Zasady ochrony konkurencji nie są egzekwowane wyłącznie przez podmioty publicznoprawne (jak na przykład Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów). Zgodnie z ustawą o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji w zasadzie każdy podmiot poszkodowany może dochodzić odpowiedzialności od przedsiębiorcy naruszającego prawo antymonopolowe.
Naruszenie prawa konkurencji - winny przedsiębiorca musi zapłacić za szkodę
Ustawa o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji stanowiła wprowadzenie do polskiego porządku prawnego przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z dnia 26 listopada 2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objętych przepisami prawa krajowego. Normy zapewniające ochronę konkurencji nawet przed wejściem w życie ustawy mogły być egzekwowane, lecz głównie na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego (przykładowo przepis art. 415 kc).
Sprawca naruszenia jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej komukolwiek przez naruszenie prawa konkurencji, chyba że nie ponosi winy.
Przez „naruszenie prawa konkurencji” należy rozumieć zawarcie porozumienia ograniczającego konkurencję (np. ustalanie cen towarów, ograniczenie dostępu do rynku względem przedsiębiorcy, który nie uczestniczy w porozumieniu, podział rynku zbytu lub rynku zakupu), jak i nadużywanie pozycji dominującej. Rozmiar przedsiębiorstwa nie ma znaczenia dla potencjalnej odpowiedzialności – podmiotem odpowiedzialnym w rozumieniu ustawy może być każdy przedsiębiorca, również taki prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą.
Z pozwem opartym o przepis art. 3 ustawy o roszczeniach może wystąpić każdy, kto został poszkodowany działaniem nieuczciwego przedsiębiorcy; zarówno kontrahent, jak i dostawca, a nawet nabywca bezpośredni.
Jeżeli Prezes UOKIK rozpocznie względem przedsiębiorcy postępowanie antymonopolowe lub postępowanie wyjaśniające, bieg przedawnienia ulegnie zawieszeniu. Podobny skutek będzie miało wszczęcie postępowania przez Komisję Europejską lub organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego w analogicznej kwestii. W każdym przypadku zawieszenie biegu przedawnienia w przypadkach ustanie po upływie roku od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego naruszenie prawa konkurencji lub zakończenia postępowania w inny sposób.
Winny przedsiębiorca musi zapłacić za szkodę
Postępowanie w sprawie o naruszenie prawa antymonopolowego toczy się przed sądem okręgowym właściwym ze względu na miejsce położenie siedziby przedsiębiorcy, chyba że inny sąd prowadzi już postępowanie w sprawie naprawienia szkody wyrządzonej przez to samo naruszenie. W takim wypadku właściwym do rozpoznania całej sprawy będzie sąd, przed którym toczy się pierwsze postępowanie.
Ustawa wprowadza jednak istotne ograniczenie dotyczące wysokości możliwego do zasądzenia odszkodowania – jeżeli poszkodowany zawarł ugodę z jednym ze sprawców tego samego naruszenia ponoszących odpowiedzialność solidarną, poszkodowany może żądać od pozostałych sprawców naprawienia szkody pomniejszonej o część odpowiadającą kwocie, do której zwrotu byłby zobowiązany sprawca naruszenia, który zawarł ugodę.
Przedsiębiorca musi udowodnić, że nie naruszył przepisu
Ogólne zasady postępowania w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej naruszeniem przepisów prawa antymonopolowego przewidują, że postępowanie to jest prowadzone w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, ale ustawa o roszczeniach wprowadziła niezwykle istotne ułatwienia dowodowe.
„Sąd, na pisemny wniosek powoda, który uprawdopodobnił swoje roszczenie i zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania, może nakazać pozwanemu, osobie trzeciej lub organowi ochrony konkurencji wyjawić środek dowodowy służący stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia, znajdujący się w ich posiadaniu. Wniosek o wyjawienie środka dowodowego może złożyć również pozwany, który zobowiązał się, że uzyskany w ten sposób dowód będzie wykorzystany jedynie na potrzeby toczącego się postępowania”.
Istnieje jedno istotne ograniczenie – dowód uzyskany w ten sposób może zostać wykorzystany wyłącznie w toku przedmiotowego postępowania o naprawienie szkody.
