W sytuacji, gdy pojazd stanowiący środek trwały ulegnie całkowitemu zniszczeniu mamy do czynienia z wrakiem samochodu. Przeważnie wiąże się to z oddaniem pojazdu do zezłomowania. W związku z tym pojawia się kilka istotnych kwestii podatkowych wymagających wyjaśnienia. Chodzi o ustalenie przychodu, sposobu rozliczenia straty z tytułu likwidacji, jak również określenie właściwej stawki VAT oraz wskazanie ewentualnego oznaczenia GTU w deklaracji JPK VAT w przypadku oddania wraku samochodu na złom. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak prawidłowo powinno wyglądać księgowanie wraku samochodu na gruncie PIT i VAT!
Wrak samochodu – przychód oraz koszt podatkowy
Otrzymane od ubezpieczyciela odszkodowanie z tytułu szkody całkowitej w pojeździe samochodowym stanowiącym środek trwały jest przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Powyższe wynika z treści art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT, który podaje, że za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej. Przychodem jest również kwota otrzymana za oddanie pojazdu na złom.
Bardziej skomplikowana jest natomiast kwestia kosztów podatkowych, a konkretnie rozliczenia straty z tytułu likwidacji środka trwałego.
Jak wiadomo, środek trwały podlega odpisom amortyzacyjnym stanowiącym koszt podatkowy. W przypadku środków trwałych podlegających likwidacji (np. na skutek ich całkowitego zniszczenia) mamy do czynienia z pozostałą niezamortyzowaną częścią. Pojawia się w związku z tym pytanie, czy może ona stanowić koszt podatkowy. Po pierwsze należy wskazać, że zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 5 i 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:
- strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1;
- strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności.
Z cytowanych wyżej przepisów wynika, że kosztem uzyskania przychodów mogą być straty powstałe w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych w części, w jakiej nie zostały one zamortyzowane, o ile środki te nie utraciły przydatności w wyniku zmiany rodzaju prowadzonej działalności. Do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć jedynie takie straty w majątku podatnika, które powstały na skutek zdarzeń nieprzewidywalnych, niezależnych od jego woli i przez niego niezawinionych.
Podstawowym warunkiem zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów niezamortyzowanej wartości środka trwałego jest przy tym jego likwidacja. Przy czym należy uznać, że likwidacja samochodu osobowego na skutek jego zniszczenia jest okolicznością obiektywną, co uzasadnia zaliczenie straty (rozumianej jako pozostała nieumorzona wartość początkowa środka trwałego) do kosztów podatkowych.
W konsekwencji należy wyraźnie podkreślić, że możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów straty powstałej w przypadku utraty samochodu uzależniona jest od faktu objęcia tego samochodu ubezpieczeniem dobrowolnym.
W tym zakresie możemy przywołać treść interpretacji Dyrektora IS w Katowicach z 29 lutego 2012 roku (nr IBPBI/1/415-1275/11/ESZ): „Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Do celów tej działalności nabył na kredyt samochód osobowy, który został zaliczony do środków trwałych w prowadzonej przez Niego działalności gospodarczej. Ubezpieczenie samochodu obejmowało pełen pakiet (OC, AC, NW). W dniu 2 października 2011 roku doszło do zniszczenia ww. samochodu, który uległ całkowitemu spaleniu. W wyniku ww. zdarzenia nastąpiła kasacja samochodu (auto zostało zezłomowane). Mając na względzie cyt. wyżej przepisy, stwierdzić należy, iż do kosztów uzyskania przychodu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, jako stratę w środku trwałym Wnioskodawca może zaliczyć niezamortyzowaną część wartości początkowej wskazanego we wniosku środka trwałego”.
Przykład 1.
Przedsiębiorca posiada samochód osobowy stanowiący środek trwały w jego firmie. Podatnik wykupił jedynie obowiązkowe ubezpieczenie OC oraz NNW. Po roku od rozpoczęcia amortyzacji samochód uległ wypadkowi. Jak rozliczyć to zdarzenie na gruncie podatkowym?
W takim przypadku przychodem podatnika będzie kwota odszkodowania oraz kwota wynagrodzenia za oddanie wraku na złom. Z uwagi na brak ubezpieczenia dobrowolnego podatnik nie może pozostałej nieumorzonej wartości początkowej środka trwałego zaliczyć do kosztów podatkowych.
Księgowanie wraku samochodu na gruncie VAT
Aktualnie obowiązujące przepisy wymagają od podatników składających deklaracje na potrzeby podatku VAT, aby określone dostawy towarów lub świadczenia usług oznaczali odpowiednimi kodami GTU.
W poz. 79 załącznika nr 15 do ustawy o VAT wymieniono „Zużyte samochody, komputery, telewizory i inne urządzenia przeznaczone do złomowania” sklasyfikowane w PKWiU 38.11.49.0.
Ponadto zgodnie z rozporządzeniem kodem GTU_07 trzeba oznaczyć dostawę pojazdów oraz części (CN od 8701 do 8708). Jak możemy przeczytać w wyjaśnieniach MF dotyczących JPK_VAT, dokument może posiadać więcej niż 1 oznaczenie GTU. To oznacza, że dostawa wraku pojazdu powinna dla bezpieczeństwa zostać oznaczona zarówno jako GTU_05, jak i GTU_07.
Sprzedaż wraku auta na złom będzie opodatkowana podstawową 23% stawką podatku VAT.
Co jednak istotne, dostawa wraku samochodu – jako towaru wymienionego w załączniku nr 15 do ustawy VAT – może implikować konieczność zastosowania mechanizmu podzielonej płatności.
Zgodnie z art. 108a ust. 1 ustawy o VAT przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania.
Zatem obligatoryjna forma podzielonej płatności (MPP) obejmuje towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, gdy kwota na fakturze przekracza 15 000 zł. Dodatkowo w takim przypadku istnieje obowiązek oznaczania faktury adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”, o czym stanowi art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT.
Przykład 2.
W wyniku pożaru samochodu doszło do likwidacji środka trwałego. Podatnik postanowił oddać pojazd na złom, za co otrzymał 3 000 zł. Jak rozliczyć taką transakcję na gruncie podatku VAT?
W takim przypadku będzie to czynność kwalifikowana jako odpłatna dostawa towarów opodatkowana stawką 23% oznaczona w JPK_V7 kodami GTU: 05 i 07. Nie ma w tym przypadku konieczności stosowania mechanizmu podzielonej płatności, ponieważ wartość jest niższa niż 15 000 zł.
Przechodząc do podsumowania naszych dzisiejszych rozważań, możemy wskazać, że likwidacja zniszczonego samochodu oraz oddanie go w celu zezłomowania to okoliczności wywołujące skutki podatkowe zarówno na gruncie podatku dochodowego, jak i podatku VAT. Należy pamiętać o kilku istotnych obowiązkach związanych z księgowaniem tego zdarzenia, co tyczy się zarówno przychodów i kosztów w PIT, jak i podatku należnego w ramach VAT.
