązku jego zapłacenia albo
- obowiązek ten występował lecz wygasł.
Oczywiście podatnik może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty, jednak musi to zrobić w ciągu 5 lat, czyli przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Warto natomiast podkreślić, że urząd skarbowy może na wniosek podatnika rozłożyć na raty kwotę zobowiązania albo zaległości podatkowej, a dzień wydania tej decyzji będzie pierwszym dniem, od którego nastąpi zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Zawieszenie to będzie trwało do dnia terminu płatności ostatniej raty podatku.
Z powyższego wynika, że podatek za 2011 r. podatnik był winny wpłacić do 30 kwietnia 2012 r., jednak tego nie dokonał. Zobowiązanie podatkowe przedawniłoby się z końcem 2017 r., jednak we wrześniu 2016 r. urząd skarbowy rozłożył je na raty na 2 lata, co spowodowało zawieszenie biegu terminu przedawnienia od września 2016 r. do sierpnia 2018 r. Zatem dopóki zobowiązanie podatkowe nie uległo przedawnieniu, podatnik ma prawo dokonać korekty zeznania rocznego za 2011 r. i skorygować nadpłaconą kwotę podatku w związku z sytuacją, w której orzeczono prawomocnym wyrokiem sądu obowiązek zwrotu kwoty 100 tys. zł. uprzednio otrzymanej przez podatnika z tytułu zawarcia umowy przedwstępnej.
Korekta zeznania rocznego w przypadku zmiany trybu rozliczenia podatnika
Podatniczka wraz z mężem posiadali i wychowywali dwoje dzieci. W marcu 2010 r. sąd orzekł rozwód cywilny. Od tej pory podatniczka wychowuje dzieci w pełni samodzielnie. Oboje nadal się uczą i nie osiągają żadnych dochodów. Podatniczka począwszy od zeznania za 2010 r. składała zeznania roczne w trybie rozliczenia indywidualnego z uwagi na niewystarczającą znajomość przepisów podatkowych. Nie wiedziała, że może skorzystać z rozliczenia jako osoba samotnie wychowujące dzieci.
Podatniczka chciałaby złożyć korektę zeznania rocznego za lata od 2010 r. do 2016 r., natomiast nie wie, czy w tej sytuacji jest to w ogóle możliwe. Sytuacja w związku z wychowywaniem dwojga dzieci nie uległa zmianom w żadnym aspekcie.
Ustawodawca poprzez osobę samotnie wychowująca dzieci uważa jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, a także osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
W pierwszej kolejności należy przypomnieć, iż w kształcie ustawy jeszcze do 31 grudnia 2010 r. z rozliczenia przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci mogły skorzystać te osoby, jeżeli w roku podatkowym ich dzieci:
- były małoletnie albo
- otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, wiek dziecka nie ma znaczenia albo
- uczyły się w szkołach do ukończenia 25. roku życia, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów opodatkowanych skalą podatkową lub ze zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę wolną od podatku, czyli 3089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej.
Z kolei z rozliczenia osoby samotnie wychowującej dzieci w stosunku do dochodów osiągniętych od stycznia 2011 r. może skorzystać rodzic lub opiekun prawny, będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację bądź osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:
- małoletnie,
- bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
- do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów opodatkowanych skalą podatkową lub ze zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę wolną od podatku, czyli 3089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej.
Należy także podkreślić, iż z trybu rozliczenia osoby samotnie wychowującej dzieci nie mogą skorzystać podatnicy, gdy jedno z małżonków lub dzieci uzyskają w roku podatkowym dochody z działalności gospodarczej opodatkowane:
- podatkiem liniowym,
- zryczałtowanym podatkiem dochodowym (nie dotyczy prywatnego najmu),
- kartą podatkową.
Z kolei jeżeli dziecko lub rodzic prowadzi działalność opodatkowaną skalą podatkową, wówczas może skorzystać z rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Zatem ustawodawca uwarunkował możliwość skorzystania z preferencyjnego rozliczenia osoby samotnie wychowującej dziecko od kilku przesłanek, a mianowicie:
- podatnik w danym roku podatkowym faktycznie samotnie wychowuje dzieci,
- podatnik posiada ww. stan cywilny,
- podatnik lub dziecko nie prowadzi działalności opodatkowanej podatkiem liniowym, ryczałtem, kartą podatkową bądź nie podlega opodatkowaniu podatkiem tonażowym,
- podatnik jest zobowiązany do złożenia zeznania rocznego oraz wybrania odpowiedniego trybu rozliczenia w określonym w ustawie terminie, czyli do 30 kwietnia roku następnego.
Podstawowym i jedynym terminem złożenia zeznania rocznego (wraz z wyborem odpowiedniego trybu rozliczenia) dotyczącego dochodów osób fizycznych opodatkowanych skalą podatkową czy podatkiem liniowym jest 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym. Tryb rozliczenia osoby samotnie wychowującej dziecko nie może zostać wybrany, jeżeli zeznanie zostanie złożone po ww. terminie. Złożenie zeznania po tym terminie będzie niestety bezskuteczne. Zatem wybór rozliczenia jako osoby samotnie wychowującej dziecko uwarunkowany jest od złożenia zeznania rocznego w terminie.
Dlatego też w tej sytuacji podatniczka nie będzie miała możliwości dokonania korekty zeznania rocznego oraz zmiany wyboru trybu rozliczenia na osobę samotnie wychowującą dziecko. Ponadto zeznania z roku 2010 oraz 2011 dotyczą zobowiązań podatkowych, które uległy przedawnieniu z uwagi na upłynięcie 5-letniego okresu przedawnienia bez zaistnienia zdarzenia wprowadzającego okres zawieszenia biegu terminu przedawnienia.
