Likwidacja polisy na życie generuje zwrot składek opłacanych z tego tytułu. W związku z tym pojawia się pytanie, czy otrzymanie wpłaconych środków stanowi przychód w rozumieniu ustawy o PIT, który podlega opodatkowaniu.
Zwolnienie podatkowe kwot otrzymanych z ubezpieczeń osobowych
Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:
- odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c;
- dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a.
Należy jednak wskazać, że aby możliwe było zastosowanie zwolnienia od podatku, konieczne jest, aby uprzednio wystąpił przychód w rozumieniu ustawy o PIT. W tym miejscu przypomnijmy zatem, że zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodami (z pewnymi zastrzeżeniami) są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Podkreślić zatem należy, że przychód podatkowy to określone przysporzenie majątkowe powodujące zwiększenie majątku podatnika. Kwoty wyrównujące stan majątkowy podatnika nie stanowią nowego przysporzenia, a zatem nie mogą być uznane za przychód podatkowy.
Jak wskazał Dyrektor KIS w interpretacji z 13 maja 2022 roku (nr 0113-KDIPT2-3.4011.63.2022.2.SJ), analizując skutki podatkowe otrzymania przez wypłat z tytułu rozwiązania umowy ubezpieczenia, należy zauważyć, że otrzymane środki z umowy ubezpieczeniowej – do wysokości uprzednio zapłaconych składek ubezpieczeniowych w części inwestycyjnej rachunku podstawowego oraz składek wpłaconych na rachunek dodatkowy – nie będą stanowić przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Likwidacja polisy na życie i otrzymanie nadwyżki
Inaczej przedstawiać się będzie kwestia podatkowa w sytuacji, gdy podatnik otrzyma kwoty przekraczające wysokość uprzednio zapłaconych składek ubezpieczeniowych w części inwestycyjnej rachunku podstawowego oraz składek wpłaconych na rachunek dodatkowy.
Po pierwsze wskażmy, że wskazane na wstępie zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT nie odnosi się do dochodu określonego w art. 24 ust. 15 i ust. 15a ustawy o PIT.
W myśl art. 24 ust. 15a tej ustawy dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia na życie lub dożycie, zawartą na podstawie odrębnych przepisów, w której świadczenie zakładu ubezpieczeń z tytułu dożycia jest:
- ustalane na podstawie określonych indeksów lub innych wartości bazowych, albo
- równe składce ubezpieczeniowej powiększonej o określony w umowie ubezpieczenia wskaźnik
– jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a składką wpłaconą do zakładu ubezpieczeń.
Natomiast na mocy art. 30a ust. 1 pkt 5a analizowanej ustawy od dochodu z tytułu umów ubezpieczenia, o którym mowa w art. 24 ust. 15a, pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy.
Jak wskazuje wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 19 października 2017 roku (sygn. akt I SA/Łd 726/17), w przypadku otrzymania świadczenia z polisy, ale o szczególnym charakterze, stanowiącym różnicę między otrzymaną kwotą świadczenia a sumą składek, a więc w postaci zysku z tej polisy, właśnie on podlega opodatkowaniu jako dochód. A contrario, jeśli nie dojdzie do powstania tak rozumianego dochodu, wypłacone środki nie będą podlegały opodatkowaniu.
W świetle powyższego dopiero wygenerowany zysk z polisy na życie będzie podlegał opodatkowaniu zryczałtowanym 19% podatkiem bez możliwości zastosowania zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT.
Zryczałtowany podatek jest pobierany przez płatnika (podmiot wypłacający), który ma obowiązek przekazać kwotę zryczałtowanego podatku w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek.
W myśl natomiast art. 42 ust. 1a ustawy o PIT w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnicy, o których mowa w art. 41, są obowiązani przesłać do urzędu skarbowego roczne deklaracje PIT-8AR. Natomiast sam podatnik nie wykazuje ani kwoty dochodu, ani kwoty podatku w swoim rocznym zeznaniu podatkowym.
Przykład 1.
Pan Janusz zawarł umowę z firmą ubezpieczeniową dotyczącą polisy na życie. Po 10 latach opłacania składek postanowił rozwiązać umowę i otrzymał kwotę 20 000 zł. Tymczasem kwota wpłaconych przez niego składek na ubezpieczenie na życie przez ten okres wynosiła 22 000 zł. Czy po stronie pana Janusza powstaje przychód podatkowy?
W takim przypadku zwrot wpłaconych środków nie podlega opodatkowaniu. Nie powstaje w ogóle przychód podatkowy, który mógłby generować jakiekolwiek skutki podatkowe w zakresie opodatkowania lub zwolnienia podatkowego.
W powyższym przykładzie po stronie pana Janusza powstałby przychód, gdyby wartość wypłaconych środków była wyższa niż kwota wpłacona. W takich okolicznościach owa nadwyżka byłaby opodatkowana zryczałtowaną stawką 19% PIT.
Otrzymanie środków z tytułu polisy na życie zmarłego
W sytuacji, gdy osoba wskazana przez zmarłego otrzymuje wypłatę środków tytułem zawartej przez spadkodawcę polisy na życie, powstaje pytanie o konieczność odprowadzenia podatku od spadków i darowizn.
W tym zakresie przede wszystkim wskażmy, że w myśl art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na 1 lub kilka osób stosownie do przepisów niniejszej księgi.
Jednakże zgodnie z art. 831 § 3 kc suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym.
Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych z tytułów wymienionych enumeratywnie w art. 1 tej ustawy. Świadczenie pieniężne otrzymane z ubezpieczenia, zgodnie z art. 922 § 2 w powiązaniu z art. 831 § 3 kc nie jest nabyte tytułem spadku, skoro osoba uposażona jest osobą uprawnioną do przejęcia świadczenia pośmiertnego z tego ubezpieczenia.
Powyższe potwierdza w interpretacji indywidualnej Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z 12 lutego 2021 roku (0111-KDIB2-3.4015.182.2020.2.BD).
W świetle przedstawionych argumentów należy wskazać, że nie każdy przypadek likwidacji polisy na życie będzie automatycznie generował obowiązek podatkowy. Kwestia ewentualnego opodatkowania zależy od okoliczności faktycznych i wielkości otrzymanej wypłaty.
